kamus bali H

Tampilkan postingan dengan label kamus bali H. Tampilkan semua postingan
Tampilkan postingan dengan label kamus bali H. Tampilkan semua postingan

kamus bali H


h /ha/ 1 aksara kakutus di abjad Indonesia; 2 singkatan buat Haji; 3 
Kim lambang unsur hidrogn; 4 Fis lambang kekuatan medan 
magnet 
ha p 1 karuna ciri keneh girang; -- itu dia yg kucari, 00, ento ia ané" 
alih icang; 2 suaran anak kedk: -- dia mi lucu sekal4 00 ia ane 
baud pesan 
habid n pungkusan anak ani magelar sayid (orang Arab) 
habibi Ar n dedeman icange' 
habis 1 telah; onya: barang di toko --, diambil pencuri, barang￾barang di toko telah (onya) jemak maling; 2 suud: pertunjukan 
sudah hampir --, pabalihané' suba nandes suud; 3 peragat: baca 
buku mi sampai --, baca bukune ene"kanti peragat; 
-- bulan -- perkara, sas tusing perlu omongan bum: 
-- akal telah dayane -- bulan panyuud bulan; -- tempo bates 
tempone suba telah; 
habis-habis telah saja-sajaan: tak - nya, tusing pegat-pegat; tak 
- nya ia dirundung malang, tusing pegat-pegat ia nepuk kewe'h; 
berhabis (uang, tenaga) ngutang-ngutang (pipis, bayu): air sas 
bes makelo mapaitungan; 
menghabisi 1 meragatang: perundingan, meragatang 
paitungan; 2 ngamatiang: ia - nyawa perampok itu, ia 
ngamatiang bgak ento; 
menghabiskan 1 mragatang: - pekerjaan yg belum selesai, 
mragatang gegaé'n nungkak; 2 nelaang: ia dapat tiga botol bir, 
ia nyidaang nelaang telung botol bir; 
terhabiskan nyidaang nelaang: makanan itu tidak akan 
olehmu, dedaranI ento tusing ja cai nyidaang nelaang; 
penghabisan paling dun: giliranku --, giliran icang paling dun; 
kehabisan kuangan: lampu itu - minyak, se/mbe"ne ento kuangan 
lengis: 
- akal kuangan daya; - ikhtiar tusing nyidaang ngudiang; 
sehabis suud: - makan jangan pergi, suud madaar eda luas; 
sehabis-habisnya kanti telah: ia makan dng lahap nya, ia 
madaar kren kanti telah; 
habis-habisan 1 kanti telah saja-sajaan; 2 bes-bas; ia mencaci 
maki suaminya , ia bes-bas misuh kurenan 
habitat n tongos nekeh kiompok masyarakat (buron) 
habituasi n apanga biasa: -- kuda dng bunyi tembakan, apanga 
biasa jarann( tek munyin keplagan bedil 
hablok a belang (jaran): kuda --, jaran belang 
hablur n 1 gedah katos tur ning; 2 Kim jenengne katos tus homogen; 
3 sas makenyer; menggilap: gadis itu bermata --, matan anake' 
bajang ento makenyr; 
menghablur nadiang gedah katos tur fling 
habuk n barang cara tepung; buk 
had n 1 wates; 2 kanti; 
berhad mawates: kekuasaan Tuhan tiada , kekuasaan Sang 
Hyang Widhi tusing mawates; 
menghadkan 1 ngawatesin; 2 nyjang; 
terhad mawates 
hadam n parekan di Mekah; rencong 
hadang -* adang 
hadap n sisi; aep; arep; 
berhadapan (dng) maarep-arepan; maaep-aepan: - muka, 
maaep-aepan; matepuk; 
bersihadap saling aepin: gadis ins - dng pacarnya, anaktbajang 
luh ento maaep-aepan ajaka demennan; 
menghadap 1 maarep ka; 2 tangkil; macepuk; 
menghadapi ngarepin: petani sudah siap panen, bapa tani 
suba sedia ngarepin maalap-alapan; 
menghadapkan 1 ngaepang ke: paman sorong pengeras suara 
ke penonton; paman ngaepang corong pangeras suara ke 
penonton; 2 nyadu arepang: pen gadilan -- saksi-saksi; 3 
nandingang: diusahakan - Rudi Hartono dng jago-jago RRC, 
perluanga nandingang Rudi Hartono tek jago main RRC; 
memperhadapkan nyaduarepang: Pak Lurah - dua orang 
bersengketa, Pak Lurah nyaduarepang anak ajaka dadua an 
masentilan; 
terhadap marep teke'n; 
hadapan malu; aep: berdiri di rumah, majujuk diaep umahe 
hadap muka, menghadapmukakan v nyadu arepang: hakim 
saksi den gan tertuduh, hakim nyadu arepang saksi tek'n ané 
katuduh 
hadas n sbel; 
-- besar sbel ged (kotor kain); -- kecil sbel alit (ngentut) 
hadiah n 1 paweweh: ia meneriina beberapa -- pd perayaan ulang 
tahunnya, ia nampi paweweh dirainan ulang taunn 2 upah: 
pemenang perrama dl perlombaan ins mendapat -- tabanas dan 
piala, pamenang kapertama diperlornbaanento maan upah tabanas 
muah piala; -- liburan paica katiba teke'n peserta an tusing 
menang sakwala syarat cukup; -- lebaran paica buat pegawai 
satondén Lebaran; -- Natal paica an katiba teki karyawan buat 
han Natal; - tahunan paica buat karryawan ngatiban cepok; 
berhadiah misi paweweh: sekarang disediakan lotre - jani 
kasediang lotra misi paweweh (persInan) 
hadir v ada; teka: ia tidak -- dl rapat, ia tusing teka di parumane; 
menghadiri nekain: Ayah tidak dapat -- pertemuan iW Icarena 
sakit, bapa tusing nyidaang nekain parumane' ento wireh gelem; 
menghadirkan nekaang apang teka: jaksa patut sakci, jaksa 
patut nekaang saksi; 
kehadiran unduke' teka: - mu memang ditunggu-tunggu, teka 
Cainmu1a antiang6 
hadirat n 1 di ajeng: dng tenang ia men ghadap ke -- Tuhan, ulian 
tenang ia tangkil di ajeng Sang Hyang Widhi; 2 ida batara 
hadirin n sabatek ané' teka: dl pertemuan itu -- disuruh berdiri, di 
paruman ento sabatek ane'teka tundene'majujuk 
hadis n 1 sabda muah parilaksana Nabi Muhammad SAW katuturang 
olih harian Nabi; 2 wit ajahan agama Islam Inan teki Alquran: 
ia sangat tekun membaca -- Nabi Muhammad, ia jemet pesan 
maca wit ajahan agama Selam 
hafal v apal: banyak orang yg -- nomor telepon dukun sakti itu, liu 
anake'apal tek nomer telpon baliane sakti ento; 
menghafal ngapalang: adik sedang - sajak Chain! Anwar di 
kamar, adi sedeng ngapalang sajak Chairil Anwar di kamar; 
hafalan apalan 
hafiz n anakeanI ngapalang Quran 
hagiologi n Ag bacaan unduk lelintihan anak-anak suci 
haid n kotor kain; sebel: mati --, baki 
haik n krudung putih buat anak luh Arab 
hailai n kasibetan ngentungang wradin nangkep bola ke t(mbok 
haj v mené'k haji ke Mekah 
hajar menghajar v 1 nyagurin kanti kapok: dia anaknya sendiri 
