Home » kamus bali I » kamus bali I
I n aksara kasia diabjad Indonesia
'La n ia: apa sebabnya -- marah, apa keranane ia gedeg
2 L p ada; oo;
beria ngomong "oo": berbukan, mapaitungan; masadikara;
mengiakan ngoang; menehang
ialah pron tusing 1
iba a angen; eda1'm; /
beriba-iba ngangenin; mengibal ngangenin; madalem: ia tidak
pen gemis yg muda dan kuat itu, ia tusing madaIm gege'ndong
ane bajang tur kuat ento; mengibakan 1 makada angen: perisriwa
tadi ma/am itu - hati orang yg melihatnya, unduke' ibi peteng
makada angen anak ningalin; 2 madalern: sebenarnya tidak ada
gunanya - orang yg tidak tahu din itu, benehné' tusing ada
gunane"mada1m anake ané' tusing ngelah keneh ento; penghiba
anake ane madalém; keibaan rasa angen: melihat anak kecil itu
1w timbul, ningalin anaké cenik ento pesu rasa angen icangé
ibadatn nglaksanaang pabaktian (agama); beribadat mabakti teken
Sang hyang Eidhi; peribadatan unduk mabakti tekn Sang
Hyang Widhi
ibah -* hibah
iban n sr be/ pasih
ibar -- ibar n sr prau cenik
ibarat n upama; buka; cara: -- burung dl sangkar, buka kedis di
tengah guungan; beribarat misi upama; misi piteket;
mengibaratkan 1 ngandeang; ngumpamaang; 2 maang piteket: ia
selalu - anaknya agar tidak menempuh jalan sesat, ia satuuk
maang piteket panakn apanga tusing nepuk rurung je1
ibing sd, mengiling v ngingel; ngibing
ibIis n tonya: kemasukan --, kerangsukan tonya
ibrani n (basa, bangsa) Ibrani kuno
ibrit, mengibrit v cak mlaib énggal-e'ngga1 (becat): si Dul buru-buru
-- ke terminal, i Dul inceg-inceg mlaib ke terminal
ibu n 1 mmé 2 ma;
-- jan, man lima; -- akar akah pancer; -- angkat, mime' kualon;
-- ayam man siap; -- kaki man batis; -- negeri ibu kota; -- pasir
bias kasar; -- pertiwi gumi palekadan; -- sungai tukad linggah; -
- sun biang agung; -- tin me'mé' kualon; beribu 1 ngelah me'mé
2 nganggep buka me'mé keibuan tingkahne' buka me'm'
ibul n sr jaka gedbuahn ng1'nghin
ibunda n biang: -- raja sekarang sedih sekali, anak agung biang jani
sedih pesan
ibus n punyan ibus (gebang), Corypha gebanga
icakicak v cak mapi-mapi: ia -- tidak tahu, ia mapi-mapi tusing
nawang
id n rainan ged selam
lidah hi n pabaang;
-- gelap pabaang buat nagih ngamitrain; -- terang, pabaang buat
iketan makurenan; mengidah madedemanan nganggon pabaang;
•
mengidahkan maangin pabaang ciri demen
2 idah n Isl sasubane satus dma kurenane mati wiadin katalak anake
luh balu mara dadi makurenan bum
idam n ngedotang dedaaran (asem-aseman);
mengidam ngidam; mengidam (-idam)kan ngedotang dedaaran;
idaman apa ané'dotanga
idap v mengidap v nandang sakit makelo;
mengidapkan naanang gering; idapan 1 gering anë'tusing enggal
seger; 2 satuuk sakit-sakitan; pengidap anak an sakit
Was n pilihan; mengidas milih tukelan benang; seidas pilihan abesik
We n reragragan; endag-endagan; rerekaan
ideal a nglegain keneh ulian anut tekén tetujon
ideaiis n 1 anak an mamuatang endag-endagan utama; 2 anak ane
ngelah nyet (tetujon) ged
idem adv ada idem; patuh buka
identifikasi n Iaksana nganggep patuh di jeneng; mengidentifikasi
(kan) memastiang jatim anak (barang)
identik a patuh gati; patuh pesan; mengidentikkan matuang pesan:
ada yg - "kin" dng komunis, sedan gkan "kanan" anti komunis,
ada matuang "kin" komunis, saké'wala "kanan" anti komunis
identitas n jati padwékan: -- pembunuh itu sudah diketahu4 jati
padwkan and' ngamatiang suba tawanga
ideografi n nyekalaang endag-endagan wiadin keneh aji
pralambaang
Ldeologi n 1 ideologi; dasar pidabdab endag-endagan; 2 paham
wiadin endag-endagan marupa program sosial
idep n bulun mata
idiom a Ling idiom; gabungan makudang-kudang kruna artinne'suba
mamesik msl panjang tangan, jaruh; keren mamaling
idiot n tingkat pekenehané' enduk
idoIa n gambar togog wiadin manusa ane' kapisinggihang
Idulfitri n idulfitri; rerainan umat Selam sasubanné ibadah puasa
Iduladha n iduladha; rerainan sasubanne ibadah haji, maruntutan
nampah sampi, kambing
iga n tulang iga: -- landung, tulang iga dawa; -- wekas, tulang iga bawak
Idulkurban 4 iduladha
ifah n nekepin indria; ngukub indria
iftar n unduke'mabuka puasa
1 igal v mengigal v 1 ngenjirang ikut; burung merak itu -, kedis
merak ento ngenjirang ikut; 2 ngigel
2igal n panegulan tengkuluk anak muani bangsa Arab
'igau, mengigau v ipit; inengigaukan ngipitang; terigau-igau
