kamus bali B

Tampilkan postingan dengan label kamus bali B. Tampilkan semua postingan
Tampilkan postingan dengan label kamus bali B. Tampilkan semua postingan

kamus bali B


b /be/ n aksara kadua di abjad Indonesia 
bab n wewidangan 
baba n p1 jero ketut (bikul) 
babad n babad 
babah n cak babah 
'babak n 1 babak: drama tiga --, drama telung babak; 2 sejeroning 
permainan olahraga an suba katantuang makelone; ronde 
2babak a kesod; babak; 
-- belur babak belur 
3babak n babakan babakan 
babal n katibabal; katiwawal 
babang v terbabang v nyengangal; bograh 
1babar ki v paslambeh; mura 
2babar v membabar makebat; 
membabarkan 1 ngebatang; ngeb rang; 2 merbe'rabg; 
terbabar makeberan; makebatan 
babas, membabas v ngababas; ngayudang; 
terbabas kababas; anyud 
'babat v membabat v mabad; ngrabas; 
membabatkan mabadang; ngabasang; 
membabati mabadin; ngrabasin; ngabasin: ia sedang alang￾alang di halaman rumahnya, ia sedang ngabasin ambengan di 
pakarangan umahn' 2babat n akitan; pasangan; 
sebabat asoroh; apasang; akit 
3babat n babad; basang wayah 
babi n 1 céle'ng; 2 polak (ad cekian); 3 omong papisuhan; 
-- duyung ad be pasih; -- guling be guling (c&1éng guling); --
hutan célng alasan; 
membabi malaksana cara cé1ng; - buta, sas mameteng; ngidem 
kedat 
babit v membabitkan v nglimat; 
terbabit kaklimat; kamikeang 
babon n 1 pangina; 2 ma; 3 babon (buku; lontar) 
babu cak n babu (pangayah luh); 
memperbabu anggona babu 
babut n permadani 
baca, membaca v 1 maca; 2 nguncarang mantra; 
membacai macam; 
membacakan macaang: w telah surat itu untuk ibunya, ia suba 
macaang memenne surate' ento; 
terbaca 1 suba kabaca; 2 nyidaang kabaca; 
bacaan (buku-buku) pepacaan 
bacang n embacang 
bacar a cante (ngrawos); -- mulut bungut galir 
bacek a becek 
bacin a mangkung; andih; bengu 
bacok v, membacok macok: perampok itu pen ghuni rumah 
dengan golok, prampoke' ento macek anake' ngelah umah aji 
golok; 
bacokan pasokan: ada bekas-bekas - di tan gannya, ada lad 
bacokan di limanne' 
bacot n kas mulut 
bacul a cak 1 getap; 2 wanci; 3 dengeh 
bada p sesuban 
'badai n angin slaung; angin linus; 
membadai 1 ngrudug: puluhan kapal terbang dia angkasa, 
liyu kapal terbange' ngrudug di langit; 2 ngrudeg (kenehn) 2badai ki, terbadai v 1 nyeI1e'g; nylempang (unduk pules); 2 
kampih: perahu itu di muara, praune' ento kampih di pasisi 
badak n watak; badak, sr Rhinocerotidal 
badal n 1 Sesanden; panyenden kala menek aji; 2 agen (dagang) 
'badam n (punyan) ketapang, Terminalia catappa 
2badam n paceb1g16g barak di ku1it (ciri gering kusta) 
badan n 1 dwk; awak; 2 jejeneng (dipanrentahan); panitia; 
berbadan mawak; ada awakne' 
badang n sr nyiur 
badani a yn di dwk 
'badar n be' badar 
2badar n ad darang nasi 
3badar ki a (bulan) punama 
4badar n ad sr soca; 
sila sr kamben alus miakar putih 
badari n sr be' pasih ngamah panaka 
badi ki n bibit gering ane nglahlah 
badik n badik; sr blati Bugis 
badminton n badminton; bulutangkis 
badui n 1 bangsa Badui di tanah Arab; 2 anak Badui di wawangkan 
tanah Banten (Jawa) 
badung a nakal; kual: jangan berkawan dng anak -- itu, eda matipal 
ajak anake' nakal ento 
badut n 1 badut; 2 banyol; baud; 
membadut memanyol; mabaud 
bagai ki n 1 soroh; 2 patuh tekn; 3 buka: -- kucing dng anjing, sas 
buka meong ajak cicing (miyegan dogén); 
berbagai magenepan; mendahan: cara telah dicoba, 
magenepan carane' suba kategarang; 
berbagai-bagai mawarna-warna; mendahan; 
bagaikan buka; cara; 
sebagai 1 soroh (ento); 2 keto; 3 sapatutné; 4 buka; mirib; 5 dadi: 
ia diangkat gubernur, ia kangkat dadi gubernur; 6 made'wk; 
pinaka bagaimana p ke'nke'n: -- cara men gerjakannya, knke'n carane' 
ngaenin; 
sebagaimana buka: dikatakannya tadi, buka ane' orange busan 
'bagal a 1 situl; siteng; gede' gangsuh; 2 kasar 
2bagal n papah bangsih 
3bagal n sr kimar 
bagan n 1 rerancangan; bantang; rerekaan; orte'n-orte'n; 2 rerujagan 
umah 
bagas a 1 siteng; situh; 2 baret (unduk angin) 
bagasi n 1 bagasi; barang muatan (di sepure muah di kapal 
terbang); 2 rongan tongos barang di sepure' muah di kapal 
terbange 3 tongos barang (di montor) 
'bagi p 1 arep teke'n: -- saya, hal itu tidak perlu, arep teke'n tiang 
ane totonan tusing perlu; 2 bakal: ia membeli pakaian -- anaknya, 
ia meli panganggo bakal panakne' 
2bagi n apunggel; atunggal 
membagi 1 ngedum; 2 maang: dia selalu aku uang, ia pepes 
maang icang pipis; 
membagi-bagikan ngedumang: Ibu - kue kpd anak-anak, 
memene ngedumang cerik-cerik jaja; 
terbagi medum: Sawahnya - tiga untuk anak-anaknya, carikne' 
medum telu bakal panak-panakne; 
bagian duman; bagian; 
kebagian maan duman; 
sebagian aduman; abagian; 
besar ane' liunan; kecil ane' paling bedik 
baginda n Ida Anak Agung 
'bagong a ged gangsuh 
2bagong n sr cle'ng alasan 
bagor n kaping 
bagur a lauh; laus; gede' lusuh 
bagus a bagus; luung 
membaguskan magusang; nadiang apang bagus; 
terbagus paling bagus 
bah n blabar bahadur ki n prawira; satria 
bahadun ki a wane'n; prawira 
bahagi 4 bagi 
bahagia a bagia; 
berbahagia nemu bagia; 
membahagiakan ngemagiang: ia berusaha keras untuk - 
keluarganya, ia mautsaha apanga nyidaang ngemagiang 
ke1uargan 
bahak, terbahak-bahak a kedk ngakak: karena lucunya ia tertawa 
baan banyolne" ia kedek ngakak: 
bahala n sengkala; grubug; sayah; bencana 
'baham, membaham v ngilag 
2baham 4 geraham 
'bahan n ketampalan; 
membahan maspas (kayu), 
2bahan n bakal; lakar; ramuan; 
-- bangunan bakal wewangunan; -- celana lakar celana; 
makanan lakar dedaaran; -- pengajaran an lakar kaplajahin 
'bahana n 1 munyi santer; 2 tanguran; 3 munyi uyut mabiayuhan; 
berbahana 1 mamunyi; masuara; 2 matanguran 
2bahana ki a terang; nyata; sinah; pedas 
bahang ki n (kebus) baang; beeng 
bahar ki n pasih; danu; tukad Iinggah 
bahara ki n 1 muatan; 2 pabaat / 
'bahari ki a ne' malu: zaman --, jab ne malu 
2bahari ki a melah; jegeg; luih; luung 
3bahari ark n (unduk) pasih; bahari: wisata --, wisata bahari 
baharu -+ baru 
bahas n tureksa; tliti; prksa; 
berbahas mrembug; 
membahas 1 nurksain; ngrembugang; nitikin; 2 ngritik; 
bahasan 1 kritik; 2 paitungan; rerembugan; 
pembahasan paitungan; rerembugan bahasa n 1 basa; 2 tata cara; tata krama: melanggar --, tusing 
