kamus bali I

Tampilkan postingan dengan label kamus bali I. Tampilkan semua postingan
Tampilkan postingan dengan label kamus bali I. Tampilkan semua postingan

kamus bali I


I n aksara kasia diabjad Indonesia 
'La n ia: apa sebabnya -- marah, apa keranane ia gedeg 
2 L p ada; oo; 
beria ngomong "oo": berbukan, mapaitungan; masadikara; 
mengiakan ngoang; menehang 
ialah pron tusing 1 
iba a angen; eda1'm; / 
beriba-iba ngangenin; mengibal ngangenin; madalem: ia tidak 
pen gemis yg muda dan kuat itu, ia tusing madaIm gege'ndong 
ane bajang tur kuat ento; mengibakan 1 makada angen: perisriwa 
tadi ma/am itu - hati orang yg melihatnya, unduke' ibi peteng 
makada angen anak ningalin; 2 madalern: sebenarnya tidak ada 
gunanya - orang yg tidak tahu din itu, benehné' tusing ada 
gunane"mada1m anake ané' tusing ngelah keneh ento; penghiba 
anake ane madalém; keibaan rasa angen: melihat anak kecil itu 
1w timbul, ningalin anaké cenik ento pesu rasa angen icangé 
ibadatn nglaksanaang pabaktian (agama); beribadat mabakti teken 
Sang hyang Eidhi; peribadatan unduk mabakti tekn Sang 
Hyang Widhi 
ibah -* hibah 
iban n sr be/ pasih 
ibar -- ibar n sr prau cenik 
ibarat n upama; buka; cara: -- burung dl sangkar, buka kedis di 
tengah guungan; beribarat misi upama; misi piteket; 
mengibaratkan 1 ngandeang; ngumpamaang; 2 maang piteket: ia 
selalu - anaknya agar tidak menempuh jalan sesat, ia satuuk 
maang piteket panakn apanga tusing nepuk rurung je1 
ibing sd, mengiling v ngingel; ngibing 
ibIis n tonya: kemasukan --, kerangsukan tonya 
ibrani n (basa, bangsa) Ibrani kuno 
ibrit, mengibrit v cak mlaib énggal-e'ngga1 (becat): si Dul buru-buru 
-- ke terminal, i Dul inceg-inceg mlaib ke terminal 
ibu n 1 mmé 2 ma; 
-- jan, man lima; -- akar akah pancer; -- angkat, mime' kualon; 
-- ayam man siap; -- kaki man batis; -- negeri ibu kota; -- pasir 
bias kasar; -- pertiwi gumi palekadan; -- sungai tukad linggah; - 
- sun biang agung; -- tin me'mé' kualon; beribu 1 ngelah me'mé 
2 nganggep buka me'mé keibuan tingkahne' buka me'm' 
ibul n sr jaka gedbuahn ng1'nghin 
ibunda n biang: -- raja sekarang sedih sekali, anak agung biang jani 
sedih pesan 
ibus n punyan ibus (gebang), Corypha gebanga 
icakicak v cak mapi-mapi: ia -- tidak tahu, ia mapi-mapi tusing 
nawang 
id n rainan ged selam 
lidah hi n pabaang; 
-- gelap pabaang buat nagih ngamitrain; -- terang, pabaang buat 
iketan makurenan; mengidah madedemanan nganggon pabaang; 
• 
mengidahkan maangin pabaang ciri demen 
2 idah n Isl sasubane satus dma kurenane mati wiadin katalak anake 
luh balu mara dadi makurenan bum 
idam n ngedotang dedaaran (asem-aseman); 
mengidam ngidam; mengidam (-idam)kan ngedotang dedaaran; 
idaman apa ané'dotanga 
idap v mengidap v nandang sakit makelo; 
mengidapkan naanang gering; idapan 1 gering anë'tusing enggal 
seger; 2 satuuk sakit-sakitan; pengidap anak an sakit
Was n pilihan; mengidas milih tukelan benang; seidas pilihan abesik 
We n reragragan; endag-endagan; rerekaan 
ideal a nglegain keneh ulian anut tekén tetujon 
ideaiis n 1 anak an mamuatang endag-endagan utama; 2 anak ane 
ngelah nyet (tetujon) ged 
idem adv ada idem; patuh buka 
identifikasi n Iaksana nganggep patuh di jeneng; mengidentifikasi 
(kan) memastiang jatim anak (barang) 
identik a patuh gati; patuh pesan; mengidentikkan matuang pesan: 
ada yg - "kin" dng komunis, sedan gkan "kanan" anti komunis, 
ada matuang "kin" komunis, saké'wala "kanan" anti komunis 
identitas n jati padwékan: -- pembunuh itu sudah diketahu4 jati 
padwkan and' ngamatiang suba tawanga 
ideografi n nyekalaang endag-endagan wiadin keneh aji 
pralambaang 
Ldeologi n 1 ideologi; dasar pidabdab endag-endagan; 2 paham 
wiadin endag-endagan marupa program sosial 
idep n bulun mata 
idiom a Ling idiom; gabungan makudang-kudang kruna artinne'suba 
mamesik msl panjang tangan, jaruh; keren mamaling 
idiot n tingkat pekenehané' enduk 
idoIa n gambar togog wiadin manusa ane' kapisinggihang 
Idulfitri n idulfitri; rerainan umat Selam sasubanné ibadah puasa 
Iduladha n iduladha; rerainan sasubanne ibadah haji, maruntutan 
nampah sampi, kambing 
iga n tulang iga: -- landung, tulang iga dawa; -- wekas, tulang iga bawak 
Idulkurban 4 iduladha 
ifah n nekepin indria; ngukub indria 
iftar n unduke'mabuka puasa 
1 igal v mengigal v 1 ngenjirang ikut; burung merak itu -, kedis 