ipitanga; igauan 1 ipitan; 2 sas omong an( tusing beneh;
pengigau anake ane ipit
2igau n endeh; nyut mabiayuhan; igau-igauan ram pesan
ihwal -, hal
ijazah n I izin (ngajain); 2 ijazah (ciri tamah sekolah); berijazah
ngelah ijazah
ijon n meli padi (kopi) diadegan; majeg
ijuk n duk; -- tak bersagar pb, anak ane' tanpa kadang; mengijuk
cara duke; terijuk nepuk kimud; jengah
ikal a inggel (bok): -- mayang, inggel makulit Ielayang; mengikal
nginggelang; dadi inggel
ikan n e and idup di yehe:
-- belum dapat airnya sudah kering pb nglaksanaang gegan
tusing beneh kondéh pragat sube je1e -- di hulu, tuba di hilir, pb
utsaha an pocol; -- selumbu rusak ole/i -- seekor pb sas aduk sera
aji keteng;
-- basah bé'anyar; -- bayan ad sr bpasih; - belalang sr bé'pasih
bisa makeber; belukang 1 sr be' pasih; 2 anak ane'ngepungin tur
ames tek anak luh; -- darat be/ danu, be tukad; -- dun be tukad
taluhnI simpen di bungutn ane' muani; -- jarang-jarang gigi b
pasih, Otolithus -- jolong-jolong, be bano; sr be/ racah; -- karang;
sr be'cenik-cenik, jenegn gepe'g; -- kawal be'pasih madawaa
tengah meter; -- kah be lele kepesne dawa; - kembung be pasih
ane pepes jemuha; -- koki bé pasih dadi anggon pepayasan di
aquarium; -- kenng bé pasih an kajemuh; be sudang; -- layanglayang, 1,1 pasih bisa makeber; -- lidah be pasih gé'pe'ng basangn
mawarna putih; -- lidi ad sr be pasih; -- lumba-lumba be' lumbalumba; -- mangsi be kenus; -- mas be mas; -- mua lindung pasih;
-- paru-paru, be idup di tukade wiadin di rawa; ngelah kantong
dawa cara paru-paru; -- paus b(paus; (ulam agung); -- peda beane
anggona sudang; -- pekasan bre ane suba maseman; -- salai b&ane
madusdus aji andus; -- serdadu be pasih, Anus macronocanthus;
-- setan be pasih magoba teledu; -- terbang bpasih bisa makeber;
-- satoka sr be'seleh geles-geles; --sumpit b tulup; -- terbang sr
W pasih bisa makeber; berikan 1 ngelah be"; 2 misi be'danau yg
kecil itu , danu ane'cenik ento misi be'pergi Ice sunga4 ngalih
(ngejuk) be ka tukad; perikanan unduk ngubuh (ngejuk) b
ikan -- ikan n Lay pakakas pangukuran becat plaib kapale'
ikat n I tegul; bedbed; 2 sebeh; 3 ge'nct: membeli rambutan se --,
meli buluan a ge'nce't;
-- kepala udeng; -- kolom tepi kolom aji kayu; -- permata mas;
selaka; -- pinggang sabuk; berikat mategul; mabedbed; malapis:
pedang emas, pedang melapis emas; mengikat 1 negul; 2
ngedotin: cerita itu - hati, satuané ento ngedotin; 3 kaisinin:
perjanjian -, janji ane' patut kaisinin;
hati, nglegain - jani ngisi subaya; perut, 1 makejokin
madaar; 2 sas nginihang; mengikatkan negulang; terikat katigul,
kaiket; ikatan 1 ane'kategul; 2 peselen: kayu mi kecil-kecil,
peselan kayuné' ené cenik-cenik; 3 ubungan: arti kata itu dapat
diterangkan dalam katimat, teges krunané'ento sida katerangan
di tengah ubungan Iengkara; 4 pakumpulan;
- dinas iketan dinas; subaya marep teke pamveitah ane' maang
bantuan; pengikat 1 an anggona negul; 2 anaké an negul;
perikatan ubungan; pakumpulan
ikebana n seni ngerangkai bunga cara Jepang
ikhias a ulian nyet sujati fling (melah) : menolong dng --, nulung
ulian nyet sujati fling; mengikhlaskan nyeranaang ulian nyet
melah; keikhlasan kamelaan keneh; nyet sujati fling: semua
menghargai - nya, makejang ngajinan kamelaan kenehn
ikhtiar n 1 utsaha: ber/wt -- nya dia bisa sembuh, ulian utsaane ia
nyidaang seger; 2 tetimbangan: ia rugi besar km tidak memperhatiican
-- ku, ia pocol geder wire'h tusing ngrunguang tetimbangan icangé;
berikhtiar mautsaha; mengikhtiarkan ngutsahang; maang
tetimbangan: ayah berkali-kali --, tetapi dianggap enteng sajq, busanbusan bapa maang tetimbangan sakwa1a tusing runguanga
ikhtisar n pacendek; gegimpesan: buku tata bahasa mi memuat --
buku pramasastran ené misi pacendek; mengikhtisarkan nga
pacendek
iklan n 1 Man; rikiama; 2 ngorain; mengikiankan ngorain wiadin
ngédingang marep tekén anak liu; perikianan unduk ant
maubungan tekéii ikian; pengikianan anak wiadin perusaan an
ngurus unduk Man
ildim it 1 angsengan awa; yus awa; 2 suasana: -- ekonomi Indonesia
cerah, suasana ekonomi Indonesia melah; antara pagantian
masa; -- panas tongos ane mawa panas; -- politik suasana politik;
-- sedang mawa sedeng
ikonografi v karirihan ane' miajahin teknik nga togog