ia nyagurin panaknd padidi kanti kapok; 2 kanti tusing nyidaang 
ngudiang: Mike Tyson - musuhne, Mike Tison nyagurin musuhnI 
kanti tusing nyidaang ngudiang 
hajat n 1 nyet; maksud: apa -- mu datang sendiri kemari, apa nyet 
caine teka padidi mai; 2 kaperluan: aku merasa diberikan -- hidup 
lagi, icang merasa baanga kaperluan idup bum; 3 tai; kotoran: bau 
-- nya tidak sedap, bon tainnd tusing melah; 
-- besar masakit basang; meju; -- kecil ngech; 
berhajat dot; ngat; 
menghajati ngedotang: semua orang - hidup senang, onyang 
anak ngedotang idup seneng; 
menghajatkan merluang: saya - bantuan bapak, icang merluang 
bantuan bapa 
haji n Is! 1 rukun Islam ané' lelima; / 
-- akbar ibadat haji dinan wukufne di Padang Arafah nuju Sukra; 
badol anak an'ngwakiIin anak sakit menk aji; -- mabrur, ibadat 
haji and beneh; -- makbul ibadat haji an katampi Sang Hyang 
Widhi; -- mardud ibadat haji an tusing sah; -- udara jemaah 
haji ane' menkin kapal terbang; 
berhaji luas ke Mekah nekain Kabah; 
menghajikan nadiang haji: kalau kebunku laku terjual akan 
airmahum orang tuaku, yen abian icang'payu madep icang lakar 
nadiang haji mmë bapan icange ane' suba mati 
hajib n juru gebag jilanan 
hajin n tukang cukur di Mekah 
1hak n 1 anbeneh: ia sudah menilai mana yg -- dan mana katil, ia 
suba bisa meriksain ence'n ané'beneh encén ansalah; 2 gelah: itu 
-- mu, ento golah caine'; 3 tusing wenang: siapa yang tidak 
berijazah guru tidak ada -- men gajar, nye'n ane' tusing ngelah 
ijazah guru tusing wenang ngajain; 4 kakuasaan: umur di atas 18 
tahun memiliki -- memilih, umur baduuran tekin plukutus tiban 
ngelah kakuasaan memilih; 5 derajat; tegak: orang Melayu pd 
waktu itu -- nya tidak sama dng orang Eropa, anak Melayu 
dugasé" ento tusing patuh derajat (tegakn) teké'n anak Eropa; 
-- adiraja nglaksanaang kakuasan ane' paling tegehe --
amandemen kakuasan ngusulang parubahan rencangan Undang￾undang; -- dipilih kakuasan kapilih; -- guna usaha, izin nganggon 
tanah; -- milik kakuasan gelah; kuasa kabenehan buat 
nguasain; -- mutlak, paglahan ane'saja-sajanne; -- paten pakukuh 
olih pamre'ntah buat palimbakan ragragan padidi; -- pilih 
kakuasan mamilih; -- veto kakuasan muungang putusan ane' 
kacempuin dé"wan; kakuasan nguasain (tanah); -- wilayat 
kakuasan nguasain (tanah)
berhak ngelah kakuasan: dia tnenerima gaji, ia ngelah 
kakuasan nampi gaji; 
menghaki nguasain; nongosin: kemudian dia rumah itu, lantas 
ia nguasain umahé' ento 
2hak n ganjot sepatu; hak sepatu 
3hak n pakakas ngré'nda 
hakaik ark n sabatek kabenehan 
hak!kat n 1 dasar; sari: ajaran Islam cocok bagi dia, dasar ajahan 
agama Selam cocok buat ia; 2 kasujatian: pada -- nya dia yg 
menolong bapak, bukan orang lain, kasujatianné' ia ane' nulung 
bapa, tusing ja anak 1é'n 
hakiki a beneh; saja-sajannel ajaran agama memberikan kebahagiaan 
yang --, ajahan agama maang kabagian ané' saja-sajaan 
hakim n 1 akim; 2 pangadilan: perkaranya sudah diserahkan kpd - 
-, perkaranne' suba serangga teké'n pangadin 3 juri; 
berhakim ngidih apanga adiline7 perkaranne/
: kpd beruk, ngidih 
pangadilan teke'n anak momo pasti akan pocol; 
menghakimi ngertain; ngadilin: kamu ridak boleh sendiri 
masalah i, cai tusing dadi ngertain padidi unduké' ene 
kehakiman kerta: sakancan an ada urusan tekn kerta (undang￾undang) / 
2hakim ki n anaké' ririh-ririh; anake wicaksana 
hakLmah a wicaksana 
'hal n 1 unduk: -- itu perlu dirahasiakan, unduké'ento perlu sepelang; 
2 prakara: mengadukan -- nya kpdpoltsi, ngrepotang prakarané'ke 
polisi; 3 krama: apa pula -- nya dia menangis, apa krananne ia 
ngeling; 
-- ihwal rnakudang-kudang unduk: dia tidak tahu -- ihwal itu, ia 
tusing nawang makudang-kudang unduk; 
berhal 1 ada urusan (masentilan): jika ada orang yg - sebaiknya 
bantu menyelesaikan, yéi ada anak masentilan bantu mragatang; 
2 nepuk kake'vehan; semoga kita sekalian tidak -, dumadak 
iraga ajak makejang tusing napukin keweh 
2hal n cak besi tipis miapis se'ig; 
terhal tusing dadianga; tambakina: sekalian maksud jadi krn dia, 
makejang tujuan tambakina baan ia 
haJa ki n nuju: konon raja Morong pun berlayar -- ke timur, raja 
Morong kong mlayar nganginang; 
berhala ki nuju: dikayuhnya peran itu - ke darat, dayunga 
pranne ento nuju ke daat; 
menghalakan nujuang: dw - tombaknya kepada laksamana, ia 
nujuang tombakné'ke laksamana 
halal a 1 kadadiang: makanan mi -- dimakan, dedaarane ene 
kadadiang naar; 2 sas sah: anak --, panak saja-sajaan; 
menghalalkan nganggep kadadiang: ia barang yg haram, ia 
nganggep kadadiang barang(jel 
halaIbihaIal isi acara masima karma nuju rainan Lebaran; saling 
ampuraang; 
berhalalbihalal masima karma; saling ampuraang di rainan 
lebaran: pada hari Lebaran warga Islam -, di rainan Lebaran 
warga Selam masima karma 
'haIaman n pakarangan (umah) 
2haIaman n alaman (buku, 1iajalah): coba lihat berita penting pada 
-- 7 surat kabar Bali Post, indayang tingalin orta sarat di alaman 
pitu surat kabar Bali Post 
haIang v, menghalang v ngandang: tiang listrik yg rebah itu - di 
ten gah jalan, tiang listrik an pungkat ento ngandang di tengah 
rurunge; 
menghalangi 1 nambakin; ngalangin: polisi - orang yg 
berdemonstrasi, polisi nambakin anake ane' medemontrasi; 2 
nekepin; ngilidin: kabut tebal pemandangan, limute tebel 
ngilidin pemandangan; 
menghalanghalangi 1 nambakin; ngalangin; 2 nekepin; ngilidin; 
terhalang 1 kapialang: pembangunan sekolah itu - oleh 
habisnya dana, pembangunan sekolaane ento kapialang baan 
pipisne'telah; 2 empetin kukubine: rumah itu terhalang oleh 
ban gunan bertingkat, umah ento kukubina teken umah( an 
metingkat; 
penghalang: unduk an(ngentukin; 
halangan alangan; 