nawang tata cara; diam dalam seribu, cegem; nengil; -- da/am 
basa pun; 
berbahasa 1 mabasa; nganggon basa; 2 nawang tata krama; 
membahasakan (memperbahasakan) 1 nglengkaraang; 
ngomongang; 2 nyapa; nyapatin; 
perbahasa (peribahasa) paribasa 
bahaya baya; 
-- api kageni baya; 
- maut baya pati; / 
berbahaya nyengkalen; 
membahayakan makwehin; ila-ila 
bahkan adv muuh-uuh; malah-malah 
bahri n pasih 
bahtera ki n prau; kapal 
bahu n pala; 
membahu negen; ngundit; nanggung; 
bahu-membahu saling tulungin 
bahwa p koné dikatakan -- anaknya sakit, oranga kong panakne' 
sakit 
bahwasanya 1 koné' 2 sujatenné' 
baiduri n wé'durya; soca biduri 
baik a 1 melah: kelakuannya --, Iaksanané melah; 2 seger; waas: 
lukanya sudah --, berungne" suba waas; 3 rahayu: keadaan kami - 
- saja, unduk tiangé' rahayu doge/n; 4 sapatuta; diterima dengan - 
-: trimana sapatuta; 5 nah (tanda setuju): -- lah, saya setuju, nah, 
tiang setuju; 6 seken: be/ajar den gan --, melajah seken; 7 yadin; 
kapi; jet: -- mahal maupun murah akan kubeli juga, maal yadin 
mudah lakar beli tiang; 
baik-baik 1 Iuung-luung; jujur: anaknya kawin dng keturunan 
orang-orang -, panakne nganten ajak anak katurunan luung￾luung; 2 yatna-yatna: - di jalan, yatna-yatna di margan 
berbaik kasih; melah; 
berbaikan patuh; kasih; 
berbaik-baikan saling melahin: saling ngidih kapelihan;
membaik ngamelahang; ngaluungang; 
membaikkan nadiang luung; 
memperbaiki menain: - jembatan yang rusak, menain jembatan 
ad usak; 
terbaik paling melaha; 
kebaikan kamelahan; kaluungan; 
sebaik saluung; patuh melahne' 
sebaiknya pantesn paling melah: Anda datang ke rumahnya, 
paling melah cai teka ka umahné; 
sebaik-baiknya sasida-sidaan: kerjakanlah tugas itu -, 
pragatang gegae'ne' ento sasida-sidaanne' 
bain ark a nyata; tetes 
1bait n 1 pada (kakawin); 2 sajak duang ring (carik) 
2bait ark n umah 
baituLlah n ad masjid di Mekah 
baitulmukaddas n ad masjid di Yerussalem 
'baja n waja; 
berbaja miapis baja; mwaja; / membaja katos cara waja; buka wajane; 
membajai ngwajain: - besi untukpisau, ngwajain besi lakar tiuk 
2baja n lelemekan 
3baja n adeng kau bulu anggona nylemang gigi; trusi 
'bajak n tenggala; 
membajak nen,ggala: para petani - sawahnya, petanine' 
nenggala carikne; 
2bajak, -- laut n bajag; 
membajak 1 ngrampas barang (di pasih); 2 ngrampas kapal 
terbang (kapal laut, bis, mal) aji paksa kadulurin baan ada an 
kaatang / 
bajan s sr jambangan; pangorengan 
bajang n bajang (anak di peteng) 
baiang-baiang n (padang) bajang-bajang 
bajau n (wang) bajo 
baji n 1 paji; 2 lait 
bajik n kebajikan v laksana melah
bajing n semal, Callasciunes notatus 
bajingan bajingan 
baju n baju; kiambi; 
-- kaus baju kaos; -- kurung baju kurung; 
membajui majunin; nganggonin baju 
bajul n 1 bajul; buaya; 2 sas dusta; corah; -- buntung anak demen 
nglua; 
membajul dadi dusta 
'bak p buka 
2bak n bak (wadah yeh, liu, ma!) 
3bak n bak; tinta cina 
2baka a langgeng; negeri (alam) yg --, sas di kadituan 
2baka n kawitan; kamimitan 
bakal n bebakalan; !elakaran; rerancangan; 
membakal(kan) ngrancang; ngwakuh; 
pembakalan caran mamaka!; carané' ngwakuh (makuh) 
bakap n ad be pasih, Ophiocephalus 
bakar v, membakar v 1 morbor; nunjel: - kayu, morbor saang; 
sampah, nunjel !uu, 2 manggang; nunu: - sate, manggang sate; 
membakarkan morborang; manggangang; nunje!ang; 
terbakar puun; 
pembakaran panunje!an: tempat - sampah, tongos penunje!an 
luu; 
kebakaran puun 
bakarat n cak (main) bukaran 
bakat n 1 laad; 2 ciri: -- hujan, ciri !akar hujan; 3 wetu; aba-abaan; 
dasar: ia memiliki -- melukis, ia ngelah aba-abaan ng!ukis; --
omba/ç tendas ombak; 
berbakat 1 mlaad; 2 ciri nge!ah dasar; 
membakat 1 macin (lakar membakat dadi); 2 mlaad 
bakau n (punyan) bako; prapat, sr Rhzophora 
bakhil ki a demit; pripit 
baki n baki; talam 
bakiak n bakiak; t!umpah 
bakik n sr (don) tabia bunbakmi n bakmi 
bako n panyaman uli purusa: mencari --, ngalih mantu muani 
bakti v, berbakti v tindih bakti; kpd Tuhan Yang Maha Esa, 
tintindih tekén Ida Sanghyang Widhi; 
membaktikan ngamaktiang: - harta bendanya, ngamaktiang 
arta berananne; 
pembaktian laksané mabakti teke'n; 
kebaktian bakti; pangebaktian; katindihan 
'baku n ane' dadi dasar; baku; 
membakukan ngemakuang: - istilah pertanian, ngemakuang 
istilah pertanian; 
pambakuan carane' ngemakuang 
2baku p saling; 
- bantam saling jagur; tumbak saling tombok; tudub saling 
lebonin 
'bakul n sokasi 
2bakul n dagang (luh) ane' makemulan abedik 
bakung n bakung, Crinum usiatikum 
bakup a bengul; semug; beseh 
'bal n bal; bola 
2baI num bal; sabun satu --, sabun aba! 
'baJa n bala; 
-- bantuan bala bantuan; -- tentara baJa tentara; 
2bala ki n bencana; panyengkala; mrana; -- bencana sengkala; 
kesengsaraan 
baiah, berbalali v matiwal; maboya matungkas; 
membalah mengkasih; tidak selalu baik - nasihat orang orang 
tua, tusing luung setata nungkasin pitutur anak tua tua 
perbalahan patungkasan 
baiai n 1 (wewangun) gedong; 2 kk bali; 
-- agung bale' agung; --desa bale' desa; -- kambang bale' kambang; 
-- kesehatan klinik 
baiai-baiai n bali; plangkan; amben / 
baiairung n bale panangkilan; baIrung; bale banjar 
'baIam n (kedis) puteh; 2baLam ki a balam-balam samar-samar; 
berbalam samar-samar; 
meinbalam samar-samar; saru; jurang tampak -, jurang tek'n 
gununge ngenah samar-samar 
3balam n ad sr punyan kayu 
1 baIang n sr botol; pucang mabaong dawa 
2baIang n sr prau layar matiang dadua; prau balang 
balap n balap; lomba; 
berbalapan mabalapan; ngadu becat: lan, mabalapan mlaib; 
membalap malap; 
balapan balapan (jaran; sepeda; mal); 
pembalap pembalap 
/ / baIar n bule: kerbau --, kebo bule; matanya --, bonar 
'balas v bales; wales; pales; 
-- kasih olas asih; 
berbalas 1 nyaut: maka - lah suara dari bawah, laut nyaut suara 
uli betn; 2 kawales katampi: cinta yg tidak -, demenné' (sihe) 
ane tusing kawales; 
balas-berbalas saling wales; 
berbalas-balasan masaut-sautan; saling sautin; 
membalas nyautin; ngwales; 
balas-membalas saling wales; saling sautin; 
balasan pamales; balasan 
2batas n 1 pabaat; bebaton; 2 muatan tampa guna 
balatentara n tentara 
'balau n ad sr punyan kayu; Shoreamaterialis rid! 