ikrab n Ling perubahan jeneng kruna marep tek€n 1n tempo wiadin
1iunn
ikrar n janji; subaya; berikrar majanji; masubaya; mengikrarkan
mapikukuh subaya (janji); nyubayaang
ikut v bareng; milu; -- hati mati -- maw buta ph sas yen nuukin
keneh (indria) lekar sengicala;
-- serta, milu bareng; ikut-ikut milu nempungin; ikut-ikutan
milu-milu bawang; berikut 1 maruntutan; 2 an kasengguh; 3
milu bareng kyang: ia menjual ladang -- sebuah rumah, ia ngadep
abian milu kayang abungkul; mengikut milu bareng; mengikuti
ngamiluin; ngarengeang; mengikutkan ngamiluan; mempenkut ngamiluang; ikutan 1 an1 barengina; 2 ane miluina;
pengikut 1 panganut; 2 anlbareng
Ilahi 1 Ida Sang hyang Widhi; 2 anlmaparinpolah cara Sang Hyang
Widhi
iIegal a peteng; s1ib; tusing nganutin awig-awig
iIas, mengilas v nyekjek kanti dekdek: jangan padi yg di femur itu,
eda nyekjek padin anl majemuh ento
iler tehteh; ngiler 1 ngamesuang thtéh; 2 dot pesan: dia -- pada
pepes ikan salam itu, ia dot pesan tek(n pesan (brengkes) b
salam ento
iLham n pawisik widhi; mengithami maang pawisik; mengilhamkan
mapawisikang
ili ark mengili v ngungsi; makelid ngalih tongos aman
ilmiah a ilmiah; nganutin kaweruh: majatah -- lais pesan, majalah
nganutin kaweruh lais pesan; mengilmiahkan ngaI apang
nganutin kaweruh
ilmu n ilmu; kaweruh: ia memeroleh gelar doktor dl -- teknik, ia
maan titel doktor unduk kaweruh teknik; -- agama kaweruh
unduk agama; -- akhirat kaweruh unduk suarga; -- akhlak
kaweruk unduk paripolah manusa; -- alam kaweruh unduk alam; --
bahasa kaweruh unduk basa; -- bangunan kaweruh unduk
wewangunan; - bedah kaweruh unduk medi (manusa); -- bangsabangsa kaweruh unduk wangsa-wangsa; -- bentuk kaweruh unduk
jeneng; -- bumi kaweruh unduk gumi; -- cuaca kaweruh unduk
angin; awa; -- dagang kaweruh unduk dagang; -- faal ark kaweruh
unduk awak manusa; -- falak kaweruh unduk bintang; -- fikih
kaweruh unduk agn anmunguh di agamané', -- firasat kaweruh
unduk sebeng anak manut teken paripo1ahne -- gaib kaweruh unduk
silib; -- hayat ark kaweruh unduk sotaning idup di jagate --
handasah kaweruh unduk kiasiran tanah; -- hukum kaweruh unduk
asig-awig; kerta; - jiwa kaweruh unduk tingkah wiadin jiwa
manusa; -- kebatinan kaweruh unduk isin keneh; kebidanan,
kaweruh unduk nulung nglakadang panak, bagian ilmu kedokteran;
-- kesehatan kaweruh unduk nyegerang raga muah ngediang gering;
-- kienik kaweruh unduk silib nyidaang (makada) anak tutut pesan,
demen; -- limunan kawaruh unduk dadi ngenah hang; -- maani
kaweruh unduk ngurit (ngarang) muah mapidarta (pidato); -- mantik
kaweruk makeneh, madasar teori doge'n; -- obat, kawaruh unduk
usada; -- pasti, ilmu pasti; -- politik, kaweruh unduk politik; --
suluk, kaweruh unduk maekang dwk tekn Sang hyang Widhi;
berilmu ngelah karirihan; dueg; ririh; pradnyan; keilmuan sabatek
ane maubungan tekern karirihan
ilmuwan n anake' an ririh (pradnyang)
Mu ark a ngangenin
ijusi n Psi 1 ilusi; panrawangan ane'tusing nganutin indria; 2 tusing
sida kagugu; palsu; blolong
iIustrasi n gegambaran unduk awian; mengilustrasikan niatarang
aji gambar-gambar
imaginasi n kakuatan nrawang; khayalan /
imam n imam; pangnter nuju solat; pangenter; mengimami
nge'nterang pabaktian; keinianan agn wiadin tategak imam
iman n Ag pangega; kapagehan keneh; srada; beriman ngelah
pangegan; pageh; teher; berimankan ngugu tekn; mengimani
gugontuwon tekn; keunanan pangegan tuwon; kepagehan
imak, mengimbak-imbak v tusing karuan; ka11é'ran (nasib)
imbal, imbalan n upah; honorarium
imbang v timbang; saih; benmbang 1 pada baatné 2 masaih: hadiahnya
dng kerjanya, adiahnd masaih tek gegann mengimbangi
ngimbangin; madam; mengimbangkan ngimbangang; imbangan
timbangan; pasaihan; imbang-imbang nandes pada baatné
pangimbang an ngimbangin; perimbangan imbangan; pasaihan;
keseimbangan keadaanné' masaih; seimbang pada baatn6
imbas n 1 angsengan; 2 gering: kata orang tua waktu magrib Jan gan
keluar rumah nanti kena -- hantu, manut munyin anak lingsir eda
pesu masan magrib bisa kena gering tonya; mengimbasi ngilihin
imba0 v mengimbau v 1 ngaukin; 2 ngajakin; terimbau kakaukin;
kaukina; panggilan; imbauan pangidihan; ajakan nap bulan ia
pulang km saudaranya, sebilang bulan ia mulih wiré"h
pangidian nyamanné
imbuh n imbuh; mengimbuh maimbuh; imbuhan imbuan; pangater;