berhalangan ada alangan: kalau tidak pasti ia datang, yei 
sing ada alangan pasti ia teka 
halau v, menghalau v 1 ngulah; 2 nehdehang: Dulah - kambingnya, 
Dulah nehdehang kambingné 
penghalau 1 anake" ane' ngulah; 2 pakakas ane' anggon ngulah 
halazon n Kim serbuk putih anggon mersihang y'h inem 
halba n entik-entikan sr adas 
halia n jaé Zin giber officinale 
halilintar n kilap; tatit 
halimun n limut; sayung 
halimunan a tusing ngenah: Arjuna memiliki ilmu --, Arjuna ngelah 
karirihan makada tusing ngenah 
halkah n gelang batis; gelang-gelang jelanan 
halma n paplalianan nganggon papan magambar bintang mabucu 
nem tekeci buah paplalianan telung wama; alma 
halo n 1 astro lingkehan caya ané' ngilihin matanai; 2 lingkehan caya 
di sirah anake'suci 
halogen n Kim kelompok unsur minakadi: flour; kior; brom; iod 
muah asetat; halogen 
halter n Olr alter 
haIuan n 1 bagian aep prau (kapal); 2 ane'paling malu: -- barisan 
lomba sudah nba digaris finis, bagian barisan ane' paling malu 
lomba suba neked digaris pinis; 3 tujuan: yg pertama men gubah 
-- Pak Samin, an kapertama ngubah tujuan Pak Samin; 
-- hidup tujuan idup; -- kata pemahbah; -- politik tujuan politik; 
berhaluan aluan; 
sehaluan patuh tujuanne partai-partai yg - bergabung, part 
parte ane patuh tujuanné' magabung 
halus 1 alus; dekdek; 2 belig; 3 melah: dia -- budinya, ia melah 
kenehn 4 tusing ngenah: orang --, anak an( tusing ngenah; 5 
melah pagaé'ne' hasil tenunan itu -- pantas harganya mahal, asil 
tenunane'ento melah (pagae'n) pantes maal; 
menghalusi 1 ngalusin; 2 melog-melog: penjajah Belanda 
Pangeran Diponegoro, penjajah Belanda melog-melog Pangeran 
Diponegoro; 
menghaluskan ngalusang; 
memperhalus ngangsan ngalusang; 
kehalusan tingkahë ane' melah 
halwa n 1 manisan buah-buahan; 
-- pala, manisan jebugarum; -- nikmat jaja; ané' jaan-jaan; --
telinga gendingan; musik; -- mata bebalihan 
ham n bé'cIeig tuh ulian madusdus 
hama n 1 mrana: -- tikus, mrana bikul; 2 binih gering; 3 man uugé' 
jangan kau menjadi -- di rumah mi, eda cai dadi iman uug( di 
umahe ene 
hamba ki n 1 parekan; réicang; panjak; 2 icang; 3 oo;inggih: Tuan, 
betulkah mi anak,nu?, jero, sajaan ené'okan jerone? 
-- Allah manusa; -- nafsu anak ane' nuukin keneh demen; --
sahaya budak; -- tebusan parekan; 
berhamba dadi parekan; 
memperhambakan nadiang dwkné parekan; 
penghambaan undukné mamarek 
hambar a 1 tabah; blancuh: sayur itu --, jukute' ento tabah 2 tusing 
santep: kedatangan saudaranya diterima dng --, tekan nyamanne' 
tampina tusing santep; 
kehambaran 1 unduke' marasa tabah; 2 sas kuang santep 
'hambat v, menghambat v ngembatin; nambakin; 
terhambat kapialang; 
terhambat-hambat tusing lancar; 
hambatan 1 alangan; rintangan; 2 kayu penghalang (pangempang 
rurung); 
penghambat ane
/ ngalangin; ane nambakrn; 
penghambatan laksana bambakin (ngalangin) 
2hambat ki v, menghambat v 1 ngepung; nguber; 2 ngé'njor: dia 
pandai - hati, ia dueg ngyor keneh; 
memperhambat nambakin; ngalangin 
hambur v, berhamburan v 1 pesu sambrag: otaknya dilandas 
mobil, polone'sambrag hug montor; 2 mabrarakan: puntung rokok 
di halaman, kotokan roko mabrarakan di natahe;/ 3 nretes 1, (ye7
mata): makin - air matanya, ngangsan nrete1s yeh matann; 4 
pakecos-cos: anak-anak itu mandi di sungai, cerik-cerike ento 
pakecos-cos kayeh di tukad 
menghambur 1 sambrag; sambeh; 2 mlaib: anak itu ke 
pangkuan ibunya, anake cenik ento mlaib ke pabinan m'mnn; 
menghambur-hambur 1 nyroscos (omong); 2 ngutang-ngutang 
(pipis); 
menghamburi nyambehin; 
menghamburkan 1 nyambehang; 2 ngutang; ngutang-ngutang 
(pipis); 
- din macebur; - jala ngebatang jaring; - kata ngomong liu; 
kuda ngecosang jaran; 
terhambur mabrarakan; makacakan; 
hamburan sakancan and mabrarakan 
hamil v beling-- kembar beling kembar 
menghamili mehingin; 
menghamilkan 1 melingang; 2 melingin; 
kehamilan unduk beling 
hampa a 1 puyung; matalang; 2 tusing santep; sepi: perasaannya 
(hatinya) --, kenehne'sepi; 3 percuma: apa yg dicarinya --, apa 
ane aliha percuma; 4 belog: tidak perlu berdiskusi dng orang --, 
tusing perlu mapaitungan ngajak anak belog; 
-- beras 1 padi puyung; 2 pocol; -- udara tusing ada angin; 
menghampakan 1 muyungang; 2 pocol (mocolang); 
kehampaan 1 puyung; 2 belog 
hampar, menghampar v masahsah; makebatan: sawah itu bagaikan 
permadani --, carike'ento tambina cara permadani makebatan; 
menghampari ngebatin: - lantai dng tikar, ngebatin natah aji 
tikeh; 
menghamparkan 1 ngebatang; 2 sas niatarang (nerangsang); 
terhampar makebatan;
hamparan makebatan 
hampir adv 1 nandes: Siti -- jatuh, Siti nandes ulung; 2 makik6'n; 
buin akesep: kereta api tiba, kereta api buin kesep teka; 
-- kepada maekin; 
hampir-hampir nandes; 
menghampiri maikin 
hamzah n ad tanda baca di aksara Arab 
hancing n bo mangsit 
hancur a 1 dekdek; nyihi 2 nyag: gula itu -- dl air panas, gulané' ento 
nyag (nyih) di yehe kebus; 2 sedih pesan: -- hatinya ditznggal 
kekasih, sedih pesan kenehne' kalain demenan; 3 uug: kota Bairut 
-- diserang musuh, kota Bairut uug kaserang musuh; 
menghancurkan nguugang; ngenyagang: hati, sedih pesan-pesan; 
penghancuran tingkah nguugang; 
kehancuran uug; usak 
hancur-Iebur v nyag 1éioh; dekdek liget; 
menghancurleburkan ngenyagang; nguugang saj a-sajaan 
hancur Iuiuh v dekdek liget; nyag lédoh 
handai n timpal; -- taulan timpal; 
berhandai-handai matimpal melah-melah; mapaitungan ul an 
keneh melah 
handam, menghandam v ngungkung jumah; mamingit: karam 
pocol madagang 
handuk n anduk 
hangat a 1 anget; kebus; 2 lega; girang; kendel: berita --, orta anyar; 
-- hangat kuku, sas mayeh uma; -- hangat tahi ayam, sas anyar￾anyaran be/ bangkuk; 
-- hati kendel; girang; 