2baIau - kacau 
balet /balet/ n balt 
balian ki n balian 
balig a menék kelih 
balik n 1 dun; 2 mlipetan; mwali: kapan ia -- ke Surabaya, pidan ia 
mwali ka Surabaya; / 
-- nama maganti adan (ane ngelarang); -- kerak buin atop 
makurennan; berbalik 1 mabalik; 2 mabading: tidurnya sangat gelisah, 
sebentar-sebentar -, pulesné onyah, ajah-jahan mabading; 
berbalik-balik bulak-balik; 
membalik mabading; mabalik: adikku sudah pandai -, adin 
tiange suba duweg mabanding; 
membalik-balik mudang-madingang: - kerupuk yg sedang 
digoreng, mudang-madingang kerupuk ane' kagorng; 
membaliki nglipetin; malikin; 
membalikkan 1 ngemalikaang: cerinin itu - cahaya lampu, 
mekane' ento ngemalikang sunaran lampu; 2 nguliang: ia mau - 
buku ke perpustakaan, Ia makeneh nguliang buku ka 
perpustakaan; 
- muka ngle'ngosin mua; - punggung ngalah urinin; 
terbalik nyungsang; nyungsat; mabading; malingeb; 
kebalikan tungkalikanne': malam - dari siang, peteng 
tungkalikanne' Iemah 
baling, baling-baling (bolang-baling) n pindekan; kipas (pindekan 
di mesin montore', mal); 
berbaling jenget 
balkon n balkon 
balok n 1 balok; 2 balok (cirin pangkat tentra, pulisi) 
baion n 1 balon kembungan; 2 balon (lampu) 
baiong n cleke'dokan; gumblengen 
balsam n balsem 
balsem -3 balsam 
balu n baluan 41uh, muani) 
baluh(an) n bantang kendang; batang gendrang 
balui(an) ark adv sapih 
baluk ki n sr prau 
baiun ki v membalun nglanting (aji tungked, mual) 
'balung n janggar (siap) 
2halung ki n naga 
'balur n kristal (sr batu soca) 
2balur n 1 kulit tebel (di tued baong sampi, kebo); 2 de'ngde'ng 
'balut n bedbed; membalut medbed; negul: luka dng kain kasa, medbed berung 
aji kasa; 
membalutkan medbedang; 
balutan bedbedan; 
pembalut pamedbedan; perban 
2baIut a bengul (mata) 
baluwarti ki n benteng; reranggon di tundun gajahe 
barn n tiang penegulan kemudi (di kapal yadin prau) 
bambu n tiing 
'ban n ban (sep'da, ma!); 2 baan; 3 sabuk 
-- mati ban mati 
2ban n 1 rel (rurung sepur); 2 rurungan kapal terbang; 3 kalangan bulu 
tangkis (badminton) 
banci a bancih 
'bandar n bandar (p!abuhan) 
2bandar n bandar (di pa!alian) 
bandel a bengkung; pengkung 
bandeng n (b) bandeng 
banderol n bandrol 
banding n 1 banding: tiada tolak -- nya, tusing ada bandingann 2 
apel (hukum): naik --, ngapel 
bandit n bandit 
bandot n 1 kambing muani; 2 sas demen nglua 
bandrek /bandrek/ n yh kokak 
bandrol -* banderol 
bandui n bebaton (1oncng) 
bandusa n pepaya 
'bang n ebang 
2bang n abang; beli (nyawa muani kelihan) 
bangau n cangak 
bangga a bangga; 
berbangga 
bangka a kekeh: tua --, tua gudgud 
bangkai n 1 bangké 2 uug-uugan: -- kapal, uug-uugan kapal
bangkang, membangkang v 1 memengkung; 2 mamandel 
bangket /bangket/ n 1 pepestaan gede; 2 ad jaja 
bangkit v 1 bangun: ia -- dr duduknya, ia bangun uli tegakne; 2 pesu; 
metu; tumbuh: -- amarahnya, pesu gedegn; 3 ngentah; kambuh: 
penyakitnya yg lama --, penyakit taunann6 ngentah; 
membangkit-bangkit ngutak-utik kekencan ane' suba liwat: suka 
- barang apa yg sudah liwatan, demen ngutak-utik barang apa 
ane' suba kabaang; 
pembangkit ané ngadakang; 
kebangkitan pidabdab; 
- nasional, pidabdab gerakan nasional 
bangkrut v bangkrut; 
membangkrutkan ngemangkrutang; 
kebangkrutan paundukane bangkrut 
bangku n bangku 
bangor a 1 kual; 2 degag; begig 
bangsa n 1 bangsa; wangsa; 2 soroh; 3 tereh (katurunan) 
bangsal n 1 bangsal; 2 los; 3 gudang 
bangsat n 1 titih; 2 babak belur; bangsat 
bangsawan n anak m'nak 
'bangun v 1 bangun; 2 ngendusin: setiap pagi ia -- pukul 500, 
semengan ia ngendusin jam 500; 3 inget; tengeh: bangsa terjajah 
mulai -- menuntut kemerdekaannya, bangsa terjajah mara tengeh 
nuntut kemerdekaanne' 4 nadi (kala ngae' jaja lakiak; roti; mal) 
membangunkan 1 mangunang; 2 nundun (anak masar) 
2bangun n 1 jeneng; 2 wangun; 
bangun-bangunan wewangunan; 
membangun 1 n wangun; 2 nyujukang (umah); 
bangunan wangunan; bangunan; 
peinbangunan pidabdab ngwangun 
'banjar n banjaran; banjuran; jajaran; 
berbanjar (-banjar) majajar-jajar; 
membanjarkan nyajarang 
2banjar n banjar; kampung 
banjir n 1 blabar; 2 embah
bank n (kantor) bang 
bankir n jieme an ngusahang bang; bangkir 
bantah n tungkas; bantah; 
berbantah moyanin; nungkasin; 
membantah 1 nglawan: tidak ada yg berani perintah raja, 
tusing ada bani nglawan perintah raja; 2 nungkasin; moyanin 
bantai n membantai nyagal; nampah; 
pembantai jagal; juru tampah; 
pembantaian 1 tongos nampah; 2 tetampahan 
bantal n galeng; 
-- peluk galeng-guling; 
bantalan galeng-galengan (rel sepur) 
bantat a tusing lebeng melah (buat roti) 
banteng /banteng/ n sampi alasan 
banter a banter; becat; gangsar; santer: paling -- cuma dimarahi, 
paling banter (paling-paling) omelanga 
banteras -+ berantas 
banting v, membanting v mantigang: ia - tikus sampai mati, ia 
mantigang bikul kanti mati; 
- setir manting setir; 
tulang muntag-mantig (ngalih gega'n) 
bantu v tulung; bantu; 
membantu nulungin; mantu: kita wajib — orang lemah, iraga 
patut mulungin anak tuara; 
bantuan tetulungan; bantuan; 
pembantu anaké' ane' nulungin magae" 
banyak a 1 Iiu; 2 sangat; kaliwat: -- terima kasih, suksema pesan; 
terima kasih; 
memperbanyak nadiang (apang) liu; 
kebanyakan liunan; biasanné 
sebanyak saliun: — yang diperlukan, saliun ane' perluanga 
banyo n gitar cenik 
banyol a cak baud; banyol; 
membanyol mamanyol; mamaud; 
banyolan banyolan; bebaudan
bapak n 1 bapá; 2 rerame; 3 paman; 4 panyapa 
baptis n baptis; 
membaptis nglukat nadiang Kristen 
bara n baa; 
api baa; 
membara kebus baang; dadi baa: besi itu masih , besine'ento 
enu kebus baang 
barak n bangsal; barak 
barang n 1 barang; 2 bantas; batak: berilah -- lima sen, baang bantas 
/ , limang sen; -- stapa nyen
/ dongen; nyen ja 
barangkali adv mirib; jenenga 