merak ento ngenjirang ikut; 2 ngigel 
2igal n panegulan tengkuluk anak muani bangsa Arab 
'igau, mengigau v ipit; inengigaukan ngipitang; terigau-igau 
ipitanga; igauan 1 ipitan; 2 sas omong an( tusing beneh; 
pengigau anake ane ipit 
2igau n endeh; nyut mabiayuhan; igau-igauan ram pesan 
ihwal -, hal 
ijazah n I izin (ngajain); 2 ijazah (ciri tamah sekolah); berijazah 
ngelah ijazah 
ijon n meli padi (kopi) diadegan; majeg 
ijuk n duk; -- tak bersagar pb, anak ane' tanpa kadang; mengijuk 
cara duke; terijuk nepuk kimud; jengah 
ikal a inggel (bok): -- mayang, inggel makulit Ielayang; mengikal 
nginggelang; dadi inggel 
ikan n e and idup di yehe: 
-- belum dapat airnya sudah kering pb nglaksanaang gegan 
tusing beneh kondéh pragat sube je1e -- di hulu, tuba di hilir, pb 
utsaha an pocol; -- selumbu rusak ole/i -- seekor pb sas aduk sera 
aji keteng; 
-- basah bé'anyar; -- bayan ad sr bpasih; - belalang sr bé'pasih 
bisa makeber; belukang 1 sr be' pasih; 2 anak ane'ngepungin tur 
ames tek anak luh; -- darat be/ danu, be tukad; -- dun be tukad 
taluhnI simpen di bungutn ane' muani; -- jarang-jarang gigi b 
pasih, Otolithus -- jolong-jolong, be bano; sr be/ racah; -- karang; 
sr be'cenik-cenik, jenegn gepe'g; -- kawal be'pasih madawaa 
tengah meter; -- kah be lele kepesne dawa; - kembung be pasih 
ane pepes jemuha; -- koki bé pasih dadi anggon pepayasan di 
aquarium; -- kenng bé pasih an kajemuh; be sudang; -- layang￾layang, 1,1 pasih bisa makeber; -- lidah be pasih gé'pe'ng basangn 
mawarna putih; -- lidi ad sr be pasih; -- lumba-lumba be' lumba￾lumba; -- mangsi be kenus; -- mas be mas; -- mua lindung pasih; 
-- paru-paru, be idup di tukade wiadin di rawa; ngelah kantong 
dawa cara paru-paru; -- paus b(paus; (ulam agung); -- peda beane 
anggona sudang; -- pekasan bre ane suba maseman; -- salai b&ane 
madusdus aji andus; -- serdadu be pasih, Anus macronocanthus; 
-- setan be pasih magoba teledu; -- terbang bpasih bisa makeber; 
-- satoka sr be'seleh geles-geles; --sumpit b tulup; -- terbang sr 
W pasih bisa makeber; berikan 1 ngelah be"; 2 misi be'danau yg 
kecil itu , danu ane'cenik ento misi be'pergi Ice sunga4 ngalih 
(ngejuk) be ka tukad; perikanan unduk ngubuh (ngejuk) b 
ikan -- ikan n Lay pakakas pangukuran becat plaib kapale' 
ikat n I tegul; bedbed; 2 sebeh; 3 ge'nct: membeli rambutan se --, 
meli buluan a ge'nce't; 
-- kepala udeng; -- kolom tepi kolom aji kayu; -- permata mas; 
selaka; -- pinggang sabuk; berikat mategul; mabedbed; malapis: 
pedang emas, pedang melapis emas; mengikat 1 negul; 2 
ngedotin: cerita itu - hati, satuané ento ngedotin; 3 kaisinin: 
perjanjian -, janji ane' patut kaisinin; 
hati, nglegain - jani ngisi subaya; perut, 1 makejokin 
madaar; 2 sas nginihang; mengikatkan negulang; terikat katigul, 
kaiket; ikatan 1 ane'kategul; 2 peselen: kayu mi kecil-kecil, 
peselan kayuné' ené cenik-cenik; 3 ubungan: arti kata itu dapat 
diterangkan dalam katimat, teges krunané'ento sida katerangan 
di tengah ubungan Iengkara; 4 pakumpulan; 
- dinas iketan dinas; subaya marep teke pamveitah ane' maang 
bantuan; pengikat 1 an anggona negul; 2 anaké an negul; 
perikatan ubungan; pakumpulan 
ikebana n seni ngerangkai bunga cara Jepang 
ikhias a ulian nyet sujati fling (melah) : menolong dng --, nulung 
ulian nyet sujati fling; mengikhlaskan nyeranaang ulian nyet 
melah; keikhlasan kamelaan keneh; nyet sujati fling: semua 
menghargai - nya, makejang ngajinan kamelaan kenehn 
ikhtiar n 1 utsaha: ber/wt -- nya dia bisa sembuh, ulian utsaane ia 
nyidaang seger; 2 tetimbangan: ia rugi besar km tidak memperhatiican 
-- ku, ia pocol geder wire'h tusing ngrunguang tetimbangan icangé; 
berikhtiar mautsaha; mengikhtiarkan ngutsahang; maang 
tetimbangan: ayah berkali-kali --, tetapi dianggap enteng sajq, busan￾busan bapa maang tetimbangan sakwa1a tusing runguanga 
ikhtisar n pacendek; gegimpesan: buku tata bahasa mi memuat --
buku pramasastran ené misi pacendek; mengikhtisarkan nga 
pacendek 
iklan n 1 Man; rikiama; 2 ngorain; mengikiankan ngorain wiadin 
ngédingang marep tekén anak liu; perikianan unduk ant 
maubungan tekéii ikian; pengikianan anak wiadin perusaan an 
ngurus unduk Man
ildim it 1 angsengan awa; yus awa; 2 suasana: -- ekonomi Indonesia 
cerah, suasana ekonomi Indonesia melah; antara pagantian 