menghangat dadi anget; dadi ramé' suasana pemilihan umum -, 
keadaan pemilihan umum ramél 
menghangatkan ngangetang; makda anget; 
kehangatan 1 unduke' anget; 2 lega; kendel: kasih ibu 
memberikan kpd putranya, sayang mém ngleganin keneh 
panakne' 
hanggar n anggar (tongos ngejang kapal terbang) 
hangit a mabo sengir (sengg) 
hangus a 1 puun; 2 puun kanti sengh; 3 buung; biaya perbaikan 
jembatan itu --, biaya buat jembatan' ento buunganga; -- tiada 
berapi, karam tiada berair, sas kw saja-sajaan; 
menghangus suba puun; 
menghanguskan muunang: hati, 1 gedeg; 2 iseng 
hansip ark n ansip: -- sedang latihan gerak jalan, ansip sedeng 
muruk gerak jalan 
hansop n panganggo anak cenik 
hantam v, berhantam v majaguran; magerengan; 
- kromo asal nyagur; asal ngebug; 
menghantam nyagur; nyerang; 
menghantamkan nyagurang; ngaplugang; ngantepang 
'hantar, berhantaran v mabrarakan; 
menghantar(kan) nyangklekang 
terhantar 1 ejanga di tanah; 2 kalIran 
2hantar v menghantarkan v ngatehang; nerusang; 
penghantar pengantar (panerus) listrik 
hantu a tonya; 
- air tonyan y; -- angin tonya ané' ngidaang nglebang kapal; - 
- aru-aru tonyan alas; -- belian macan sakti; -- bungkus tonya 
marupa bangk makaput; -- denah tonya beler; -- gunung tonya 
ngijengin pasih, alas; tukad; -- hura-hura tonya bisa 
ngengkebang jelema; -- jambalan tonya panunggun karang; --
kangkung ngeang-ngeang tonya uli atman rare' an mati di 
tengah basang memnn -- kapan ad tonya; -- pemburu tonya 
magoba cicing ane' maasal uli atman juru boros; -- pocong tonya 
marupa bangkImakaput; -- tuyul tonya brrong; 
berhantu 1 ada tonyanné 2 kerangsukan tonya; 
menghantui nakut-nakutin 
hanya adv 1 tuah; -- dua biji tuah duang batu; 2 sajaba: semua lulus 
-- Ratih gagal makejang lulus sajaba Ratih tusing lulus; 3 
sak(wala: bole/i bermain di sini -- Jan gan ribut, dadi maplalian 
dini sak'wala eda uyut 
hanyut v 1 anyud; 2 telah: -- harta bendanya, telah kasugiané 3 
kangen kenehne': hatinya -- melihat orang tuanya sudah tiada, 
kangen kenehn' ngaj inang meme bapane' suba tusing enu; 
berhanyut masrod: dua kali membuang sauh tetapi --, pang 
pindo ngentungang jangkar sakwa1a masrod; 
berhanyut-hanyut 1 nglanglang buana; 2 nglantur: pembicaraan 
yang -, paitungan ane' nglantur kema-mai; 
menghanyutkan nganyudang: air tenang -, anak ane'masekolah 
biasanné ngelah karirihan; 
penghanyutan unduke' anyudanga 
hapus v 1 hang; puceh; usap: semuanya akan -- dari muka bumi, 
makejang lakar Hang uli di gumine 
menghapus ngusap: ia berkata sambil - air matanya, ia 
ngomong sambilanga ngusap yh paningalane'; 
terhapus suba kausap; 
penghapus pakakas anggon ngilangang (ngusap); 
penghapusan unduke' ngilangsang; muungang 
harakat n 1 garis tanda ngucapang munyin aksara Arab; 2 aksara 
idup (a,i,u) 
harakiri n ngamatiang raga aji nodes basang padidi 
haram a 1 Ieteh; 2 pingit; tenget; tusing pesan; 
-- jadah panak babinjat; 
mengharamkan 1 katusing dadiang; 2 nulak: rakyat 
pemenintah diktator, rakyat nulak pamr'ntah diktator 
harap v ngidih: -- sabar menunggu, ngidih apang sabar ngantiang; 
harap-harap, cemas inguh; jejeh; bimbang; 
berharap ngacepang; (ngidih) apang; 
mengharap(kan) ngedotang: mereka tidal apa-apa, ia tusing 
ngedotang apa-apa; 
terharap-harap satata ngedotang; ati-atina; 
harapan nyet; braguguan: pemuda bangsa; 
berpengharapan ngelah pangaetan 
hardik n dengkik; cegik; 
menghardik ngopak; nengkik; nyegikin; 
hardikan dengkikan; cegikan 
harfiah a terjemahan an masasuduk aksara muah keruna dogéi 
harga n 1 aji; 2 sas kehormatan; 3 guna: pidatonya tidak ada -- nya, 
pidaton tusing ada gunan; 
-- baku ajin patokan; -- bandrol ajin bandrol; -- beli ajinn dugas 
kabeli; -- bersaing ajinne' mudahan; -- catut ajin catutan; -- gelap 
ajin sasiliban; -- gila ajin sré'ad-srod; -- jadi ajin and'suba 
cocokine; -- jual ajinne' dugase' ngadep; ajin pasti; -- melawan 
ajinne mudahan; -- miring ajinnI mudahan tekn ane' biasa; -- 
obral ajinn' srodanga; -- pasar aji di peken -- pokok ajin 
pokokn 
berharga 1 maaji; 2 maal: saya tidak punya barang -, icang 
tusing ngelah barang (maji) maal; 
menghargai 1 ngajinin; 2 nakeh: ia rumah mi sepuluh jura, ia 
nakeh ajin umahé' ene' dasa juta; 
menghargakan ngaj iang; 
penghargaan penghormatan: pemerintah memberikan kepada 
Ida Bagus Tilem, pamré'ntah maang penghormatan tekén pada Ida 
Bagus Tilem 
hari n 1 dma; 2 Iemah: berlayar sehari semalam, mlayar peteng 
lemah; 3 awai: bekerja selama lima --, magae makelo limang wai; 
--acara ark dma pamrksaan prakara; -- Arafah dma jemah haji 
kumpul di padang Arafah; -- batas wates tempo; -- besar rainan 
gede -- buruh dma kamengan buruh; -- buruk dma sengkala; - 
- depan manian; -- esok dma ane lakar teka; -- ibu dinan para luh 
sajagat; -- jatuh wates sengker tuntutan; -- kerja dinan maga 
-- kiamat kali yoga; -- krida hari krida; -- Lebaran rainan 
lebaran; -- libur prai; -- naas dma sengkala; -- pahiawan han 
pahiawan; -- pasar (peken) dma pekenan; -- raya idul Fitri, 
rainan Lebaran tanggal 1 Syawal; -- raya Kurban, rainan Haji; 
berhari-hari makudang-kudang wai (dma); 
sehari-hari nyabran dma; 
sehari-harian makawai 
haribaan n pabinan: Tuti merebahkan badannya ke -- ibunya, Tuti 
ngebahang awakne'di pabinan mmnn 
harima0 macan: -- mati karena belangnya, jeW' melah anake ulian 
Iaksanann -- buluh macan tutu! -- akar macan tultul: -- belang 
macan poleng; -- dendi macan belang brintik-brintik; --
kumbang macan selem nyidaang menkin kayu 
1haring n jeet; jebab 
2haring n mabo mangsit 
harisah n ad bubuh macampur be buat selamatan dasa bu!an 
Muharam 
harit, pengharit n tukang gergaji kayu 