barat n 1 kauh; 2 eropa; 
kebarat-baratan masolah cara anak Eropa; kebarat-baratan 
bareng adv berbareng bareng-bareng; mabarengan; sebarengan; 
berbarengan bareng-bareng; 
membarengi marengin 
/ 'baret /baret/ n bere/
d; sued (di kuht) 
21baret /baret/ n bare't 
baring, berbaring v nglayah; nylempang: anak itu sedang di 
pangkuan ibunya, anak cerike ento demen nglayah di pabinan 
memenne; 
membaringkan nglayahang; nylempangan; 
pembaringan tongos ngebah (nglayah) 
baris n 1 jajar; jjer; dért; 2 garis; 
berbaris maj6jr; madérét; 
barisan 1 jéjéran; de'rétan; 2 barisan 
barometer /barometer/ n baromter 
baron n ad titel (gelar) pramnak Eropa 
barongan Jw n barong 
barongsai n barong Cina 
barter n dagang gedé murup-urup; barter 
1baru a tumbé'n; anyar; mara; 
membarui (memperbarui) 1 menain: ia sedeng - ruinahnya, ia 
sedeng menain umah; 2 nyumunin: mereka diminta
pertanyaannya, ia (makejang) tundene nyumunin patakonne, 3 
ngese'hin: kita harus - cara kerja kita, iraga mesti ngesehin caran 
iragane magae; 
pembaruan pidabdab nyendnin apang dadi anyar 
2baru n punyan waru, Hibiscus tiliaccus 
barang-barang n reranggon; pepenggak / 
barusan Jk adv mara pesan (gati); mara-mara ene tonden makelo 
barut n kamben pamedbedan; 
membalut medbed; 
pembalutan pamedbedan / 
bas n 1 bp bas; 2 juru borong gegaen; mandor; 3 kepala (kantor) 
basa - bahasa 
basa-basi n 1 tatakrama; 2 liu tutur: kalau Saudara Ian, akan saya 
tern bak tanpa --, yen cai malaib lakar tembak icang tanpa liunan tutur 
basah a belus: mandi (rendam) tak --, 1 tusing ngelah kapiolasan 
(dadi ati); 2 sepalaan; -- keoongkangan bagia, idep seneng; --
kuyup belus pesan 
berbasah-basah belus lucut; 
membasahi melusin; - kerongkongan, sas ngilangan bedak; 
nginem 
membasahkan melusang; 
basahan 1 basaan; pesalinan; 2 pasaian: gelang --, pakopokan 
pasal n sr gering beteg / 'basi a 1 pasil; 2 let; 3 punah; ilang mandinne: segala matranya --
sernuanya, sabatak mantann ilang mandinne' 
2basi n 1 pipis entug-entugan; 2 lembur; 3 long (pipis); 4 jinah; 
paudah aji; / 
3basi n basi sr pinggang gede 
basil n gadgad; bibit gering; basil 
basir a 1 isi celang; 2 terang; nyata 
basis n 1 dasar; 2 pangkalan 
baskom n wadah bebasehan; baskom 
basmi v, membasmi v 1 nunjel: - rumput Wang yg kering, nunjel 
(padang) ambengan ane tuh; 2 muceh; masmi: petugas berhasil 
penjahat, petugas prasida masmi penjahatt; terbasmi prasida kabsmi 
bastar n bengkiwa 
basuh v baseh; umbah; 
membasuh maseh; ngumbah: - kaki, maseh batis; 
pembasuh pabasehan; pengumbahan; mulut, amik-amikan; 
- tangan 1 pengumbahan lima; 2 pamelin roko (upah) 
'basung n palud 
2basung n ulat-ulatan aji don; pangaputan sagu 
bata n bata; citakan; kitakan 
batak n pangumbara; 
membatak ngumbara 
batal a tusing payu; buung; puseh; tusing mapikolih; tusing 
mapitwas; 
membatalkan rnuungan; mucehang / 
batalyon n batalyon; orongan serdadu liunne 800-1000 din 
batang n 1 punyan: -- pisang, punyan biu; 2 tued: -- leher, tued 
baong; 3 katih: tiga -- sate', sate telung katih; 4 giing, batang; 
-- cerita giing cerita; -- tubuh Iawéan; 
membatang ngrambang; 
batangan tunggal; tangluk; 
sebatang akatih; apunya; 
- kara ubuh tanpa braya 
batara n betara 
batan n betari 
batas n 1 wates; paingan; 2 nganteg; 
berbatas m''ates; masengker; mapaingetan; 
membatasi 1 ngwatesin; nyengkerin; 2 nyelatin; melasang; 3 
nyangka; 
terbatas 1 kawatesin; kasengkerin; 2 abedik (majangka); 
pembatasan pawatesan; pawanengan (orti); 
keterbatasan unduké' kawatesin 
1baterai n 1 baturai; 2 lampu se'nter; lampu pijet 
2baterai n pepupulan meriem-meriem gedé' 
batih n kurenan 
batik n batik: kain --, kamben batik; membatik matik; nga' batik; 
pembatik pematik; tukang batik 
'batil n batH 
2batil ki n ad sr prau matiang dadua 
'batin n diatmika; idep; 
berbatin maca aji keneh; 
membatinkan nyelepang; 
kebatinan kadiatmikan (ilmu batin) 
2batin ki n ad sr dukun de'sa 
batir-batir n kiopekan kadutan aji emas 
batis n kasa alus 
batok n 1 kau; 2 cë'ng 
batu n 1 batu; 2 ad sr soca; 3 batu api; 4 baturai; S bebeh; pion; 6 
katih; gigi dua --, gigi duang katih; -- timbangan matan dacin; 
batun timbangan; 
membatu mamatu; dadi batu; katos buka batune; 
membatui membeli batu: - jalan, ngaladagin jalan 
batuk n kohkohan; 
berbatuk makohkohan; 
terbatuk-batuk cekah-cekoh 
'ba0 n bo: 
berbau mebo: mayat itu sudah - busuk, bangkene' ento suba 
suba mebo berek; 
membaui ngadekin; ngasir; nyelehin; 
terbau 1 mebo; 2 ketara; 
baubauan miik-miikan; gegandan; 
sebau 1 patuh bonne"; 2 adung (mirib) teke'n; sapaut 
2ba0 n (sesukatan); 70 hektar lebih 
bauk n ook; bre'ngos 
'baung n sr be/ julit; be baung 
2baung ark n beruang 
baur v baur; 
berbaur 1 maduk; macampuh; 2 mapagubugan; 3 makurenan; 
bauran adonan darang nasi;perbauran pagubugan; pakurenan 
baut n 1 baut; pepunes besi; 2 Jk juru jagur 
bawa v, membawa v 1 ngaba; 2 ngajak; 3 ngranaang; 
membawa-bawa ngamilu-miluang; mareng-marengin; ngr'bd; 
membawakan 1 ngabaang: ia - adiknya buah-buahan, ia 
ngabaang adikne' woh-wohan, 2 ngranaang: usaha yg 
keuntungan, utsaha and ngranaang pikolih; 3 nakedang; 
nguncarang; nyalanang; 
bawaan 1 aba-abaan; tetadtadan; 2 gapgapan; 
pembawa juru aba: 
berita pamijian; suara juru raos ane katagok; 
pembawaan aba-abaan (dedumadian); agol 
bawah n bete/n; 
-- tanah sas silib; -- umur sas tonden kelih (bajang); 
membawah ngasor; 
membawahi nyrh; ngisi kerta; 
terbawah kaséréh 
bawal n ad be" pasih 
bawang n bawang; 
-- putih, kesuna; 
berbawang maduk bawang; 
membawang (makan bawang) sas gedeg; 
pembawang (pemakan bawang) sas anakt e'nggal gedeg 
bawasir n gering tuju bengang 
bawat n tedung agung 
bawel - bawel/a crwt 
'baya adv 1 tuuh: setengah --, nengah tuuh; 2 matuuh; tua: ayahku 
sudah --, bapan tiang suba tua; 