masa; -- panas tongos ane mawa panas; -- politik suasana politik; 
-- sedang mawa sedeng 
ikonografi v karirihan ane' miajahin teknik nga togog 
ikrab n Ling perubahan jeneng kruna marep tek€n 1n tempo wiadin 
1iunn 
ikrar n janji; subaya; berikrar majanji; masubaya; mengikrarkan 
mapikukuh subaya (janji); nyubayaang 
ikut v bareng; milu; -- hati mati -- maw buta ph sas yen nuukin 
keneh (indria) lekar sengicala; 
-- serta, milu bareng; ikut-ikut milu nempungin; ikut-ikutan 
milu-milu bawang; berikut 1 maruntutan; 2 an kasengguh; 3 
milu bareng kyang: ia menjual ladang -- sebuah rumah, ia ngadep 
abian milu kayang abungkul; mengikut milu bareng; mengikuti 
ngamiluin; ngarengeang; mengikutkan ngamiluan; mem￾penkut ngamiluang; ikutan 1 an1 barengina; 2 ane miluina; 
pengikut 1 panganut; 2 anlbareng 
Ilahi 1 Ida Sang hyang Widhi; 2 anlmaparinpolah cara Sang Hyang 
Widhi 
iIegal a peteng; s1ib; tusing nganutin awig-awig 
iIas, mengilas v nyekjek kanti dekdek: jangan padi yg di femur itu, 
eda nyekjek padin anl majemuh ento 
iler tehteh; ngiler 1 ngamesuang thtéh; 2 dot pesan: dia -- pada 
pepes ikan salam itu, ia dot pesan tek(n pesan (brengkes) b 
salam ento 
iLham n pawisik widhi; mengithami maang pawisik; mengilhamkan 
mapawisikang 
ili ark mengili v ngungsi; makelid ngalih tongos aman 
ilmiah a ilmiah; nganutin kaweruh: majatah -- lais pesan, majalah 
nganutin kaweruh lais pesan; mengilmiahkan ngaI apang 
nganutin kaweruh 
ilmu n ilmu; kaweruh: ia memeroleh gelar doktor dl -- teknik, ia 
maan titel doktor unduk kaweruh teknik; -- agama kaweruh 
unduk agama; -- akhirat kaweruh unduk suarga; -- akhlak 
kaweruk unduk paripolah manusa; -- alam kaweruh unduk alam; --
bahasa kaweruh unduk basa; -- bangunan kaweruh unduk 
wewangunan; - bedah kaweruh unduk medi (manusa); -- bangsa￾bangsa kaweruh unduk wangsa-wangsa; -- bentuk kaweruh unduk 
jeneng; -- bumi kaweruh unduk gumi; -- cuaca kaweruh unduk 
angin; awa; -- dagang kaweruh unduk dagang; -- faal ark kaweruh 
unduk awak manusa; -- falak kaweruh unduk bintang; -- fikih 
kaweruh unduk agn anmunguh di agamané', -- firasat kaweruh 
unduk sebeng anak manut teken paripo1ahne -- gaib kaweruh unduk 
silib; -- hayat ark kaweruh unduk sotaning idup di jagate --
handasah kaweruh unduk kiasiran tanah; -- hukum kaweruh unduk 
asig-awig; kerta; - jiwa kaweruh unduk tingkah wiadin jiwa 
manusa; -- kebatinan kaweruh unduk isin keneh; kebidanan, 
kaweruh unduk nulung nglakadang panak, bagian ilmu kedokteran; 
-- kesehatan kaweruh unduk nyegerang raga muah ngediang gering; 
-- kienik kaweruh unduk silib nyidaang (makada) anak tutut pesan, 
demen; -- limunan kawaruh unduk dadi ngenah hang; -- maani 
kaweruh unduk ngurit (ngarang) muah mapidarta (pidato); -- mantik 
kaweruk makeneh, madasar teori doge'n; -- obat, kawaruh unduk 
usada; -- pasti, ilmu pasti; -- politik, kaweruh unduk politik; --
suluk, kaweruh unduk maekang dwk tekn Sang hyang Widhi; 
berilmu ngelah karirihan; dueg; ririh; pradnyan; keilmuan sabatek 
ane maubungan tekern karirihan 
ilmuwan n anake' an ririh (pradnyang) 
Mu ark a ngangenin 
ijusi n Psi 1 ilusi; panrawangan ane'tusing nganutin indria; 2 tusing 
sida kagugu; palsu; blolong 
iIustrasi n gegambaran unduk awian; mengilustrasikan niatarang 
aji gambar-gambar 
imaginasi n kakuatan nrawang; khayalan / 
imam n imam; pangnter nuju solat; pangenter; mengimami 
nge'nterang pabaktian; keinianan agn wiadin tategak imam 
iman n Ag pangega; kapagehan keneh; srada; beriman ngelah 
pangegan; pageh; teher; berimankan ngugu tekn; mengimani 
gugontuwon tekn; keunanan pangegan tuwon; kepagehan 
imak, mengimbak-imbak v tusing karuan; ka11é'ran (nasib) 
imbal, imbalan n upah; honorarium 
imbang v timbang; saih; benmbang 1 pada baatné 2 masaih: hadiahnya 
dng kerjanya, adiahnd masaih tek gegann mengimbangi 
ngimbangin; madam; mengimbangkan ngimbangang; imbangan 
timbangan; pasaihan; imbang-imbang nandes pada baatné 
pangimbang an ngimbangin; perimbangan imbangan; pasaihan; 
keseimbangan keadaanné' masaih; seimbang pada baatn6 
imbas n 1 angsengan; 2 gering: kata orang tua waktu magrib Jan gan 
keluar rumah nanti kena -- hantu, manut munyin anak lingsir eda 
pesu masan magrib bisa kena gering tonya; mengimbasi ngilihin 
imba0 v mengimbau v 1 ngaukin; 2 ngajakin; terimbau kakaukin; 
kaukina; panggilan; imbauan pangidihan; ajakan nap bulan ia 