harkat n 1 aji; derajat (tegeh ndé'p paundukan); 2 bayu; 
pengharkatan unduke ngamenkang derajat: bangsa dapat 
juga dilakukan melalui olah raga, ngamenkang ajin (derajat) 
bangsa bisa kalaksanaang ngentasin olah raga 
harmoni n kacocokan; magait; masaih 
harmonis a cocok; magait; masaih; adung 
harnet /harnetl n arnet; jaring pamongkosan bok / 
harpun a meriem muah pelorne buat pangejukan be paus 
harta n kasugihan: -- nya habis dicuri, kasugihanné telah palinga; 
bawaan arta tetadtadan; - carian guna kaya; -- karun 
kasugihan ané'tusing tawang nyen an(ngelahang; -- milik barang 
gelah; -- pendapatan arta tetadtadan; -- peninggalan arta 
warisan; -- pusaka arta warisan; -- tua kasugihan turun-tumurun 
hartal n artal 
hartawan n anak sugih 
haru a kangen; 
mengharukan ngangenin: kematiannya --, matinne' ngangenin; 
terharu kangen; 
keharuan unduk kangen 
haruan n be'tukad 
harmonium n orgel 
harum a 1 miik; 2 kasub; 
harum-harum wangi-wangian; 
mengharum 1 mabo miik; 2 dadi kasub; 
mengharumkan 1 ngamiikang; 2 ngasubang; 
keharuman kamiikan; kakasuban 
harus adv pantes; musti; patut; 
mengharuskan matutang; mantesang: dokter dia makan bubur 
saTing, dokter matutang ia naar bubuh saring; 
keharusan ane'pantes klaksanaang; 
seharusnya pantesné' patutné' 
has n cak bé'sampi benengan lambung wiadin paa (bangkiang) 
hasan a melah; luung 
hasar cak n ad plalianan 
hasil n 1 pikolih; pala; 
-- bagi Mat dapetan; -- bumi pamupun mula-mulaan; -- hutan 
pamupun alas; - kali Mat dapetan; -- mahsul makudang-kudang 
pamumpun (pikolih); 
-- tambang asil tambang; -- tanah 1 pajeg tanah; 2 pamupun 
(abian); -- utama pamupu utama; 
berhasil nekaang pikoloh; maan pamupu; 
menghasilkan 1 nekaang pikolih; 2 makada: perdebatan itu 
hanya pertentangan, debate'ento tuah makada paiegan; 
penghasil ané' nekaang pikolih; 
penghasilan 1 unduke'nekaang pikolih; pikolih; pamupu 
hasrat n dot; nyet; kita; 
berhasrat makita: bertemu den gan kakak, makita macampuh 
tek embok; 
menghasratkan ngedotang; ngenyetang; 
terhasrat dotanga; nyetanga; 
kehasratan dotné' kitanné' 
hasta n asta: tulang --, lawasan tulang siku; 
-- karya geginan Jima; 
menghasta nyikut aji asta 
hasut v, menghasut v matajepian; ngilinin; nyaduang; 
terhasut kakilinin; kaaduang; 
penghasut anak an(ngaduang;
penghasutan caran( ngaduang 
'hati n 1 ati; 2 pepusuan: -- nya berdebar-debar, pepusuanne 
3 perasaan: membaca dalam --, maca di perasaan; 4 keneh: 
hatinya busu/ç, kenehné' jele' -- nurani, perasaan dalam; 
berhati ngelah ati; madalem 
berlian melah pesan; mutu, sing ngelah paetan; -- pekat 
pageh; tungan getap; walang ki takut; jejeh; 
berhati-hati tangar; inih; 
memperhatikan ngrunguang; nganeneng; nguratiang; 
perhatian rungu; renga; 
sehati dadi abesik 
2hati, hati-hati tangar; yatna 
hatta ki p ada/kon( 
haur n dedari; 
-- ulma dedari pasih; -- uljana dedari soargan 
haus a 1 bedak; 2 dot gati: ia -- akan kemewahan, ia dot gati teken 
kemwahan; 
menghauskan 1 makada bedak; 2 ngedotang gati; 
kehausan bedak 
'hawa n awa; 
panas awane panes; - daba bo aneabana teke"n anginé 
menghawa dadi awa 
2hawa, -- nafsu indria 
3Hawa n 1 cak anak luh; 2 kurenan Nabi Adam 
hawar ark 1 masan gering; 2 punyan kayu ku1itnmasawang gadang 
hawari n kekasian Nabi Isa 
hawiah n neraka paling bete 
hayat n idup; angkihan: selama -- dikandung badan, saenu angkihane 
diawake' 
penghayatan pangalaman; 
hayati unduke idup 
beban Ibeban/ v, mengheban v ngentungang; mantigang 
hebat Ihebat/ a bes aeng: -- bunyinya, bes melah munyinne; 
hebat-hebatan magedéigedé'an; menghebat ngangsan aeg; 
menghebatkan ngandan ngaegang; 
memperhebat ngangsan aéig; 
kehebatan kaaécigane' 
heboh /heboh/ a uyut; 
menghebohkan nguyutang: di sana ada orang - orang 
terbunuh, ditu ada anak nguyutang anak mati; 
kehebohan undukuyut: - pemboman di Bairut rama4 unduk 
pengeboman di Bairut rame' 
hegemoni Ihegemoni/ n pengaruh kekuasaan marep teken nagara 1n 
heksagon /heksagon/ n Mat jeneng ane'misi garis; misi bucu muah 
sisi nem; eksagen 
heksameter /heksameter/ n eksameter (garis sajak masusun nem) 
hektar n ktar; 
berhektar-hektar ktar4ktaran 
hektograf /hektograf/ n pakakas ngliunang surat 
heJa Ihela/ v menghela v ngedeng; maid; nge'm&i; 
-- napas nyedot angkihan; surut ngirigang; 
menghela ane' ngedeng 
helai n bidang; lembar 
heiat n tami; 
peughelatan pesta; selamatan 
heIicak /helicak/ n 1icak 
heJikopter /helikopter/ !ikopter 
heliograf /helio graft pakakas pamotrkan matanai 
heIiogram /heliogram/ n orta uli heliograf 
heliosentris the! iosentris/ reragrakan unduk matanai; pusat 
peredaran barang di ruang angkasa 
helioskop /helioskop/ n teropong matanai 
heIioterapi n unduk ngubadin aj i enteran matanai 
heliotrop n ad batu-batuan an mawarna gadang masawang pelung 
helipad n tatakan tongos 1ikopter malabuh 
helium /helium/ n Kim unsur kimia marupa gas inganan tekn gas￾gas ane len 
helm /helm/ n helem; capil aji besi 
hem them/ n baju muani malengan dawa 
'hemat /hemat/ a inih; 
berhemat saka bedik; tangar: - sebelum ha his, tangarin satondn 
telah; 
menghemat nginihang; - waktu nganggon tempo melah-melah; 
kehematan unduk inih 
2hemat /hemat/ a telate'n; teliti 
3hemat thematt a keneh: menurut -- kami, manut keneh icang 
hematit /hematitt n bantuan besi mawarna barak masawang selem 
hematologi fhematologi/ n karirihan ane' miajahin tingkah muah 
gej ala dianostik getih 
hemofilia themofiliat n Dok soroh gering getih ant' makada getihe' 
nyak kentel / 
hemoglobin /hemoglobin/ n Bio zat ane makada barak dibutir getih 
barake' 
hemostatik /hemostatik/ n Far ubad ane makada enggal getihé' 
kentel di tatun 
hempap v, menghempap v nales; 
menghempapkan nalesang; 