sebaya miaban; pada tuuhne 
2baya ark n baya; sengkala 
bayak a pokal (kaliwat mokoh kanti ke'weh majalan); 
kebayakan (basang) bacol; byod 
bayam n bayem 
'bayan n kedis nun, Palaeornis Ion gicauda 
2bayan ar a nyata; sinah; terang bayang n, bayang-bayang n lawat; 
berbayang 1 mlawat: kata orang, harimau jadi-jadian itu tidak 
-, anake ngorang, macan doden-dodenan ento tusing mlawat; 2 
mrawat: hal itu tidak nyata, tetapi pd ingatan saya, unduke 
ento tusing nyata, sake'wala mrawat di ingetan tiange' 
membayang miawat buka lawat; 
membayang (= bayang)-kan ngrawatang; 
terbayang (= bayang) 1 mlawat; 2 mrawat; 
bayangan lawat; rawatan 
bayangkara ki n bayangkara; bayangkari polisi 
bayangkari n bayangkara 
bayar v, berbayar v kabayah: utangnya belum -, utange tondn kabayah; 
membayar mayah: saya sudah - pajak, tiang suba mayah pajeg; 
- kaul mayah sesangi; fiat mayah sesangi, naur sot; 
bayaran bebayahan; gajih 
bayas n ad sr punyan buah, Oncosperma horridum 
bayi n rare' 
bayonet /bayonet/ n bayonet; 
membayonet nebek aji bayonet 
'bayu ki n angin: balai --, bale' paninjoan 
2bayua, bayuan a bayu (up lawar, tuak); 
kebayuan bayu 
3bayu ki n panjak; rncang; roang 
'bayung n bliung; sr golok 
2bayung Jk n sr bakal jukut (don kacang kumelingdung) 
bayur n punyan bayur, Pterospermun 
bazar n 1 peken gedé 2 basar; pasar amal 
bea/beal n 1 pajeg; 2 be'a; 
pabéan; pab'an kantor pabean 
beasiswa /beasiswa/ n bé'asiswa 
bebal a dengeh; dongong 
beban n 1 muatan; pondongan; 2 sas tanggungan; tetegenan; 
membebani mabotin: jangan engkau - orang lain dng kesulitan rumah tan ggamu, eda cai mabotin anak lenan aji kake'wehan 
pakurenan cainé padidi 
bebandos n ad jaja 
bebang a terbebang a kabebeng: mati '-, mati kabebeng; 
kebebangan kabebeng 
bebar a berbebar sempiar; pasliwer; 
terbebar masliweran; mabérbe'ran; mabrarakan 
bebas /bebas/ a 1 bebas; 2 merdka; 3 1ah; 
membebaskan 1 mebasang; 2 ngamerdékaang; 3 nyuudang 
bebat n bedbed; 
membebat medbed: luka dengan perban, medbed berung aji 
perban; 
pembebat 1 anake medbed; 2 pamedbedan 
bebe/bebe/ n sr baju rok 
bebek /bebek/ n béb6k; 
membebek sas nuut-nuutang 
bebe nah v madabdab; matetangkid 
beber /beber/ v mebéber mrbr; ngebat: ia berusaha - layar, ia 
mausaha ngebat bidak; 
membeberkan mérbe'rang; ngebatang 
becak n brintik; 
berbecak-becak 1 pabrintik; 2 cadcad; kotor 
becak /becak/ n bécak 
becek /becek/ a bcék 
becokok n becokok; buaya cenik 
becuk n ad sr be" pasih 
becus a bisa: tidak --, tusing bisa, tusing keduman 
beda [beth! n 1 Ie'nné' 2 bina; 
berbeda male'nan; rnabinaan; / / 
berbeda-beda mabina-binaan; malen-lenan 
'bedah n bedah; operasi; 
membedahmedah; ngoprasi 
2bedah Jw a ue
,
bedak n puplur; 
berbedak mapupur; membedaki mupurin: - bayi, mupurin rare' 
'bedal v bedal; daldal; 
membedal medal; naldal: ia - kudanya, ia naldal jarann( 
bedal Jw a ngleb 
bedan, bedan-bedan n 1 paceb!e'g-ble"g barak di ku1itn; 2 balan 
bedaya n juru igel luh di kraton Yogja 
bedebah a bangkaan; cicing (pepisuhan) hai --, cicing; bangkaan 
bedel / bedel v tudang; 
membedel nudang 
tbedeng /bedeng/ n bangsal; pondok tongos anak maga' 
2bedeng /bedeng/ n 1 plupuhan; 2 pundukan 
bedil n bedil 
bedudak n lipi sinduk 
beduk n bedug 
bedukang n ad be tukad 
bedung n 1 grita; 2 oto (pamedbedan pungsed rare) 
'bega /bega/ v berbega ngindang: elang itu terbang - sikep ento 
(keber) ngindang; 
membega ngindang 
2bega /bega/ ark v membega matitis 
begal /begal/ n be/gal; 
membegal me/gal; ngrampas; 
pembegalan pam4aian; pangrapasan 
begana n nasi campur 
begap a 1 gede"sitah; 2 bakuh 
begar a 1 blantakan; 2 bengkung; janteng 
begar /begar/ v bergegar, membegari ngindang 
begini p (buka) kene' 
sebegini ambu1n 
begitu p (buka) kto; -- pun keto mas; 
sebegitu amonto 
begroting n rancangan prabe'a 
beguk n 1 batun salak (di baong); 2 gondong begundal n 1 panjak; 2 roang; rencang 
bejana n bak; jambangan 
bejat a 1 uug; usak; 2 jelel berek 
beka /beka/ ki n, berbeka v mapaitungan; mapaomongan; magesah; 
berbeka-eka maitungan; mapaomongan 
bekal n bekel; 
berbekal mabekel: ia datang kemari kemauan dan fiat untuk 
maju, ia teka mai mabekel baan keneh lakar maju; 
membekali mekelin: ia - anak-anaknya pendidikan yg baik, ia 
mekelin panak-panakne' pendidikan ané' Iuung; 
perbekalan 1 bekel; sangu; 2 bagian an nragianang pekakas mal 
1bekam ark v, membekam v 1 mekem; 2 nrekem 
2bekem n tampak (laad jeljelan di ku1it) 
bekas n 1 tampak (batis, ma!); 2 laad (punggawa, mal): dia adalah 
mantan guru saya, ia laad gurun tiang; 
-- luka laad berung (kore'ng); -- tangan ark 1 tampak lima 
(ceciren); 2 tulisan; gunakaya; 
berbekas matampak; m!aad 
bekasan -, pekasan 
bekat ki a maseksek; majeijel 
bekatul n mincid 
'beker /beker/ n (jam) béker 
2beker /beker/ n piala 
bekil n ad be" pasih 
beku a 1 kentel dadi katos; 2 kekeh: badannya --, awakne' kekeh; 3 
endekanga; jangklekanga; 4 sas belog: susah men gajar anak yg 
otaknya --, kweh ngajain anak ané belog 
bekuk v membekuk v 1 nagelang (baong); 2 nengek; ngejuk 
(maling; dusta) 
bekuku n ad be' pasih, Spanes kasta 
bel /bel/ n bel; 1oncng 
'bela /bela/ v membela v 1 miara; matepetin; ngrisakin; 2 nulung; 
nayubin 2bela /bela/ ki n b1a; satria; 
membela 1 masatria; 2 melanin; nindihin; 
pembela anak ene' tindih tekn; 
perkara, pangabih; 
pembelaan patindih 
beiacan n sera; trasi 
belacu n blacu 
beladau n sr golok bawak 
beIadu n ladung 
belah n 1 belah(an); siag(an); 2 paro(an); paos; 3 abagian: kedua --
tan gannya, kaduang anh 1imanné 
-- ketupat belah pat; 
membelah melah; nyibak: - kelapa, nyibak nyuh; 
belahan 1 belahan; siagaan; 2 sibakan; paroan; 
sebelah 1 atengaha; 2 apaos; 3 paak (kangin, kauh, ma!); 
samping; aneh; berat -, mabaat-baatan; mabaatan anh; 
bersebelahan masanding; 