pulang km saudaranya, sebilang bulan ia mulih wiré"h 
pangidian nyamanné 
imbuh n imbuh; mengimbuh maimbuh; imbuhan imbuan; pangater; 
selselan, pangiring 
imigran n pangungsian uli panegaranmula 
imigrasi pangungsian uli panegara In tur jenek ngoyong ditu; 
benmigrasi ngungsi ke negare len buat jenek ditu 
iming mengiming-iming v ngédng-ngdéigmn apanga dot 
imitasi n imitasi; tiruan 
imla n dikte bacaannga; mengimiakan nikt(ang; macaang 
imlek n taun baru (Cina) 
imobiIisasi n Biol perubahan unsur-unsur uli anorganik dadi 
organik 
impak n pengaruh rasa; dampak 
impas v suba mabayah: hutangnya sudah --, utangné'suba mabayah; 
mengimpas(kan) mayah kanti pragat 
impase n unduk tusing nyidaang mragatang 
imperfeksi n tuna sempurna 
imperialis n Pol penjajah; imprialis 
impi, mengimpikan 1 ngedotang; ngipiang; 2 ningalin (ngalalnin); 
semalam saya dia sudah jadi sarjana, i peteng icang ningalin 
ia suba dadi sarjana 
impit v berimpit n ndesek; n seksek; berimpit-impit madesek-desek; 
maseksek-seksek; mengimpit nesek; neen; terimpit kaj epit; 
kadesek; kateen; impitan desekan; taenan 
implementasi n pelaksanaan; mengimplementasikan 
ngalaksanaang: Gubernur men gharapkan agar guru-guru dapat 
Pancasila, Gubernur ngidih apang guru-guru nyidaang 
nglaksanaang Pancasila 
implikasi n milu kalibatang: -- manusia sbg obyek penelitian 
semakin terasa manfaatnya, milu kalibatang manusa buka obyek 
ngangsan marasa gunanné berimplikasi ada ubungan kalibatan 
mengimplikasikan miluanga 
impresario n pangentér (sponsor) iburan, wiadin bebalian 
improvisasi n 1 pangembangan mutu apanga melaan; 2 macaang 
tusing nganggon persiapan malu; berimprovisasi nglaksanang 
(maca puisi, pidato) tusing madasar persiapan 
imun a Dok kebal; tusing nyidaang amah gering: kalau disuntik dng 
TCD tubuh akan -- thd penyakit, yensuntika aji TCD lakar tusing 
nyidaang amah gering 
imunisasi n Dok makada kebal; makada tusing nyidaang amah 
gering 
'inang n Tan organisme andadi tongos soroh pasilan idup 
2inang n pangempu: 
-- pengasuh pangempu; pengemban; inang-inang para ibu rumah 
tangga ané madagang tusing resmi; menginang dadi pangempu 
inap v menginap v nginep; penginapan penginepan; hotel; losmen 
imonoIogi n Dok karirihan unduk kakebalan awak marep teken 
serangan gering; imonologi 
ina ark n me/ me/ 
inabsensia adv tusing teka: terdakwa tidak bisa hadir dl 
persidangan, terpaksa diadili --, sang kadaling tusing nyidaang 
teka di pasidangan terpaksa adiliné" tusing ada 
inai n ad entik-entikan donné dadi anggon marakin kuku; soroh 
punyan pacar; berinai marakan kuku 
inaugurasi n 1 peresmian jabatan; 2 ngresmiang gedung; 3 
makenalan (mahasiswa) 'incar v pipitang; mengincar mipitang; medosin; nlektekang; 
incaran an pipitanga 
2incar n pusut; bor; mengincar musut; ngebot 
1 indah a melah; Iuung: -- kabar dari rupa, sas melaan ortanné teken 
gobann; memperindah nga !uung (melah); keindahan 
kamelaan; ka1uungan 
21ndah ki v rungu; mengindahkan ngarunguang: ia tidak - nasihat 
ayahnya ia tusing ngrunguang pitutur bapanné' 
indang n ngiu; mengindang napinin (baas); terindang katapinin 
indehoi v seleg magesah; seleg mareromanan: ma/am minggu 
banyak anak muda -- di Ancol, malam minggu liu anakébajang￾bajang mareromanan di Ancol 
indekos v cak indekos; madunungan tur madaar an e*' madasar mayah 
indeks n daftar kata wiadin daftar ajin barang 
independen a merdeka 
indikasi n ciri; tanda berindikasi ngelah tanda (ciri) 
individu n né'wé'k; ndiri-ndiri 
indoktrinasi n indoktrinasi; maang paplajahan tanpa kritik; 
mengindoktrinasi maang peplajahan tanpa dasar kritik 
indra n raja; deva ane' nguasain akasa (manut pangegan agama 
Hindu); dewa Indra 
indraIoka n Hind tongos para dé'wa; indraloka 
indria n indria; piranti buat ngrasain; ngadek bo; ningeh; ningalin 
ngusud; 
-- pencium cunguh; -- pendengar kuping; -- penglihat mata; --
peraba kulit; -- perasa Iayah; -- keenam ngrasaang wirasa 
induk n 1 ma (buron) mme 2 anedadi pokok (asal) 3 sari (bibit); 
-- bangsa asal bangsa; -- bola ark asal; -- beras mk kurenan; - 
- cuka karbo; -- jan man Jima; -- kalimat, pokok lengkara; --
karangan tajuk rencana; -- kereta api lokomotif -- keributan asal 
uyuté -- madu sebun nyawan; -- roti adonan roti maragi; 
-- semang pamekeIné sang ngelah umah; sang maang gas' --
hutang utang pokokné berinduk 1 ngelah ma (meme); 2 