selselan, pangiring
imigran n pangungsian uli panegaranmula
imigrasi pangungsian uli panegara In tur jenek ngoyong ditu;
benmigrasi ngungsi ke negare len buat jenek ditu
iming mengiming-iming v ngédng-ngdéigmn apanga dot
imitasi n imitasi; tiruan
imla n dikte bacaannga; mengimiakan nikt(ang; macaang
imlek n taun baru (Cina)
imobiIisasi n Biol perubahan unsur-unsur uli anorganik dadi
organik
impak n pengaruh rasa; dampak
impas v suba mabayah: hutangnya sudah --, utangné'suba mabayah;
mengimpas(kan) mayah kanti pragat
impase n unduk tusing nyidaang mragatang
imperfeksi n tuna sempurna
imperialis n Pol penjajah; imprialis
impi, mengimpikan 1 ngedotang; ngipiang; 2 ningalin (ngalalnin);
semalam saya dia sudah jadi sarjana, i peteng icang ningalin
ia suba dadi sarjana
impit v berimpit n ndesek; n seksek; berimpit-impit madesek-desek;
maseksek-seksek; mengimpit nesek; neen; terimpit kaj epit;
kadesek; kateen; impitan desekan; taenan
implementasi n pelaksanaan; mengimplementasikan
ngalaksanaang: Gubernur men gharapkan agar guru-guru dapat
Pancasila, Gubernur ngidih apang guru-guru nyidaang
nglaksanaang Pancasila
implikasi n milu kalibatang: -- manusia sbg obyek penelitian
semakin terasa manfaatnya, milu kalibatang manusa buka obyek
ngangsan marasa gunanné berimplikasi ada ubungan kalibatan
mengimplikasikan miluanga
impresario n pangentér (sponsor) iburan, wiadin bebalian
improvisasi n 1 pangembangan mutu apanga melaan; 2 macaang
tusing nganggon persiapan malu; berimprovisasi nglaksanang
(maca puisi, pidato) tusing madasar persiapan
imun a Dok kebal; tusing nyidaang amah gering: kalau disuntik dng
TCD tubuh akan -- thd penyakit, yensuntika aji TCD lakar tusing
nyidaang amah gering
imunisasi n Dok makada kebal; makada tusing nyidaang amah
gering
'inang n Tan organisme andadi tongos soroh pasilan idup
2inang n pangempu:
-- pengasuh pangempu; pengemban; inang-inang para ibu rumah
tangga ané madagang tusing resmi; menginang dadi pangempu
inap v menginap v nginep; penginapan penginepan; hotel; losmen
imonoIogi n Dok karirihan unduk kakebalan awak marep teken
serangan gering; imonologi
ina ark n me/ me/
inabsensia adv tusing teka: terdakwa tidak bisa hadir dl
persidangan, terpaksa diadili --, sang kadaling tusing nyidaang
teka di pasidangan terpaksa adiliné" tusing ada
inai n ad entik-entikan donné dadi anggon marakin kuku; soroh
punyan pacar; berinai marakan kuku
inaugurasi n 1 peresmian jabatan; 2 ngresmiang gedung; 3
makenalan (mahasiswa) 'incar v pipitang; mengincar mipitang; medosin; nlektekang;
incaran an pipitanga
2incar n pusut; bor; mengincar musut; ngebot
1 indah a melah; Iuung: -- kabar dari rupa, sas melaan ortanné teken
gobann; memperindah nga !uung (melah); keindahan
kamelaan; ka1uungan
21ndah ki v rungu; mengindahkan ngarunguang: ia tidak - nasihat
ayahnya ia tusing ngrunguang pitutur bapanné'
indang n ngiu; mengindang napinin (baas); terindang katapinin
indehoi v seleg magesah; seleg mareromanan: ma/am minggu
banyak anak muda -- di Ancol, malam minggu liu anakébajangbajang mareromanan di Ancol
indekos v cak indekos; madunungan tur madaar an e*' madasar mayah
indeks n daftar kata wiadin daftar ajin barang
independen a merdeka
indikasi n ciri; tanda berindikasi ngelah tanda (ciri)
individu n né'wé'k; ndiri-ndiri
indoktrinasi n indoktrinasi; maang paplajahan tanpa kritik;
mengindoktrinasi maang peplajahan tanpa dasar kritik
indra n raja; deva ane' nguasain akasa (manut pangegan agama
Hindu); dewa Indra
indraIoka n Hind tongos para dé'wa; indraloka
indria n indria; piranti buat ngrasain; ngadek bo; ningeh; ningalin
ngusud;
-- pencium cunguh; -- pendengar kuping; -- penglihat mata; --
peraba kulit; -- perasa Iayah; -- keenam ngrasaang wirasa
induk n 1 ma (buron) mme 2 anedadi pokok (asal) 3 sari (bibit);
-- bangsa asal bangsa; -- bola ark asal; -- beras mk kurenan; -
- cuka karbo; -- jan man Jima; -- kalimat, pokok lengkara; --
karangan tajuk rencana; -- kereta api lokomotif -- keributan asal
uyuté -- madu sebun nyawan; -- roti adonan roti maragi;
-- semang pamekeIné sang ngelah umah; sang maang gas' --
hutang utang pokokné berinduk 1 ngelah ma (meme); 2
mapokok (maasal) sepennduk kawitan tunggal
industri n industri; perusahaan buat ngadaang wiadin nekaang