menyebelah (kpd) masaing; nepk; matampih; 
sebelah-menyebelah 1 sabi lang samping; 2 masandingan; 
menyebelahi masaing; nepèk: saya akan selalu - gagasan yg 
benar, tiang setata lakar nepk teke'n paitungan ane' bench; 
menyebelahkan nyampingan 
beiahak n membelalak (terbelalak) 1 makohkohan; 2 mataag; 
terbelalak makohkohan 
'belai n, membelai v ngusud-usud, ngusap-usap; mapasihin; ngukut￾ukut; 
membelai-belai ngusud-usud; ngusap-usap; 
belaian usudan; usapan 
2belai a, belu -- cr'wét 
belak n 1 belang (buat buron); 2 pélt (kayu); 3 belang cenik-cenik 
(gering kulit) 
beiaka adv 1 makejang; dogn; 2 sanget; pesan: bodoh --, belog 
pesan; 3 tule'n: mas --, mas tule'n 
beiakang n 1 tundun; 2 bokongan; 3 dun: datang dr --, teka uli dun; 
-- han mani puan; berbelakang-belakangan saling kalah urinin; 
membelakangi 1 ngalah tundunin; ngurinin: dia duduk - 
jendela, ia negak ngurinin jendla; 2 nepinin; ngalamenaang; 
terbelakang 1 tanggu dun; 2 tondé'n maju; 
belakangan 1 pamuputn; 2 mara-mara ene'; 3 Jk durian 
beIaiah a budag; dropon(an); ngrapu 
beIalai n tembIe'e' 
beIaIak, membelalak a nelik (mata); 
membelalakan nelikang: dia men ghardik saya sambil - mata, ia 
nengkikin tiang sambil nelikang mata; 
terbelalak nelik; 
belalakan delikan 
beialang n balang 
-- kunyit balang ané kuning warnanné 
'beIam v, membelam v nyeksekang; nyegsegang 
2beIam n -- api aketan 
belanak n blanak 
beJanda n belanda 
belandong n juru bah kayu (di alas) 
belang n 1 belang; 2 pole'ng; 3 sas cé'da; cacad 
beianga n payuk 
beIangir(an) n ad punyan kayu, Shorea blangeran 
'beiangkas n be' mimi; be" imi-imi, Limulus moluclames 
2beIangkas n srblakas 
beIangkin n 1 tir; 2 semir sepatu 
beIanja n 1 beblanjan; 2 bé'a; upah; gajih; 
berbelanja mabelanja; 
membelanjai me'anin; nanggung prabe'a; 
belanjaan beblanjaan; 
perbelanjaan ongkos-ongkos prabea 
belantara n linggah: hutan --, alas wayah (linggah pesan) 
'beIantik n blantik 
2beIantik n makiar; bondo 
'belas n olas;
-- kasihan olas asih; 
membelaskan (hati) ngangngonin; 
berbelaskasihan molas asih; mrasa olas asih 
2belas n ad wilangan; se --, solas; / 
kesebelasan kiup bal ané' liunne solas din 
beiasah ki v tigtig; lambet; 
membelasah nigtig; nglambet 
beianting n pajeg; béa; tigasana (uma karang) 
beiasungkawa /belasungkawa/ n be'Ia sungkawa; milu bareng￾bareng sedih (sangsut) 
bedasut v, membelasut v 1 gereng-gereng (cara méng); 2 banggras 
1beIat n 1 banjang; 2 bide; ke're' 
2beIat n lante' (anggon natakin lima lung); 
membelat nglante" 
belati ki a tiuk blati 
beIatung n uled bangke' (berung) ulihan empok buyung 
'beIau n blau; pelung; 
kebelau masawang pelung 
2beiau n ad be' pasih 
3beiau ark a, berbelau-belau a kuneng-kunengan 
belawan n ad punyan kayu 
beldu ark n bludru 
belek /belek/ n béiék 
belek /belek/ v membelek nglingling 
belencong /belencong/ n bléncong; semben clalang 
beIenggu n blenggu; blagbag; 
terbelenggu 1 kablenggu; 2 sas buka tegul 
belengket /belengket/ v nkt 
beiengkok /belengkok/ a mlengkung; 2 mlikuk; 
membelengkokkan mekokang; 
belengkokan pengkolan; likukan 
belengkong /belengkong/ a lé'ngkong; mlengkung 
beientung n ad sr katak 
beIepas n sr prau anI sedeng-sedeng beIera /belera/ n blida 
belerang /belerang/ ark n los; bale' los 
beIeter Jbeleter/ a crw 
beli v beli; 
berbelibeli(an) 1 saling belinin; 2 mablanja; 
membeli meli: Ibu pergi ke pasar untuk - beras dan sayur, 
Meme ka peken lakar meli baas ajak lakaran jukut; 
membelikan meliang; 
terbeli 1 dadi beli; 2 suba mabeli; 3 bes maal baan meli; 4 sas 
ké'ne' tombokan; 
belian 1 beblanjan; 2 mablanja; 
belia a bajang: mw/a --, bajang cerik; truna cerik 
beliak, membeliak v nengng; nelh; 
terbeliak nengéng; neleh / / 
behan ki n bahan: hantu --, macan daden-daden 
beliau n ida; dane' 
belibis n blibis 
belida n ad be" pasih 
beligo n bligo, Benincasa hispida 
belikat n tukang pala 
belimbing n blingbing, sr Averrhoa 
beling n 1 belahan cawan, botol; mal; 2 serbuk gelas layangan; 3 
porselin 
belingkang ark a terbelingkang nylempang 
belingut ark a terbelingut kajé'ngklok 
belintang a berbelintang (an) ngandang 
belit v 1 lilitan; likak-likukan; 
berbelit-belit 1 mlilit; likak-likuk; 2 rimbit; 3 sempuut (brusut); 
membelit nglilit: sebelum menelan man gsanya, ular itu telah 
nya lebih dahulu, setonde'n nguntal mangsané lipiné ento 
malunan nglilit; 
membelitkan nglilitkan; nglikehang; 
terbelit kalilit; kalingkeh 
belitung n ad temisi 
beliung n bliung: (angin) puting -- angin linus beliut a pelit 
beIo /belo/ ki v patikacuh 
'beiodok ark a miontod 
2beiodok n b blodog 
belok /belok/ a b1ok; likuk; 
belokan pengkolan; likukan 
beiekok n bluluk 
beiongkang n sr prau di tukadé gede' 
beiongkeng /belongkengl n susul; buit-buit; ungun; pajua 
belongsong n 1 blongsong; 2 ad kamben tetununan 
belontok n ad be' pasih, Gobius viridipunctatus 
be Jot /belot/ membelot v 1 ninggal kadang; nyaingin müsuh; 2 
ninggal agama; 
pembelot nitia 
beIubur n sr wadah baas miakar aji don rumbia 
beIudak n lipi sinduk 
beludur n sr (jaja) apem 
beludru n bludru 
beIukang -, bedukang 
belukap n sr punyan bako, Rhizophora mucronata 
beIukar n bet 
beiuIang n 1 blulang; 2 bubul; 
berbelulang bubul; niulang 
beIuIuk n 1 bungsil; 2 bluluk 
beIum adv konde'n; tonde'n; 
sebelum sakondén; satondé'n 
belungkang n 1 bongkol papah nyuh; 2 clebongkakan 
belungkur n ad be' pasih, Saurida tumbil 
belunjur v matajuh; nglojar 
beluntas n bluntas, Pluchea indica 
beluru n sr bun gede' 
beIus a goloh; coloh 
belut n lindung; 
menyukai pb, tan papikenoh; licin bagai --, pb celih; sepeti --
pulang ke lumpur, pb seneng
bembam v membembam namgus (ubi, kiadi, mal) 
1bembam n punyan kelangisan, Donax arundastrumhour 
2bemban n sr bubu 
3bemban n ad bé tukad 
bemper/bemper - bumper 