mapokok (maasal) sepennduk kawitan tunggal 
industri n industri; perusahaan buat ngadaang wiadin nekaang 
barang; -- berat pabrik besi (baja); mengindustrikan nadiang 
industri; perindustrian urusan ané' maubungan teken industri 
infrantri n Mil kesatuan pasukan majalan dilingkungan jajaran 
angkata bersenj ata 
infeksi 1 infeksi; kena bibit gering; 2 baah; 3 Biol panglimbakang 
potogen di entik-entikane 
infiks n Ling selselan (di prama sastrané) 
infiItrasi n panyusupan: -- di dalam negeri pasti dilakukan oleh 
musuh, panyusupan di dalam negeri musti kalakanaang olih 
musuh 
infinitif n Ling jeneng kruna krya (bahasa Latin), Sanskerta) sida 
niatarang; kategori, ragam muah kala 
inflasi n Keu inflasi; ajin pipis (deluang) nyerod wiréh kaliunan pipis 
maé1ar, kanti aj in barange' menk 
infleksi n Ling perubahan jeneng kruna ane'ngecengang makudang￾kudang ubungan pramasastra (deklinasi; nomina; fromina; 
adjektiva; konj igasi) 
influenza n influenza; panes dingin misi kohkohan kolongan genit 
tur bisa nglahlah 
informasi n katerangan; orta - 
inga, (ter)inga-inga mangu-mangu 
inderawasih n manuk dé'wata 
inframerah n sinar ané' tusing ngenah gelombangne dawanan tur 
ngelah pengaruh panes 
infrastruktur n sabatek ané' dadi panunjang buat proses utsaha; 
pabangunan; prasarana 
infus n Far Dok nyelapang ubad éncéh ngliwatin bumbung getih 
wiadin rougan awak; infus 
ingar a, ingar-bingar a endeh; uyut pesan: di pasar itu --, di pekené' 
ento uyut mabiayuhan; ingar-ingar endeh pesan; ram 
mengingari ngaduk-aduk aji uyut; mengingarkan ngendahang; 
nguyutang 
ingat v 1 inget; 2 tangarin: -- di kereta api banyak tukang copet, 
tangarin di kereta aping liu ada tukang copt; ingat-ingat 
tangarin; ingetang: pesanku tadi pagi ingetang pabesen icang 
tuni semengan; beringat ark satata inget yg berbudi -, ane' 
kenehné melah setata inget(ang); beringat-ingat tangar; 
mengingat inget; ngingetang; mengingati ngingetang; 
mengingatkan matinget: aku hanya saja padamu, icang tuah 
matinget dogn cai; memperingati nga6 selamatan; ngotonin; 
mingetin; teringat jeg inget; teringat-ingat inget-ingetang; 
ingatan ingetan; peringatan pitutur; pang16mk; pget 
ingau v mengingau enenan; ipit; mengingaukan 1 ngipitang; 2 
ngenyetang; 3 ngedotang; ingau-ingauan nyapnyap; busan-busan 
tengkej Ut 
inggang - inggung a magejeran; makocodan 
'inggu n punyan inggu, bonn je1k saké'wala dadi anggon ubad 
2inggu n soroh adan be' pasih (be' polé'ng), Holacanthus wiadin a 
Ampiphirion 
ingin adv dot; meled; menginginkan ngedotang; ngameledang; 
mengingini ngedotin; keinginan an kadotang 
ingkah v makisid; bangun: dia tidak bisa -- dr tempatnya, ia tusing 
nyidaang bangun uli tongosné 
ingkar v maboya; tusing nepatin (ngelong janji); mengingkari 1 
noyanin; 2 ngelong (janji); 3 tusing nglaksanaang: dia sama 
sekali - sumpah setia, ia sajaan tusing nglaksanaang sumpah 
tindih; pengingkaran unduk wiadin cara maboya; keingkaran 
unduk mayonin 
inheren a magait pesan; tusing sida baan nelasang: bahasa adalah --
dng kehidupan manusia, basa magaitan pesan tekn idupn 
manusa 
ingsut v, beringsut v makiseran, makeséh; mengingsut makiseran; 
mengingsutkan ngiserang; ngisidang adng-adéng: Ayah - kursi 
kedekattamu itu, bapa adng-adg ngiserang kursi paak tekén 
tam iune ento 
ingus n téige'Ts; mengingusi 1 ngebrang tegs anak 1e; 2 melog￾melog; nguluk-ngu!uk; ingusan 1 te'ngan; pesu ttnge's; 2 nguda 
pesan 
1111 p ene 
inisial n 1 aksara kapertarna kruna wiadin adan anak; 2 paraf 
inisiasi n upakara ane' kalaksanaang olih anaké' ane' lakar dadi 
prankanggo; menginisasikan ngresmiang 
inisiatif n utsaha kapertama 
injak v, menginjak v 1 ngenjekin; nyekjek; 2 nekain: aku tidak a/can 
rumahmu lag4 icang tusing ja lakar ngenjekin umah caine 
bum; 3 nyumunin: ana/anu sudah dewasa, panak came' suba 
nyumun bajang; menginjakkan 1 ngejengkang; - kaki, 
ngenjekang batis; 2 nguasain; nyajah; terinjak kaenjekin; 
terijak-injak kanistaang; injak-injakan paenjekan; pedal 
(sepeda) 
injap n muaran song bubu; menginjap majeneng cara muaran song 
bubu 
injeksi n Dok pakakas suntuk: -- beras tambaan persediaan baas di 
peken olih pamre'ntah apang ajin baas( mudah; menginjeksi 
nyuntik (ubad) 
Injil n 1 orta melah; 2 buku suci agama Kristen; (buku) miii; 
menginjil ngiimbakang ajahan agama Kristen; penginjil anak ane' 