barang; -- berat pabrik besi (baja); mengindustrikan nadiang
industri; perindustrian urusan ané' maubungan teken industri
infrantri n Mil kesatuan pasukan majalan dilingkungan jajaran
angkata bersenj ata
infeksi 1 infeksi; kena bibit gering; 2 baah; 3 Biol panglimbakang
potogen di entik-entikane
infiks n Ling selselan (di prama sastrané)
infiItrasi n panyusupan: -- di dalam negeri pasti dilakukan oleh
musuh, panyusupan di dalam negeri musti kalakanaang olih
musuh
infinitif n Ling jeneng kruna krya (bahasa Latin), Sanskerta) sida
niatarang; kategori, ragam muah kala
inflasi n Keu inflasi; ajin pipis (deluang) nyerod wiréh kaliunan pipis
maé1ar, kanti aj in barange' menk
infleksi n Ling perubahan jeneng kruna ane'ngecengang makudangkudang ubungan pramasastra (deklinasi; nomina; fromina;
adjektiva; konj igasi)
influenza n influenza; panes dingin misi kohkohan kolongan genit
tur bisa nglahlah
informasi n katerangan; orta -
inga, (ter)inga-inga mangu-mangu
inderawasih n manuk dé'wata
inframerah n sinar ané' tusing ngenah gelombangne dawanan tur
ngelah pengaruh panes
infrastruktur n sabatek ané' dadi panunjang buat proses utsaha;
pabangunan; prasarana
infus n Far Dok nyelapang ubad éncéh ngliwatin bumbung getih
wiadin rougan awak; infus
ingar a, ingar-bingar a endeh; uyut pesan: di pasar itu --, di pekené'
ento uyut mabiayuhan; ingar-ingar endeh pesan; ram
mengingari ngaduk-aduk aji uyut; mengingarkan ngendahang;
nguyutang
ingat v 1 inget; 2 tangarin: -- di kereta api banyak tukang copet,
tangarin di kereta aping liu ada tukang copt; ingat-ingat
tangarin; ingetang: pesanku tadi pagi ingetang pabesen icang
tuni semengan; beringat ark satata inget yg berbudi -, ane'
kenehné melah setata inget(ang); beringat-ingat tangar;
mengingat inget; ngingetang; mengingati ngingetang;
mengingatkan matinget: aku hanya saja padamu, icang tuah
matinget dogn cai; memperingati nga6 selamatan; ngotonin;
mingetin; teringat jeg inget; teringat-ingat inget-ingetang;
ingatan ingetan; peringatan pitutur; pang16mk; pget
ingau v mengingau enenan; ipit; mengingaukan 1 ngipitang; 2
ngenyetang; 3 ngedotang; ingau-ingauan nyapnyap; busan-busan
tengkej Ut
inggang - inggung a magejeran; makocodan
'inggu n punyan inggu, bonn je1k saké'wala dadi anggon ubad
2inggu n soroh adan be' pasih (be' polé'ng), Holacanthus wiadin a
Ampiphirion
ingin adv dot; meled; menginginkan ngedotang; ngameledang;
mengingini ngedotin; keinginan an kadotang
ingkah v makisid; bangun: dia tidak bisa -- dr tempatnya, ia tusing
nyidaang bangun uli tongosné
ingkar v maboya; tusing nepatin (ngelong janji); mengingkari 1
noyanin; 2 ngelong (janji); 3 tusing nglaksanaang: dia sama
sekali - sumpah setia, ia sajaan tusing nglaksanaang sumpah
tindih; pengingkaran unduk wiadin cara maboya; keingkaran
unduk mayonin
inheren a magait pesan; tusing sida baan nelasang: bahasa adalah --
dng kehidupan manusia, basa magaitan pesan tekn idupn
manusa
ingsut v, beringsut v makiseran, makeséh; mengingsut makiseran;
mengingsutkan ngiserang; ngisidang adng-adéng: Ayah - kursi
kedekattamu itu, bapa adng-adg ngiserang kursi paak tekén
tam iune ento
ingus n téige'Ts; mengingusi 1 ngebrang tegs anak 1e; 2 melogmelog; nguluk-ngu!uk; ingusan 1 te'ngan; pesu ttnge's; 2 nguda
pesan
1111 p ene
inisial n 1 aksara kapertarna kruna wiadin adan anak; 2 paraf
inisiasi n upakara ane' kalaksanaang olih anaké' ane' lakar dadi
prankanggo; menginisasikan ngresmiang
inisiatif n utsaha kapertama
injak v, menginjak v 1 ngenjekin; nyekjek; 2 nekain: aku tidak a/can
rumahmu lag4 icang tusing ja lakar ngenjekin umah caine
bum; 3 nyumunin: ana/anu sudah dewasa, panak came' suba
nyumun bajang; menginjakkan 1 ngejengkang; - kaki,
ngenjekang batis; 2 nguasain; nyajah; terinjak kaenjekin;
terijak-injak kanistaang; injak-injakan paenjekan; pedal
(sepeda)
injap n muaran song bubu; menginjap majeneng cara muaran song
bubu
injeksi n Dok pakakas suntuk: -- beras tambaan persediaan baas di
peken olih pamre'ntah apang ajin baas( mudah; menginjeksi
nyuntik (ubad)
Injil n 1 orta melah; 2 buku suci agama Kristen; (buku) miii;
menginjil ngiimbakang ajahan agama Kristen; penginjil anak ane'
ngajain agama Kristen pengijilan unduk nglimbakang agama
Kristen