bena kl n gentuh uluhan ye'h pasih kebek 
bena/bena ki a 1 kaliwat; 2 rungu; lingu: -- tak --, tan lingu 
'benah, berbenah v madabdab; matangkid; 
membenahi nabdabang; nangkidang; menain: dia sudah bisa 
dirinya, ia suba bisa nabdabang dwékne' 
benak n 1 sumsum; jajah ; 2 polo; 3 sas keneh: belum terbayang di 
-- saya, tondn mrawat di keneh tiang 
-- kepab polo; - tulang sumsum 
2benak a 1 makatep1ék (pipis selaka); 2 sas belog; Iengah 
benalu n 1 kepasilan; 2 sas anak demen ngamahin timpal 
benam v berbenam 1 memem; 2 ngiejumah; 
membenam kelem; leb; engseb; 
terbenam 1 kelebu; keleb; kelem; 2 memem; 3 leb; 4 neg 
benang n benang; -- arang sepat; -- raja yg lalah; --sari benang sarin 
bunga; 
membenang 1 buka benange'; 2 sas (bekerja hendaknya )sabran 
mrancana 
benar a 1 beneh; 2 saja; jati; 3 mula kto; 4 kaliwat; sanget; pesan; 
benar-benar saja-sajan: nasihat gurunya dipegangnya -, pitutur 
gurunne gisianga sajan-sajan; 
berbenar masaja-sajaan; 
berbenarbenar masaj a-saj aan; 
membenarkan 1 menaang; 2 meneheng; masajaang; 3 
ngadungin; 4 kapatut; kalugra; 
pembenaran mamituhu; matutang; 
kebenaran unduk (and) jati; kasujatian; kapolosan; kapatutan 
'benara n penatu 
mémbenara menatu 
2benara ark n menara 
bencah n berbencah (tanah) geduhberbencah-bencah gaduh 
bencana n bencana; sengkala 
bencia 1 gedeg; gila-geting; 2 kagedegang 
benda n 1 sr barang-barang; 2 arta brana 
perbendaan kumpulan arta brana; 
kebendaan ané marupa arta brana 
bendahara n 1 ané ngisi pe'sék; 2 kk patih agung; 
perbendaharaan 1 penyimpenan arta brana; kasugihan; kosa 
bendaharawan n prayogia ngencanang psk; sedahan 
bendahari ki n an ngisi psk 
bende /bende/ n bend 
bendel /bendel/ n bp bendel; 
membendel mendel 
bender /bender/ n cak tukang bendel 
bende ra /bendera/ n bende'ra 
1benderang ki n kagungan: tombak --, tumbak kagungan 
2benderang a terang: bulan --, bulan terang 
bende rung ki n rurung cenik (gang) di selagan umah-umahe 
bendi /bendi/ dokar; krta 
bendo n bendo; sr blakas 
bendoro n panyapa tekn anak m'nak 
bendul n sesunduk 
bendung n empelan; 
bendungan empelan; 
membendung 1 ngempel; nambeng; 2 sas nambakin 
1bengal a macengung (kuping) 
2bengal a 1 bangal; janteng 2 kual; beler 
bengang a enggang; nyengangal; 
membengang nglinggahang 
bengap a makateplk (munyin pipis selaka) 
bengawan n bengawan; tukad linggah (gede) 
bengek /bengek/ n dekah; asma 
bengil a bencol: bengal --, bencal-bencol 
'benggol /benggo/ a beseh; magendol 2benggol /beciggol/ n benggol; gobang 
3benggol /benggot/ n cak, be'nggolan man baak 
bengis a 1 gemes; 2 jadig; nyakitin kuping (omong) 
bengkak a 1 beseh; 2 beteg; -- bengil bencal-bencol 
bengka1, kebengkalan v mekemel; dumengkel 
2bengkal a sukak; kaselek; simatan 
bengkalai terbengkaLai a nungkak; madepin: banyak ban gunan yg 
- krn kekurangan biaya, liu bangunan and' nungkak baan 
kuangan be'i 
bengkak-bengkok /be'ngkak-be'ngkok/ a likak-likuk 
bengkang-bengkung a 1 bengkat-bengkot; 2 likak-likuk 
bengkar v, membengkar v kembang; kebah 
bengkarak n (tulang) gragas 
bengkarung n lelasan 
bengkawan n panyepit; panyepes (raab) 
bengkawang n (punyan) paku, sr Gleichenia 
bengkel /bengkel/ n bingkil 
bengkeng /bengkeng/ a énggal gedg; e'nggal sangitan; 
membengkengi ngalakin; ngwIin; ngopak 
bengkil a beseh; bencol 
bengkok /bengkok/ a 1 be /
ngkot; 2 corah; cute 
bengkol /bengkol/ -+ pengkol 
'bengkong /bengkong/ a 1e'igkong 
2bengkong /bengkong/ n juru sunat 
bengkung n ad punyan kayu ane' getah muah buahne dadi angon 
lengis, Camea motleyana 
bengkuang n 1 sr pandan, Pandanus atrocarpus; 2 bangkuang; 
jempirangan, Puchyrrhizus crosus 
bengkudu n wengkudu; tibah; Morinda citrofihia 
bengkunang n sr kancil / 
'bengkung a 1eigkong; Ie'glog; tegol (kris, tiuk, ma!) 
2bengkung n sabuk kamben 
'bengok n gondong 
2bengok ark a sedih; sendu; sebet
bengong a bengong / 
bengot /bengot/ a 1 bengor; 2 séndeh 
bengu a bengu; apek; mangkug 
1benguk a 1 sedih; sendu; 2 sebet 
2benguk n sr kekara 
bengul a bengul 
benian n koper; peti (cenik); wadah mas-masan 
bemh n 1 binihan; bibit; 2 kawitan; 
pembenihan panimuhan; tongos panguritan 
bening a ning: getah --, getah kelenjar di awak jelemane (buron); 
langit -- tidak berawan langit galang inang 
benitan n ad punyan kayu 
benjol /benjol/ a boncol 
benjut a boncol; benyut 
bensin /bensin/ n binsin 
bensol /bensol/ n sr binsin 
bentak v, membentak nge'kin; mage"e'k; nengkikin: ia pen gemis 
itu; ia nengkikin juru idih-idihé ento 
bentan a betus; kambuh 
bentang v, membentang v nylebat: tampak sawah , ngenah carikë' 
nylebat (linggah pesan); 
membentangkan 1 ngebatang; 2 ngebe'rang (kambid, bidak, 
mal); 3 mentangang; niatarang: ia - rencananya, ia mentangang 
rencanann; 
terbentang makebat; nylebat 
bentangur n punyan suladri, Calophyllum sonlattri 
bentar n kesep; kejep; jahan; 
sebentar akesep; akjep; ajahan 
bentara ki n utusan; pangabih; ajudan 
bentaus -, mentaos 
benteh /benteh/ n berbentah mabente' 
benteng /bentengf n bénteg 
bentet /bentet/ a siag; engkag 
bentik ark n gedang bentil -, pentil 
bentok v, kebentok v makaplug; matomplok: hati-hati berfalan, 
nanti kepalamu tiang, adg-ade'ng majalan, nyaan duur caine 
makiaplug ajak temboke' 
bentrok v, bentrokan v 1 mrompak; 2 magrengan; miegan; 
macogroh; 3 mapapas (papineh) 
bentuk n 1 wangun; goba; jeneng; 2 eluk; 1e'igkong; 
-- taji, eluk taji; 3 katih: cincin sebungkung akatih 
bentulu n ad be pasih 
'bentur a membentur ngempI; nyemped 
2bentur v, berbenturan v matomplok; mrampok; mapeeg; 
membentur nomplok: karena kurang hati-hati, mobilnya - 
pohon, krana tusing yatna, motorne' nomplok punyan kayu; 
benturung n mahmah 
benua n 1 banua; 2 gumi 
'benuang n kerbau --, kebo gede" 
2benuang n ad punyan kayu, Octomeles sumantrana 