ngajain agama Kristen pengijilan unduk nglimbakang agama 
Kristen 
inkarnasi n 1 jeneng anak alus ane'ngenah; 2 numitis bum 
inkaso n Dag upah buat anake'nuduk pipis 
inklusif adv kaitung; kayang: mobil bermuatan 40 orang -- supir 
dan kenek, montor mamuatan petang dasa kayang supir muah 
kerne'i 
inkonsisten a tusing anut; tusing cocok: pemberitaan itu -- cara 
ngotaang ento tusing cocok 
inkonstitusional a Pol tusing madasar undang-Undang Dasar / 
inkonvensional a 1 tusing manut teken subaya; 2 lempas teken 
tata krama 
inkorporasi n paieburan; campuran; menginkorporasi nglebur; 
mesikang; nyampur 
inkulasi n Do/c 1 masan maseen (mentik); nyumunin ngiahlah kanti 
dadi gering; Biol uli nyumunin makeem kanti engsah / 
mlander n ad pungkusan bangsa Indonesia olih penjajah satonden 
merdeka 
inovasi n ngrangsukang unduk ane' anyar-anyar; pembaruan; 
menginovasi ngaapang anyar; ngaendag-endagan sarwa anyar 
insaf a 1 inget; ngarti; 2 da1em: pembajak itu tidak menaruh -- kpd 
korbannya, baake ento tusing edalem tek6n anaké kabaak; 
menginsafi ngarti pesan; inget pesan; menginsa&an matinget; 
keinsafan paundukan inget 
ingsang n angsangan (be"pasih); beringsang ngelah angsangan 
jnsanj a unduk kemanusan: kesadaran -- Max Havelaar tidak 
menyetujui perbuatan penjajah Belanda di Indonesia, unduk 
kemanusan Max Havelar tusing ieng tekn Iaksana penjajah 
Belanda di Indonesia 
insek sr buron gumatat-gumitit; kelas antropoda mabatis nenem tur 
makampid 
insektida n zat kimia anggona ngamatiang mrana mu!a-mulaan 
inseminasi n Zool beling ubuh-ubuhnI ulian macepuk biik ane 
luana ajake biik maninn -- buatan belingan ubuh-ubuhan 
(sampi) uhisan suntikan biik muanine 
insentif n Adm imbuh pangapu jiwa (marupa pipis wiadin barang) 
ulian seleg magae 
insiden n ad unduk; kajadian: -- kecil yg dapat membuat keributan, 
unduk cenik an( sida nga( uyut 
insinyur n sarjana teknik lulusan sekolah tinggi; insinyur 
inskripsi n unduk ane"katulis maukir dibatune monumen: abad ke-
5 Indonesia telah men genal -- yg tertulis dalam huruf Dewa 
Negar4 abad ke lima Indonesia suba nawang unduk an katulis 
maukir di batu monumené katulis aji aksara Dewa Nagari 
inspeksi n pamr'ksan; menginspeksi mrksa; mréksain: Ketua 
Pen gadi!an Negeri penjara Malang, ketua pengadilan negeri 
mrksa panjara Malang 
inspektur n pamrksa; inspektur 
inspirasi n pawisik 
instaiasi n 1 Tek pakakas teknis sejangkepa an nyadia kapasang: 
Presiden meninjau -- minyak, Presiden matetinjon pakakas teknik 
lengis ajangkepa; -- rehabi!itasi, wilayah tongos taanan politik; 2 
upacara ngresmiang jabatan (pangadegan) 
instansi n Lem kantor; jawatan; 2 Huk tingkatan (ada kerta) 
insting n aba-abaan sarwa ane'mangkihan turun-temurun 
instruksi n pre'ntah; menginstruksikan mrtahang 
instruktur n pangaruk 
instrumen n pakakas; prabot; prabot musk (piano) 
in-sulin n Biol ormon gaia di 1impan ane ngatur zat gula di getihe' 
intai v mengintai v intip; ngintip; mengintaikan nelik tanemin; 
pengintai anak wiadin pakakas anéanggon ngintip; pengintaian 
1 tangkepe ngintip; 2 tongos ngintip 
insyaallah p Isl yen widhineasung; yen ada swecan widhi 
intan n inten: -- beras inten putih; -- mentah soca selem ane'konde 
magosok 
integral a ngangkep makejangne' kanti dadi genep tur mabesikan; 
makatuluhné' sebaiknya hal itu diselesaikan secara --, melahne 
unduke'ento pragatang ngankep makejang tur mabesikan 
integrasi n magabung dadi genep tur mabesikan (mabungkulan) 
berintegrasi magabung dadi besik (mabungkulan): rakyat Timor￾Timur dng Indonesia, rakyat Timor-Timur magabung 
mabesikan teke"n Indonesia; mengintegrasikan mesikang; 
ngabungang 
intelek (intelek) n Psi unduk nuegang ulian nepuk karirihan; anak 
ane maan masekolah; ririh 
inteIigen (intelijen) 1 ngédgang tingkat kaduegan tegeh; dueg; 2 
anak ane dadi telik tanem 
intens a 1 kuat pesan; 2 melah ulesne; 3 ngendih angabar-abar 
(perasaan) 
intensif (intensif) a intensif; magae saja-sajaan apang mapikolih ane 
melah; mengintensifican ngaé apang melah 
intensitas (intensitas) n keadaan tingkatan kakuatanne(kaagane) 
interaksi n saling iabin; saling pangaruhin 
interesan (interesan) makada makita; ngedotin: tampak -- anak itu 
pd pertukangan, ngenahn( ada kitana anaké ento tek 
pertukangan 
interferensi (interferensi) n Ling interferensi; unsur-unsur basa 