inkarnasi n 1 jeneng anak alus ane'ngenah; 2 numitis bum
inkaso n Dag upah buat anake'nuduk pipis
inklusif adv kaitung; kayang: mobil bermuatan 40 orang -- supir
dan kenek, montor mamuatan petang dasa kayang supir muah
kerne'i
inkonsisten a tusing anut; tusing cocok: pemberitaan itu -- cara
ngotaang ento tusing cocok
inkonstitusional a Pol tusing madasar undang-Undang Dasar /
inkonvensional a 1 tusing manut teken subaya; 2 lempas teken
tata krama
inkorporasi n paieburan; campuran; menginkorporasi nglebur;
mesikang; nyampur
inkulasi n Do/c 1 masan maseen (mentik); nyumunin ngiahlah kanti
dadi gering; Biol uli nyumunin makeem kanti engsah /
mlander n ad pungkusan bangsa Indonesia olih penjajah satonden
merdeka
inovasi n ngrangsukang unduk ane' anyar-anyar; pembaruan;
menginovasi ngaapang anyar; ngaendag-endagan sarwa anyar
insaf a 1 inget; ngarti; 2 da1em: pembajak itu tidak menaruh -- kpd
korbannya, baake ento tusing edalem tek6n anaké kabaak;
menginsafi ngarti pesan; inget pesan; menginsa&an matinget;
keinsafan paundukan inget
ingsang n angsangan (be"pasih); beringsang ngelah angsangan
jnsanj a unduk kemanusan: kesadaran -- Max Havelaar tidak
menyetujui perbuatan penjajah Belanda di Indonesia, unduk
kemanusan Max Havelar tusing ieng tekn Iaksana penjajah
Belanda di Indonesia
insek sr buron gumatat-gumitit; kelas antropoda mabatis nenem tur
makampid
insektida n zat kimia anggona ngamatiang mrana mu!a-mulaan
inseminasi n Zool beling ubuh-ubuhnI ulian macepuk biik ane
luana ajake biik maninn -- buatan belingan ubuh-ubuhan
(sampi) uhisan suntikan biik muanine
insentif n Adm imbuh pangapu jiwa (marupa pipis wiadin barang)
ulian seleg magae
insiden n ad unduk; kajadian: -- kecil yg dapat membuat keributan,
unduk cenik an( sida nga( uyut
insinyur n sarjana teknik lulusan sekolah tinggi; insinyur
inskripsi n unduk ane"katulis maukir dibatune monumen: abad ke-
5 Indonesia telah men genal -- yg tertulis dalam huruf Dewa
Negar4 abad ke lima Indonesia suba nawang unduk an katulis
maukir di batu monumené katulis aji aksara Dewa Nagari
inspeksi n pamr'ksan; menginspeksi mrksa; mréksain: Ketua
Pen gadi!an Negeri penjara Malang, ketua pengadilan negeri
mrksa panjara Malang
inspektur n pamrksa; inspektur
inspirasi n pawisik
instaiasi n 1 Tek pakakas teknis sejangkepa an nyadia kapasang:
Presiden meninjau -- minyak, Presiden matetinjon pakakas teknik
lengis ajangkepa; -- rehabi!itasi, wilayah tongos taanan politik; 2
upacara ngresmiang jabatan (pangadegan)
instansi n Lem kantor; jawatan; 2 Huk tingkatan (ada kerta)
insting n aba-abaan sarwa ane'mangkihan turun-temurun
instruksi n pre'ntah; menginstruksikan mrtahang
instruktur n pangaruk
instrumen n pakakas; prabot; prabot musk (piano)
in-sulin n Biol ormon gaia di 1impan ane ngatur zat gula di getihe'
intai v mengintai v intip; ngintip; mengintaikan nelik tanemin;
pengintai anak wiadin pakakas anéanggon ngintip; pengintaian
1 tangkepe ngintip; 2 tongos ngintip
insyaallah p Isl yen widhineasung; yen ada swecan widhi
intan n inten: -- beras inten putih; -- mentah soca selem ane'konde
magosok
integral a ngangkep makejangne' kanti dadi genep tur mabesikan;
makatuluhné' sebaiknya hal itu diselesaikan secara --, melahne
unduke'ento pragatang ngankep makejang tur mabesikan
integrasi n magabung dadi genep tur mabesikan (mabungkulan)
berintegrasi magabung dadi besik (mabungkulan): rakyat TimorTimur dng Indonesia, rakyat Timor-Timur magabung
mabesikan teke"n Indonesia; mengintegrasikan mesikang;
ngabungang
intelek (intelek) n Psi unduk nuegang ulian nepuk karirihan; anak
ane maan masekolah; ririh
inteIigen (intelijen) 1 ngédgang tingkat kaduegan tegeh; dueg; 2
anak ane dadi telik tanem
intens a 1 kuat pesan; 2 melah ulesne; 3 ngendih angabar-abar
(perasaan)
intensif (intensif) a intensif; magae saja-sajaan apang mapikolih ane
melah; mengintensifican ngaé apang melah
intensitas (intensitas) n keadaan tingkatan kakuatanne(kaagane)
interaksi n saling iabin; saling pangaruhin
interesan (interesan) makada makita; ngedotin: tampak -- anak itu
pd pertukangan, ngenahn( ada kitana anaké ento tek
pertukangan
interferensi (interferensi) n Ling interferensi; unsur-unsur basa
macelep ke basa Ie'n
interim adv akasep; tusing makelO
inteiOkaIaKom interlokal; pagubunganduang k6f