terhempap katales: buaya itu mati pohon besar, buayané' ento 
mati katales kayu gedé 
hendak adv 1 dot lakar; 2 lakar; 
menghendaki ngedotang; 
kehendak tujuan; nyet; 
berhendak makita; manyet; 
hendaklah ngidih apang: hati-hati di jalan, ngidih apang 
tangar di rurung', - nya, pantesn patutne' 
'hengkang v making; masirig: ada perintah -- aku segera turun, ada 
prtah masiring icang ngenggalang tuun: 
2hengkang a pengkang; wanita agak --, anake" eluh ento sada 
p'ngkang 
hening a ening; bersih: telaga itu asrnya ye
I
h telagane ento ening; 
mengheningkan 1 ngeningang (keneh) ; 2 ngendepang; 3 
ngacepang; 
- cipta ngregepang keneh; nunggalang idep - perkara 
niatarang prakara; 
keheningan unduk sepi; suung 
henoteisme /henoteisme/ n nyungsung (madewa) abesik yadiapin 
ada dewa 1nan 
henti, berhenti v 1 maré'rn ; 2 suud, pragat; 
mengehentikan ngarre'nang; ngrertnang; 
memberhentikan mamecat; ngrtrnang; 
memperhentikan ngrrtnang; 
terhenti marre'n; suud, pragat: sekolahnya seko1ahn pragat; 
penghentian unduk ngre'rnang 
hepar /hepas/ n Dok ati 
hepatitis /hepatitis n Dok kena gering di atine gering kuning 
heran /heran/ a ngon; tawah; 
mengherankan ngengonin; 
terheran-heran marasa ngon 
herba /herba/ n entik-entikan ane' punyann beseg 
herbivor a /herbivora/ n buron an4 ngamah entik-ntikan 
heregistrasi Iheregistrasi/ pendaftaran bum 
hermafrodit n Bio manusa muah buron ne maprana duang (luh 
muani) acepokan; hermafrodit 
hernia Ihemia/ a Dok aud (basang) 
hero /hero/ n 1 pahiawan; 2 tokoh utama (filem) 
herom /heroin/ n kim serbuk putih ane maasal uli dimorfin makada 
anak punyah; Iengeh; eroin 
hesperidin Kim xat gula ant kabakatang uli juuk manisé' tusing 
tasak, an nyag di yh; hesperidin 
hete ro gen /heterogen/ a kawangun baan makudang-kudang unsur 
- ane , male,nan 
hewan /hewan/ n buron; 
kehewanan 1 tingkah buron; 2 urusan unduk buron; 
hewani matingkah cara buron 
hias v berhias v 1 mapayas ; 2 maeséii panggnggo anyar; 3 nganggon 
pepayasan; 
menghiasi mayasin; 
perhiasan barang emas-emasan 
hibah n hibah; pabaang; 
menghibahkan nyeraang kakuasan; nguasaang 
hibiskus n bunga pucuk; Hesbiscus rosasinensis 
hibrida n mula-mulaan an( kapupuang baab pasilangan duang ma 
an6 maléiian; ebrida 
hibur v menghibur v nglipurang; ngae apang girang; 
terhibur suba lega; suba hang; 
hiburan panglipur keneh; 
penghibur ant' nglipur; 
penghiburan unduk(nghipurang keneh 
hidang v menghidangkan 1 nyagiang; nyediaang; 2 nlatarang 
majalah itu - cerita sedih, majalah(ento niatarang satua sedih; 
3 ngé'dégang; ngendagang; 
hidangan apa an6 sagianga; 
- rohani sangu pati 
hidayat n sasuluh 
hidrat n zat tepung 
hidraulika n sepihan karirihan (ilmu) ane ngundukang pajalan y'h 
hidrofil n zat an1 tusing belusin yh 
hidroflt n entik-antikan ané ngidaang idup di yhé' 
hidrofobia n Dok gering ane makada anake sakit tusing nyidaang 
nginen wiadin takut tek(n yh 
hidrofon v telepon ané'ada di yhe 
hidrogen n /hidrogenl n Kim zat y; gas an(tusing mawama, tusing 
marasa; tusing mabo 
hidrografi n Geo karirihan anma1ajahin unduk pengukuran muah 
pemetaan yh (tukad, pasih) 
hidrokarbon n Kim sanyawa kimia misi unsur hidrogen 
hidrologi n karirihan unduk yh di bet guminé hidrologi 
hidrometer /hidrometer/ n 1 pakakas buat nyikut gangsar pajelan 
yh membah; 2 timbangan yell; hidrometer 
hidrosfer Ihidrofer/ a awa an( ngemu yé'h di sakuuban guminé 
hidrosfer 
hidroskop n pakakas buat ningalin dasar pasih hidroskop 
hidroterafi n cara ngubadin an nganggon ye/h; hidroterafi 
hidu v menghidu v ngadekin (ko) 
hidung n cunguh; -- belang anak muani buang keren miegendahang 
anak Iuh; -- panjang, sas rasa kimud; -- putih anak muani buang 
keren n1egndahang anak luh; 
menghidung 1 munyi combeng; 2 nuutang dogezn 
hidup v 1 idup; 2 ngojog; dia -- di kampung, ia ngopjog di d(sa; 3 
majalan: yayasan itu -- dr uang sumbangan, yayasan ento majalan 
ulian dana punia; 4 enu ada peristiwa itu masih -- dim pikirannya, 
unduké'ento anu ada dikenehne 5 ngendih (lampu); 6 enu tetep 
anggone (bahasa, semer, adat); 7 rame: perdagangan kain dan 
makanan inenjelang Lebaran -- sekaii, dagangan dedaaran muah 
lakar baju rame gati makiki Lebaran; 8 buka sajaan: ceritanya 
spt --, satuanne'buka sajaan: 
hidup-hidup idup-idupan: penyahat itu dikubur -, anak'corah 
ento tanema idup-idupan; 
menghidupi ngubuhin; ngednang; 
panghidupan pangupa jiwa; 
kehidupan caran (unduke) idup 
hiena /hiena/ n asu ajag ngamah-ngamah bangkaan ada di Asia 
Afrika 1imann dawanan takeci batisne 
hiorarki /hiorarki/ n 1 reruntutan undag (jabatan, pangkat); 
tingkatan; 2 Kat kumpulan panged gereja nuut pangkat; 
menghierarkikan ngatingkatan (undangan) 
hiereglif Ihiereglif/ ark n lambang tulisan matuhin gambar-gambar 
paku; hiergolif 
higiene /higiene/ n Dok 1 ajahan unduk kasegeran raga; 2 unduk 
kasegeran (kesehatan) 
higrometer n Fis pangukuran kabesegan awa; higrometer 
higroskop n pakakas pangukuran Hun y'hé'di awane higroskop 
hijau gadang; 
-- daun, gadang nguda; - gadang gadang nguda; -- lumut, 
gadang lumut; -- tua gadang wayah; 
menghijau dadi (ngenah) gadang; 
menghijaukan 1 nadiang gadang; 2 mulain panau (turun); 
hijauan Tan don-donan mamaan ubuh-ubuhan; 
penghijauan 1 cara apang gadang; 2 mulain panau; 
kahijau-hijauan masawang gadang 
hijrah v 1 makisid kotongos 1éi; 2 ada warsa Selam; 
penghijrahan unduk6 ngisidang 
hikayat n 1 satua kuno; 2 babad 
menghikayatkan nyatuaang 
hikmah n 1 kawicaksanan; 2 kasaktian; 
berhikmah 1 maguna; 2 ngelah kasaktian 
hiIang v 1 ilang; 2 tusing ngenah bum; tiba-tiba benda itu - nadak 
barange' ento tusing ento suba tusing kadingeh bum; esa - dua 