macelep ke basa Ie'n 
interim adv akasep; tusing makelO 
inteiOkaIaKom interlokal; pagubunganduang k6f 
intetkOfltiflenteI a kadabdabarig büàt dg nia' 
intermeso selingan; panyelag 
intern (intern) a dibagian tengah; di kuuban padidi 
internir v menginternir v Mil nyé'jeng (ulian politik,Tgering 
nglahlah) 
internat n asrama 
internis n dokter ahli; dokter dueg sajeroning awak 
interogasi n 1 patokan; 2 pamréksan; menginterogasi 1 matakon; 
2 mrksa; nyelehin 
interpe lan n Pol anggota DPR ane matakon disidang parlemen 
interpelasi (interpelasi) n patakon anggota parlemen narep tekn 
pamr6ntah 
interpol n polisi sajagat; polisi internäsional 
interpolasi n FiL panyisipan kruna-kruna wiadin lengkara ke buku 
(naskah) 
interpretasi (nterpretàsi) n wirasa; tetampen; tetanggap 
interhpsl c menginterupsi V nyc lag rhos 
interval n 1 wewanengan marep teke'h duang unduk (kcjdian); 2 
parantarndanmsik  ,  
intërveltSi t nympUrin kakencan nagar len:  
intervLü 'n interViu, wawancara; patokan wartawan marep tekefi 
prakanggo  • 
inti n sari; bangket; 
-- sari unteng; sari 
intim a pagubungan ané leket pesan; keintimañ unduk pagubuganë 
leket pesan  
intimidasi n laksanan nakut-nakutin; mengintimidasi matakut; 
ngancam 
'intip v, mengintip v ngintip: ia - orang men ganbil (mencuri) telur, 
ia ngintip anak maling taluh 
21ntip n entip 
intipati n bangket; sari    
intonasi a Ling 1 tembang lengkara; 2 Mus gede'cenikelegan suara 
intransitif a Ling kruna kria ane' tusing ngelah ageman tetujon 
intrik n pakumpulan silib (manyet jel): -- nya sudah diketahui 
pemerintah, pakumpulan silibn(suba tawanga tekéh pamreFitah 
intrinsik a ane"mungguh di tengahne' 
introduksi, mengintroduksi 1 kapetawangang adan anak diacara 
resmi: Ia kami kp orang tuanya, ia matawangang icang tekeii 
mmê bapanne 2 kapratama nganggon: Jepang - karet sinretis dl 
industrinya, Jepang kapratama nganggon karet sintetis di 
industriné 3 ngatengaang: Pemerintah - rencana undang￾undang di DPR, pamrentah ngatengaang rencana undang-undang 
di DPR 
introspeksi n matetinjon; mrksain; berintrospeksi mrksain; 
matetinjon 
intuisi n insting; pawisikan nyet; intuisi 
invaIid a 1 mala: ia -- sejak lahir, ia mala uli mara lekad; 2 bangkrut; 
pocol ged 
invasi n 1 nglebonin ngebug negara len; 2 mabered teka: -- para 
wisatawan ke Bali, mabered para turise teka ke Bali 
Inventaris n Adm daftar barang-barang di kantor (perusahaan); 
inventaris 
inversi 1 Ling bebalikan lengkara; inversi; 2 kakencan ngisidang 
tongos kruna-kruna sajeroning lengkara 3 anak demen teké'n 
muani paturu muani, luh paturu luh; -- testes tongos batun butuh 
mabading; - seksual masanggama paturu patuh, muani ngajak 
muani, luh ngajak luh 
investasi n utsaha nyalanang pipis di panegara In wiadin perusaan 
len; investasi; menginvestasikan utsaha nyalanang pipis di 
negara widia perusaan le'n 
investor n anak (sang) nyalanang pipis di utsaha pertanian, paubadan 
invitasi n 1 undangan; 2 pertandingan buat kejuaraan: nasional 
balap sepeda tahun 1974 di Jakarta, pertandingan buat kejuaraan 
balap sepeda di Jakarta tahun 1974 
ion n Fis Kim atum wiadin kelompok atum ane katekaang ulian 
ngilangang wiadin ngejangin elektron; mengionkan Fis Kim 
ngubah atum di zat wiadin barang dadi ion 
ipar n ipah; / 
- besan ipah kurenane 
iprit, mengiprit v mlaib encit-encit 
ipuh n 1 punyan kayu getahne' misi racun; 2 upas wiadin racun uli 
getah kayu ipuh 
ipuk, mengipuk v 1 nimuh (bibit); 2 sas nungkulang apang girang: 
anak istri penting se/cali, nungkulang apang girang panak 
somah perlu pesan 
iraira n b6 lumba-lumba masawang kuning 
irama wirana; berirama mawirama; seirama 1 manut; 2 mawirama 
a besik 
iras, seiras adv katih; mengiras ngatih; irasan katihan; mabesikan: 
tokoh wayang itu dibuat dng tan gan -S, tokoh wayang ento 
gaene mabesikan ajaka awakn 
irasional a 1 tusing madasar aji keneh melah; 2 ngengonin: jwnlah 
uangnya -- banyaknya, hun pipisnengengonin 
iri a in -- hati iri ati; mengiri in ati tek(n; pengiri anak ane satata in 
irigasi n kakencan yh di carike; irigasi 
irrng, beriring v maméod: pawai itu seperti semut -, pawain ento 
cara semut mamerod; beiring-iring(an) majalan marérod-réod; 
mabered; mengiringi marengin; ngamiluin; mengiringkan 
ngatoang; milu bareng; pengiring anak( an( bareng rigatoang 
(ngiringang); seinng 1 bareng-bareng majalan: /cawan -, timpal 