intetkOfltiflenteI a kadabdabarig büàt dg nia'
intermeso selingan; panyelag
intern (intern) a dibagian tengah; di kuuban padidi
internir v menginternir v Mil nyé'jeng (ulian politik,Tgering
nglahlah)
internat n asrama
internis n dokter ahli; dokter dueg sajeroning awak
interogasi n 1 patokan; 2 pamréksan; menginterogasi 1 matakon;
2 mrksa; nyelehin
interpe lan n Pol anggota DPR ane matakon disidang parlemen
interpelasi (interpelasi) n patakon anggota parlemen narep tekn
pamr6ntah
interpol n polisi sajagat; polisi internäsional
interpolasi n FiL panyisipan kruna-kruna wiadin lengkara ke buku
(naskah)
interpretasi (nterpretàsi) n wirasa; tetampen; tetanggap
interhpsl c menginterupsi V nyc lag rhos
interval n 1 wewanengan marep teke'h duang unduk (kcjdian); 2
parantarndanmsik ,
intërveltSi t nympUrin kakencan nagar len:
intervLü 'n interViu, wawancara; patokan wartawan marep tekefi
prakanggo •
inti n sari; bangket;
-- sari unteng; sari
intim a pagubungan ané leket pesan; keintimañ unduk pagubuganë
leket pesan
intimidasi n laksanan nakut-nakutin; mengintimidasi matakut;
ngancam
'intip v, mengintip v ngintip: ia - orang men ganbil (mencuri) telur,
ia ngintip anak maling taluh
21ntip n entip
intipati n bangket; sari
intonasi a Ling 1 tembang lengkara; 2 Mus gede'cenikelegan suara
intransitif a Ling kruna kria ane' tusing ngelah ageman tetujon
intrik n pakumpulan silib (manyet jel): -- nya sudah diketahui
pemerintah, pakumpulan silibn(suba tawanga tekéh pamreFitah
intrinsik a ane"mungguh di tengahne'
introduksi, mengintroduksi 1 kapetawangang adan anak diacara
resmi: Ia kami kp orang tuanya, ia matawangang icang tekeii
mmê bapanne 2 kapratama nganggon: Jepang - karet sinretis dl
industrinya, Jepang kapratama nganggon karet sintetis di
industriné 3 ngatengaang: Pemerintah - rencana undangundang di DPR, pamrentah ngatengaang rencana undang-undang
di DPR
introspeksi n matetinjon; mrksain; berintrospeksi mrksain;
matetinjon
intuisi n insting; pawisikan nyet; intuisi
invaIid a 1 mala: ia -- sejak lahir, ia mala uli mara lekad; 2 bangkrut;
pocol ged
invasi n 1 nglebonin ngebug negara len; 2 mabered teka: -- para
wisatawan ke Bali, mabered para turise teka ke Bali
Inventaris n Adm daftar barang-barang di kantor (perusahaan);
inventaris
inversi 1 Ling bebalikan lengkara; inversi; 2 kakencan ngisidang
tongos kruna-kruna sajeroning lengkara 3 anak demen teké'n
muani paturu muani, luh paturu luh; -- testes tongos batun butuh
mabading; - seksual masanggama paturu patuh, muani ngajak
muani, luh ngajak luh
investasi n utsaha nyalanang pipis di panegara In wiadin perusaan
len; investasi; menginvestasikan utsaha nyalanang pipis di
negara widia perusaan le'n
investor n anak (sang) nyalanang pipis di utsaha pertanian, paubadan
invitasi n 1 undangan; 2 pertandingan buat kejuaraan: nasional
balap sepeda tahun 1974 di Jakarta, pertandingan buat kejuaraan
balap sepeda di Jakarta tahun 1974
ion n Fis Kim atum wiadin kelompok atum ane katekaang ulian
ngilangang wiadin ngejangin elektron; mengionkan Fis Kim
ngubah atum di zat wiadin barang dadi ion
ipar n ipah; /
- besan ipah kurenane
iprit, mengiprit v mlaib encit-encit
ipuh n 1 punyan kayu getahne' misi racun; 2 upas wiadin racun uli
getah kayu ipuh
ipuk, mengipuk v 1 nimuh (bibit); 2 sas nungkulang apang girang:
anak istri penting se/cali, nungkulang apang girang panak
somah perlu pesan
iraira n b6 lumba-lumba masawang kuning
irama wirana; berirama mawirama; seirama 1 manut; 2 mawirama
a besik
iras, seiras adv katih; mengiras ngatih; irasan katihan; mabesikan:
tokoh wayang itu dibuat dng tan gan -S, tokoh wayang ento
gaene mabesikan ajaka awakn
irasional a 1 tusing madasar aji keneh melah; 2 ngengonin: jwnlah
uangnya -- banyaknya, hun pipisnengengonin
iri a in -- hati iri ati; mengiri in ati tek(n; pengiri anak ane satata in
irigasi n kakencan yh di carike; irigasi
irrng, beriring v maméod: pawai itu seperti semut -, pawain ento
cara semut mamerod; beiring-iring(an) majalan marérod-réod;
mabered; mengiringi marengin; ngamiluin; mengiringkan
ngatoang; milu bareng; pengiring anak( an( bareng rigatoang
(ngiringang); seinng 1 bareng-bareng majalan: /cawan -, timpal
bareng majalan; 2 barengan; iringan 1 sisi; samping: ia duduk di