terbilang, sas mati wiadin idup apang ulian melah; -- akal 
bingung; -- ingatan buduh; 
-- semangat ngekoh -- timbul ngenah ilang; 
menghilang ilang; 
menghilangkan ngilangang; ngusap; - noda kain ngusap daki 
dikamben', 
penghilangan unduké' ngilangan; 
kehilangan kelangan; kamatian; 
- muka kimud; jengah; - nama baik, je1adann
hiIap a koliru; salah; pelih 
hilir n 1 teb'nan; 2 soan: orang -- anak uli pasisi: tak tentu --
mudiknya, sas tusing karuan tutuk bongko1n -- malam suba 
tengan lemeng; -- mudik kema-mai; 
menghilir katebnan; 
menghiliri majalan (malayar); 
sehilir paturu ngatebang; ngateb'nang 
himba0 imbau v 
himpun v, berhimpun v mapupul; makumpul; 
menghimpun(kan) ngumpulang; mupulang; 
terhimpun kakumpulang; 
himpunan 1 perkumpulan; 2 tongos makumpul 
hina a 1 nista; 2 je1é mencuri merupakan perbuatan -- memaling 
parilaksana jeIé 
-- dma jele' pesan; nista pesan 
berhina diri ngalap kasor; 
menghina(kan) 1 nganistaang; 2 nyele'kan (adan) anak 1n; 
terhina nistaanga; andapanga; 
penghinaan unduk nganistaang; 
sehina-hina patuh nasibn cumpu; adung 
hindar, menghidar v makelid; ngejohan dwe"k; 
menghindari nglidin; 
menghindarkan nglidang 
terhindar kelidanga 
hindi n ada basa penduduk asli India an(badelodan 
'hindu ark n asal kulawarga; 
berhindu bersuku anak golongan mé'nak 
2Hindu n 1 agama ané' buku sucinné' Weda; 2 penduduk ash India 
badelodan ane'magama Hindu 
Ungar n uyut mabiayuhan; endeh
hmgga p 1 wates: tidak ada -- nya, tusing ada watesn 2 teked: dari kaki 
-- perut, uli betis teked kabasang; 3 kanti: ia menangis -- bengkak 
kedua matanya, ia ngeling kanti sengul keduang anh matanné 
sehiugga mawates; 
terhingga mabates; mewates 
sehingga kanti; nganti; ngenteg 
hinggap v menceg; matinggah; 2 nepen: penyakit kotor yg -- pada 
keluarga itu, gering kotor aneI 
 nepe
'
n kulawargane ento; 
menghinggapi ngincegin; nglahlahin 
hio n dupa Cina 
hipnosis n Dok keadaan cara pules ulian pangaruh anake 1'n 
hipnotis a makada anak pules ulian pengaruh anak lén 
hipnotisme n sr ilmu sihir 
hipodrom badan jaran; tongos balapan jaran 
hiposentrum /hiposentrum/ n tongos asal linuhe dibasang gum me 
hipotesis /hipotesis/ n anggapan dasar; dasar tetakehan 
hirap v ilang; 
menghirap ilang; mengkeb 
hirau menghiraukan ngrunguang 
hiruk a endeh; uyut; rame tur uyut; 
-- pikuk endah; uyut; -- piruk endeh; uyut; 
menghiruk nga uyut; 
menghirukkan nguyuttang; ngendehang; 
penghiruk anakane'ngaé uyut 
hirup v, menghirup v 1 nyedot; 2 nginum; si Jampang kemudian - 
kopinya sampai habis, i Jampang lantas nginem kopinné kanti 
telah 
hisab n 1 itungan; tetakehan; mengisab met 'k; ngitung; 
menghisabkan ngrunguang; 
terhisab masuk itungan 
histeri /histeri/ n Psi 1 luapan perasaan kanti nyerit wiadin nge!ing; 
2 bes lega wiadin bes gedg 
histeris /histeris/ a matingkah cara anak kena luapan perasaan; 
histeris 
historis a 1 ada kakencan sejarah; 2 kakencan tek masa liwat 
hitam a selem; badeng; 
-- di atas putih, ko aji tulisan (matulis) tusing omong-omong 
doge/n; 
-- jengat badeng kotot; -- kembang, badeng kiet; -- manggis 
selem manggis; 
-- pekat badeng kotot; - putih selem putihn kapastianné 
menghitam 1 dadi selem; 2 ngenah selem wirh Iiu anak 
pagrenyeng; 
menghitami 1 nyelemin; 2 nyeIé'k nye1'kang timpal; 
menghitamkan 1 nyelemin; 2 nye1k-nyeiekang timpal: ia biasa 
- orang yg tidak disenanginya; kehitam-hitaman masawang 
hitung v berhitung v 1 ngitung; 2 maitungan; flap akhir tahun -, 
sabilang panangun tahun ia maitungan; 
menghitung 1 ngetek; 2 ngomongan 1iunn', paniria - jumlah 
suara masuk, panitia ngomongan Hun munyine'macelep; 
menghitungkan ngitungang; 
memperhitungkan nakeh; ngitungang; nimbang; 
terhitung 1 suba kaitung; 2 ngomongang: tidak - banyaknya, 
tusing ngidaang ngomongang hiunné / 
hitungan 1 itungan; dapetan; 2 soal (unduk) ane pantes kapetek; 
- luar kepala ngapalang; - soal hitungan marupa lengkara 
wiadin satua; 
penghitungan 1 pakakas anggon ngitung; 2 anak an( ngitung; 
perhitungan tetakehan; papetékan; 
hitung-hitung p anggep dogé'n 
hi0 n be'kakia; 
-- berui kakia belakas; Prietiscus pidatus 
hobat ki n jampi; pepasangan;
menghobatkan ngenain aji pepasangan 
hobatan jampi 
hobi n obi; dedeman; lelegan: -- mengail, dedeman mancing 
hol n selametan; syukuran: menepati -- ngadaang syukuran 
holistik a sakuubn makejangané melihat manusia secara 
nlektekang (nitenin) manusa sakuubn 
holograf n dokumen mekajang katulis baan lima 
'homo a patuh 
2homo n manusia 
homofon n Ling kruna and' patuh ucapane tekn kruna lé"n 
homogen /homogenl a patuh; mabesikan 
homograf n Ling kruma ane patuh tulisaner sakewal "
a munyinne/ le
/
tekén kruna 1éi; bang tur bank 
homonim n Ling kruna ané'patuh tulisan muah ucapané'tekn kruna 
len sakwala artine' malé'nan 
homorgan n Ling munyi ant' patuh dasar tongos artikulasiné' 
homoseksual /homoseksual/ a ngelah rasa demen teken anake 
maprana patuh 
homoseksuaiitas /homoseksualitas/ n tingkah anak an' patuh rasa 
demenne masanggama 
honaen umah di Irian Jaya 
honji n aksara Cina 
honor n cak onor 
honorarium n upah buat imbalan jasa; sesantunan 
honoriskausa a gelar (titel) ulihan kasinggihan; 
kapuji : doktor -- titel doktor ulihan kapuji; 
horizon n Geo wates pliat 
horizontal a ngambiar teke' horizon 
hormat n ormat: ngajinin : sepatutnya ia tnenaruh -- kpd ayahnya, 
pantesné ia ormat teké bapann bakti; 
berhormat-hormatan saling ajinin; saling ormatin 
menghormati ngajinin; 
hormat-menghormati saling aj mm ; saling baktinin; 
terhormat ane"kautamaang; 
kehorinatan 1 and' kautamaang; keormatan; 2 kagentenan daa 
hormon n zat-zat and' gana di awake ané' tengosn nyéjé lantas 