bareng majalan; 2 barengan; iringan 1 sisi; samping: ia duduk di 
-, ia negak di sisinn 2 anbareng ngatoang 
Iris n Dok kabang mata 
2iris n us: ia sarapan roti dua --, ia sarapan roti duang us; mengiris 
ngiis: bawang, ngiis bawang; mengiriskan ngiisang: ia adik 
man gga, ia ngiisang adin poh; irisan iisan / 
irit a inih; irit; mengirit nginihang; ngirit; pengiritan carane 
nginihang; carané' ngirit 
ironi n kabalikané ironi: pembunuh Mahatma Gandhi adalah suatu 
-- krn ia pejuang gigih, kematianne Mahatma Gandhi kabahikane 
wirh ia pejuang saja-sajaan 
irung ki n sr cangkir cemk wadah nginem arak
isak n sigsigan; terisak-isak (ngeling) sigsigan: adiknya menangis 
--, adinne ngehng sigsigan 
isap v, mengisap v ngisep; nyedot: darah nuduk putran pipis bes 
gedé - bau kopi ngadek bon kopi; isapan ansuba kaisep: 
- jempol orta puyung; ngadu ada; tutur puyung; pengisap anak 
ane'ngisep (nyedot); pengisapan unduk(ngisep 
iseng a iseng; iseng-iseng iseng-isengan: secara - saya menyusun cerita 
pendek ini ulian iseng-isengan icang ngarang satua bawake ené" 
isi n isi: -- lemak dapat ke orang, tulang bulu pulang ka kita, pb sas 
palungané' marue's-rue's betek( i cé'1ég; -- dada (-- hati) apa an 
ada di kenehn -- kampung wa desa; -- kain mas kawin; -- perut 
1 basang; 2 perasaan di keneh; berisi 1 misi; 2 sakti, ngelah ilmu: 
orang-orang zaman dahulu banyak yg '-', anak( tua-tua i malu 
liiu sakti; 3 kenceng; badanya kecil tetapi - , awakne' cenik 
sakwa1a kenceng; mengisi ngisinin: - termos air panas, 
ngasinin termos yh anget; 
adat nglaksaang ane' kapantesang baan adat; waktu ré'pote' 
ngramanin dogé'n; mengisikan nyelepang: - uang logam ke 
da/am ce/en gan, nyelepang pipis slaka ke celengane; terisi suba 
misi; pengisi anak ané' ngisinin; - pojok wartawan ani nulis 
bucun surat kabare; - waktu, magae'iseng-isengan; isian apa ane 
kaisi: daftar -, daftar isian; seisi makejang ané'ada: 
- rumah makejang ane' ada di umah 
isit n isit 
Isiam n agama ane' kaajehang olih Nabi Muhammad Saw; agama 
Selam; mengislamkan 1 nadiang Selam; 2 nyunat; keislaman 
kakencan an(maubungan teké"n Selam 
isiamisme n ajahan Selam 
isiamologi n karirihan agama Selam 
isobar n Fis garis di petananéngubungang tongos tekanna awane 
patuh 
isoIasi n 1 panyejean; 2 panambeng (aliran Iistrik) mengisolasikan 
nyjé'ang; ngejohang; terisolasi kasje'ang; kajohang 
isotop n Fis atum-atum ane protonnpatuh sakwa1a netron ma1éian 
liunne 
isra n luasniNabi Muhammad petenge'uli mesjid Haram di Mekah 
ke mesjid Baitulmukadas 
istana n pun; istana; kraton 
istiadat sima; mengistiadatkan nadiang sima; 
istiIah n kruna an ngagemin arti ndiri-ndiri (kimia kedokteran); 
mengistilahkan ngadanin aji kruna; peristilahan unduk wiadin 
kakencan kruna anë'ngagemin arti ndiri-ndiri 
istim n tetimbangan anI melah 
istimewa a saja pesan; utama pesan; istimewa; mengistimewakan 
nadiang utama; ngutamaang; teristimewa 1 paling utama; 2 a(ng 
pesan; keistimewaan tingkah utama pesan 
istirahat v maren; mategtegan; mengistrirahatkan 1 nepin 
mategtegan; 2 ngaréang; peristirahatan tongos mategtegan; 
parerenan: - teraklzir, sema 
istri n kurenan; -- gelap, mitra; gundik; beristri ngelah kutenan; 
makutenan; memperistri nganggon kutenan; nadiang kurenan; 
meinperistrikan ngurenang: ia - anaknya dng gadis Australia, 
ia ngurenang panakn( ajaka anak bajang Australia 
isu n orta tusing karuan tutuk bongkolne orta puyung; mengisukan 
kasak-kusuk ngaba orta puyung: dia bahwa Pak Saleh 
menginggal, ia an(ngortaang Pak Saleh mati 
isyarat wangsit; mengisyaratkan ngwangsitang: ia agar Dulah 
pulang, ia ngwangsitang apanga Dulah mulih 
istinggar ki n bedil sugsug 
itik n bebek: -- berenang di laut mati kehausan, sas siape di gelebege 
mati seduk; -- air (laut), blibis; -- manila (-- serati) serati; kuir 
itikad n 1 tekad; kita; nyet: berangkatlah ia dng -- harus sukses jadi 
sarjana, ia luas ulian nyet musti mapikolih dadi sarjana; 2 
pangegan: kelihatan sekarang tidak teguh -- nya, ngenah jani ia 
tusing pageh pangeganne; beritikad nyetne kokoh; kitanné gedé 
baik, idepnmelah; mengitikadkan percaya tekn 
itu p ento : tembak burung --, bedil kedis ento 
iuran n kakenan; iuran 
Lzin n ijin; inengijinkan maang; ngijinang; perizinan unduk maang 
izin; keizinan izin; seizin ulian elah; ulian izin