-, ia negak di sisinn 2 anbareng ngatoang
Iris n Dok kabang mata
2iris n us: ia sarapan roti dua --, ia sarapan roti duang us; mengiris
ngiis: bawang, ngiis bawang; mengiriskan ngiisang: ia adik
man gga, ia ngiisang adin poh; irisan iisan /
irit a inih; irit; mengirit nginihang; ngirit; pengiritan carane
nginihang; carané' ngirit
ironi n kabalikané ironi: pembunuh Mahatma Gandhi adalah suatu
-- krn ia pejuang gigih, kematianne Mahatma Gandhi kabahikane
wirh ia pejuang saja-sajaan
irung ki n sr cangkir cemk wadah nginem arak
isak n sigsigan; terisak-isak (ngeling) sigsigan: adiknya menangis
--, adinne ngehng sigsigan
isap v, mengisap v ngisep; nyedot: darah nuduk putran pipis bes
gedé - bau kopi ngadek bon kopi; isapan ansuba kaisep:
- jempol orta puyung; ngadu ada; tutur puyung; pengisap anak
ane'ngisep (nyedot); pengisapan unduk(ngisep
iseng a iseng; iseng-iseng iseng-isengan: secara - saya menyusun cerita
pendek ini ulian iseng-isengan icang ngarang satua bawake ené"
isi n isi: -- lemak dapat ke orang, tulang bulu pulang ka kita, pb sas
palungané' marue's-rue's betek( i cé'1ég; -- dada (-- hati) apa an
ada di kenehn -- kampung wa desa; -- kain mas kawin; -- perut
1 basang; 2 perasaan di keneh; berisi 1 misi; 2 sakti, ngelah ilmu:
orang-orang zaman dahulu banyak yg '-', anak( tua-tua i malu
liiu sakti; 3 kenceng; badanya kecil tetapi - , awakne' cenik
sakwa1a kenceng; mengisi ngisinin: - termos air panas,
ngasinin termos yh anget;
adat nglaksaang ane' kapantesang baan adat; waktu ré'pote'
ngramanin dogé'n; mengisikan nyelepang: - uang logam ke
da/am ce/en gan, nyelepang pipis slaka ke celengane; terisi suba
misi; pengisi anak ané' ngisinin; - pojok wartawan ani nulis
bucun surat kabare; - waktu, magae'iseng-isengan; isian apa ane
kaisi: daftar -, daftar isian; seisi makejang ané'ada:
- rumah makejang ane' ada di umah
isit n isit
Isiam n agama ane' kaajehang olih Nabi Muhammad Saw; agama
Selam; mengislamkan 1 nadiang Selam; 2 nyunat; keislaman
kakencan an(maubungan teké"n Selam
isiamisme n ajahan Selam
isiamologi n karirihan agama Selam
isobar n Fis garis di petananéngubungang tongos tekanna awane
patuh
isoIasi n 1 panyejean; 2 panambeng (aliran Iistrik) mengisolasikan
nyjé'ang; ngejohang; terisolasi kasje'ang; kajohang
isotop n Fis atum-atum ane protonnpatuh sakwa1a netron ma1éian
liunne
isra n luasniNabi Muhammad petenge'uli mesjid Haram di Mekah
ke mesjid Baitulmukadas
istana n pun; istana; kraton
istiadat sima; mengistiadatkan nadiang sima;
istiIah n kruna an ngagemin arti ndiri-ndiri (kimia kedokteran);
mengistilahkan ngadanin aji kruna; peristilahan unduk wiadin
kakencan kruna anë'ngagemin arti ndiri-ndiri
istim n tetimbangan anI melah
istimewa a saja pesan; utama pesan; istimewa; mengistimewakan
nadiang utama; ngutamaang; teristimewa 1 paling utama; 2 a(ng
pesan; keistimewaan tingkah utama pesan
istirahat v maren; mategtegan; mengistrirahatkan 1 nepin
mategtegan; 2 ngaréang; peristirahatan tongos mategtegan;
parerenan: - teraklzir, sema
istri n kurenan; -- gelap, mitra; gundik; beristri ngelah kutenan;
makutenan; memperistri nganggon kutenan; nadiang kurenan;
meinperistrikan ngurenang: ia - anaknya dng gadis Australia,
ia ngurenang panakn( ajaka anak bajang Australia
isu n orta tusing karuan tutuk bongkolne orta puyung; mengisukan
kasak-kusuk ngaba orta puyung: dia bahwa Pak Saleh
menginggal, ia an(ngortaang Pak Saleh mati
isyarat wangsit; mengisyaratkan ngwangsitang: ia agar Dulah
pulang, ia ngwangsitang apanga Dulah mulih
istinggar ki n bedil sugsug
/
itik n bebek: -- berenang di laut mati kehausan, sas siape di gelebege
mati seduk; -- air (laut), blibis; -- manila (-- serati) serati; kuir
itikad n 1 tekad; kita; nyet: berangkatlah ia dng -- harus sukses jadi
sarjana, ia luas ulian nyet musti mapikolih dadi sarjana; 2
pangegan: kelihatan sekarang tidak teguh -- nya, ngenah jani ia
tusing pageh pangeganne; beritikad nyetne kokoh; kitanné gedé
baik, idepnmelah; mengitikadkan percaya tekn
itu p ento : tembak burung --, bedil kedis ento
iuran n kakenan; iuran
Lzin n ijin; inengijinkan maang; ngijinang; perizinan unduk maang
izin; keizinan izin; seizin ulian elah; ulian izin
Langganan:
Posting Komentar
(
Atom
)
0 Comments :
Posting Komentar