ideranga katengos awake' le'n ada panguruhné ormon 
horor n unduk ane' makada parasaan jejeh (takut); sudah menonton 
film -- suba mabalih pile'm ané' makada perasaan jejeh 
hortikultura n utsaha ngubuhin tur nglimbakang bunga-bungaan, 
buah-buahan, muah jukut-jukutan 
hortikuLturis n anak ane dueg pasan unduk ngubuh wiadin 
nglimbakang bunga-bungaan, buah-buahan, jukut-jukutan 
hoskut n cak baju dawa anggon jumah 
hospital n rumah sakit 
hostes n anak luh ane' gegae'ne' nampi tamiu muah ngibur tamiu di 
otel, bar 
hostel n tongos nginap mudah sewanne' 
hotel n otel; 
-- pordeo bui; penjara 
howitzer n mil mariem malup dawa kakuatan tembakné' joh 
hubung, berhubung v 1 masambung ; paviliun itu dng rumah 
induk, paviliun ento masambung teké'n umah pusat; 
2 maubungan ; 3 wiré'h ; - hujan deras dia tidak datang wireh 
ujan balos ia tusing teka; / 
berhubungan 1 ada ubungane: 2 matepuk; ia sudah ia suba 
matepuk 
menghubungi ngubungi; 
menghubungkan ngubungang; ngawekasang; 
hubungan ubungan ; kontak 
penghubung 1 ane
I, 
 ngubungang; juru hubung; 2 pakakas ane
anggon ngubungang 
hujah n misuna 
2hujah n ciri; bukti alasan; berhujan nge"dengan alasan 
hujan n hujan; 2 liu maan; 
-- uang liu maan pipis; -- abu ujan abu (buk) ; -- angin ujan 
angin; -- beku ujan es; -- gerimis ujan ngribis; -- nntik-rintik, 
ujan ngribis; berhujan-hujan maujanan; menghujan cara ujan: 
peluru - datang, peloré' (uluangn&) cara ujan; menghujani 
ngujanin: Ia dng peluru, ia ngujanin musuhn(aji pelor; 
menghujankan ngujanang; mesuang: ia - cacian kpd adiknya, 
ia mesuang pepisahan teké'n adinné memperhujankan nepin 
kaujanan: - garamnya, sas ngl1rang kulawarganné; 
kehujanan ujanan 
hujat n hujah 
hujung ark n tanggu; penghujung penanggu; kehujungan kena 
muncuk senjata 
hukum n I awig -- awig; ukum; paswara; 2 kerta; undang-undang; 
peraturan: ilmu --, kaweruh kerta; 3 dasar; patokan 4 keputusan 
hakim; vonis; 
-- acara sakancan peraturan buat penuntutan, pemerksaan; 
pemutusan prakara; -- adat bagian ukum (awig-awig) di Indonesia 
ane'tusing matulis; -- alam patokan unduk alam; titah jagat; -- Allah, 
awig-awig uli Sang hyang Widhi; -- Archinides Fis patokan (dalil) 
Archinides; -- asasi undang-undang dasar; -- dagang awig-awig 
unduk dagang; -- fiskal awig-awig pajeg; -- gereja awig-awig an 
maubungan tekIn ajaran Kristen; -- internasional awig-awig 
antarpanegara; --jemul awig-awig merupa kajemuh; -- karma ukum 
karma; awig-awig wales; -- negara, awig-awig unduk nagara; --
perdata awig-awig an(ngedabang pagelahan, arta, uhungan anak 
soang-soang; -- pidana awig-awig ane ngedabang kacorahan; --
positif, awig-awig an manggo jani; -- rumawi, awig-awig an 
anggona teken wangsa Rumawi -- wails, awig-awig unduk warisan; 
berhukum ngalih keadilan; nganggon paswara; menghukum 1 
mamidanda; ngukum; 2 nyadcad; nyeda; menghukumkan 1 
ngukum; 2 nadiang awig-awig; 3 mastiang; terhukum ukuman; 
kapidanda; hukuman ukuma: orang -, narapidana; bogolan 
hulahula n Sen igel-egelan anak asli kapulauan Hawai 
huiu ki n 1 sirah; 2 luanan; 3 desa; gunung: orang --, anak gunung; 
anak desa; 4 pati; -- pisau patin tiuk; -- musim nyumunin masan; 
-- mujur dueg madebat; -- hati ulu hati; -- hilir kateben 
kaluanan; menghulu mlayar keluanan; menghulukan ki 
ngamaluin; penghuluan wawengkon luanan tukad 
huJubalang ki n 1 senapati; 2 camat; 3 serdadu pangawal; 4 polisi 
desa (pagarbaya) 
huma n 1 tegal; pagagan; 2 tanah mararasahan; berhuma ngelah 
tegal; ngainin tegal; memperhuma nganin tanah apang dadi 
pagagan; perhumaan tanah an anggona pagagan (tagalan) 
human a 1 matingkah cara manusa; 2 madasar budi pakerti melah 
humaniora n karirihan marep tek agama, filsafat, basa, sejarah, 
sastra seni 
humanis n 1 anak an ngedotang pagubungan idupé' madasar budi 
pekerti melah sajabaning manusa; 2 panganut aliran an nganggep 
peplajahan sastra muah budaya marupa dasar ajahan manusa; di 
guminI 
humanisasi n numbuhang rasa kemanusan ané' melah 
humanitas n 1 suratan manusa; 2 paripolah budi pekerti melah 
humor n 1 dueg mabaudan; 2 satua ane misi bebanjolan 
humoris n anak ane demen mabebaudan 
humus n Tan lelemekan an masal don muah kayune berek tur 
nglapisan tanah paling duur 
huncue n cak cangklong 
huni v, berhuni v ada ane' nongosin; menghuni nongosin; 
menghunikan ngijengin; penghuni 1 anak an nongosin; 2 tonya: 
pohon berm gin itu ada nya, punya bingin ento ada tonyann( 
hunjam v, menghujam v 1 nunceg tuun; 2 matanceban 
menghujamkan 1 nuncegang: penerbang itu - pesawatnya, 
pilote ento nuncegang tuun kapalné 2 nebekang: pandang, 
ngedengan phiat; terhujam metanceb 
hunkue n jaja madasar tepung kacang ijo 
humus v, menghunus v 1 nyru6ngang; nyeed; nyretang; 2 ngembus 
(bungkung uli di jrijine); terhunus kasrue'igang (kadutan) 
huruf n sastra; aksara; 
-- balok tulisan capcapan; -- besar, sastra gede; -- cetak sastra ane 
biasa dicetakan; -- hidup aksara suara; aksara idup; -- mati 
aksara mati; berhuruf nganggon aksara -- sastra wianjana; 
hutan n alas; karet alas karet; ayam --, keker; -- belantara, alas 
wayah; -- larangan alas gé'ge -- lepas alas wayah; -- nmba alas 
wayah; -- tutupan alas g(g menghutan samah tumbuhin kayu; 
menghutankan nadiang alas; penghutanan nadiang alas; 
kehutanan kaduegan anI maubungan tekn alas 
hutang n utang; -- budi utang budi; -- selilit pinggang rejeng utang; 
liu utangI; berhutan mutang; ngelah utang; budi, masa 
tresnan anak len; - nyawa, mutang angkihan; menghutang 
nyilih pipis; menghutangkan mutangan; perhutangan unduk 
silih menyilihang pipis 
huyung v terhuyung-huyung v srayang-sruyung; srandang￾srndng: coba lihat nenek berjalan , tingalin dadong majalan 
srayang-sruyung