benyai a 1 benyek; 2 lemet; 3 banyai 
benyek /benyek/ a b'nyk; be'nceI 
benyot /benyot/ a 1 bngor; 2 pe'ncor 
beo /beo/ n (kedis) siung; 
membeo nuut-nuutang 
berabe /berabe/ a kéweh; ngre'potin; ngobetin 
berahi n 1 buduh kasmaran; 2 demen (buduh) pesan; 
memberahikan muduhang; ngedotang 
berai v, berberaian v mabrarakan; sempiar: anak-anak Ian 
mendengar bentakan itu, cerik-cerike' malaib sempiar ningeh 
geekan ento 
memberai-beraikan (musuh) nyaagang musuh 
beraja n lelipi aon 
berak /berak/ n 1 tai; 2 meju 
berakah kI a bergah 
beraksa n 1 (pohon --, kayu --) sr punyan baingin; 2 (kuda --) jaran 
sembrani
berem n berem 
berambang n bawang 
beramin n (bakal--) kranjang téngtngan 
beranda n ampik 
berandai n anak beler 
berandang a terang; ngilis; ngenah 
berang /berang/ a gedeg; brangti 
berang-berang n sr mahmah kereng ngamah be" tukad 
1berangan n ad punyan kayu, sr Castanea 
2berangan n warangan 
3berangan - barang-barang 
berangas n kripit; kritip 
berangasan a brangasan; brangsongan 
berangga a rénggah 
berangkat v 1 majalan: ia -- ke kantor, ia majalan ka kantor; 2 
men 'k kelih: anak itu sudah -- dewasa, anak ceriké' ento suba 
kelih 
berangsang v, memberangsang v brangsongan; 
memberangsangkan ngancuk-ancukin; makilinin; ngolé'sin; 
matajepih 
berangsong - berangsong 
berangus n srobong bungut cicing; srobong sampi; kronjo jaran; 
-- pers undang-undang ané'tusing ngasukang orta di surat kabare' 
berani a bani; want'n 
berantak, brantakan a magaburan; mabrarakan 
berantas v, membrantas v muceh; ngilangang 
berapa p akuda; 
berapa Iiu; Iebih teké'n abesik; 
seberapa amoncn; amonapa 
berarakan a mabrarakan 
beras n baas; -- pulut ketan 
beras-beras n 1 ad b pasih; 2 ad punyan kayu 
berat n 1 baat (nt); 2 gede' senjata --, senjata gede; 3 abot: penyakit 
--, gering abot; gering baat; 4 baat; abot; had ngekoh; -- mulut mel; -- tangan lekig; baat gugung; 
memberati 1 mabatin; 2 ngre'potin; / keberatan 1 tusing lega: jika tidak -, yen lega; 2 kapialang: ia 
pergi, ia kapilang majalan 
bercak n brintik; bulk / 
berek-berek /berek-berek/ n sr kedis sesapi ane makeber peteng￾petenge demen ngamah nyawan; Merops sumatranus 
beremban n panyepes (dingding, pagoan) 
berembang n punyan pidada; tinga-tinga, Sometaria acida 
berendeng Iberendengl adv maderek; mrerod 
berenga n uled bangke' 
bereng-bereng /berengbereng/ n sr bende" -, bering-bering 
berengut v, memberengut v mrengut; mrungus 
berentang /berentang/ v, memberentangkan v nyampingang 
bererot /bererot/ v mrrod 
beres /beres/ a 1 pragat melah; utas; 2 melah: rumah tan gganya --
kaluargane' melah 
membereskan mragatang; ngamelahang 
berosok /berosok/ n cak mani: -- nya, buin maninne' 
'beret /beret/ a bere'd; sued 
21beret /beret/ a 1 nyignyig; 2 Hunan mileh 
berewok /berewok/ n ka1s 
berganjul n corah / 
bergedel /bergedel/ n bergedel 
berguk n kekudOng; kekubun; layah 
berhaIa n barala 
ben v baang 
memberi 1 maang; 2 makada; ngranaang; ngawanang: itulah yg 
malu, ento ane'makada lek; 3 jangina: sayur itu diberi garam, 
jukute' janginI uyah; 4 mukul; nyagur; - hati, 1 ngangsokang; 2 
ngamungalang; -- muka nyayagang; pemberiaan pabaangan 
beriang ark n alu, Varanus salvator 
beringas a gemes; kasar; brangsongan 
benng-bering n sr gedembrng; sr bendé' 
benngin n (punyan kayu) baingin, Ficus benyamin berisik a 1 endeh; uyut; 2 empeng (kuping) 
benta n 1 orta; 2 laporan; 3 pasasah; kekasiaraan 
berberita morta; maang orta; 
memberitakan 1 ngortaang; 2 nglaporang 
pemberitaan unduke' ngortaang 
beritahu v, memberitahu v ngorahin; nglaporang 
beritawan n juru orta 
berkah n pasue'can; paungrahan 
berkas n 1 pesel; 2 bendel 
berkat n 1 pasue'can; panugrahan; 2 karahayuan; 3 ulih(an); 
memberkati 1 nyue'canin; 2 ngrahayuang 
berkik n berkek; kedis berset 
berkil a ad be/ pasih / 
berko Jberko/ ark n berko 
berlian n berlian 
bermi n ad entik-entikan 
bernas a 1 maisi: padi --, padi jelih; susunya --, susu nyangkih; 2 sas 
ada isian 
bernga n berenga 
beronga n kk; kiuh 
berok n (isin) basang ane' betenan: turun --, aud 
berokat n brokat 
berondong v, memberondong v titir; cece tan papegatan; 
berondongan munyi (kprpe'dan) bedil mesin 
beronok n be" celak pandd, tripang 
berontak v 1 congal; mabalik; 2 mapalawanan 
beroti n panyepas, apesan 
bersat ark v paling; sasr 
bersih a 1 kedas; resik; anyar; 2 ening; 3 suci; 4 tuln; 5 luung; 6 
telah; 7 neto pendapatan -- bersih; 
pembersihan pamasmian (corah, mata-mata) 
bersil, membersil v miontod; nengok 
bersin v mabangkes bersit, membersit v miontod; nengok 
membersitkan ngepresang; ngeprusang: tembusan itu - cahaya, 
tembakane'ento ngeprusang endih 
terbersit makesiar 
bersut a mrugus; mrengut 
bertam n 1 sr punyan sagu; kedis jrangjang Eugeisiona tritis 
bertih n emping 
beruang n beruang 
berudu n becing-becing 
berujul n bensin tenggala cenik 
beruk n sr bojog, Macacus nemestrinus 
'berumbung n bungbung 
2berumbung n ad punyan kayu, Adina rubensceus 
berunai n ad punyan kayu, Antidesma neurocarpum 
berungut, memberungut v mrungut; nyebeng 
beruntun a mruntutan 
beruntus(an) n bintul-bintul barak 
besan /besan/ n 1 matua; 2 warang 
besar a 1 gede'; 2 kwlih; 
-- hati girang; -- kepala sombong; -- mulut sumbar; galak delem; 
angkak; 
-- perut 1 loba; ames; 2 belirig; / 
besar-besaran geged'an; gede'n-gedenan; 
membesar-besarkan nglebih-lebihin: ia suka - perkara, ia 
demen nglebih-nglebihin prekara; 
pembesar 1 penggede'; 2 kk suryakanta (kaca anggon ngede'nang) 
kebesaran kawibawan 
besaran n (punyan) besar, Morusalba luirs 
besek /besek/ n bsk 
beser /beser/ a bsh 
beset /beset/ a kesod 
membeset melut; miulangin 
besi n besi 
-- berani besi wresani; -- putiiz 1 (b) si putih be1k; 2 besi anputih
beslah ark v membeslah v maslah; ngrampag 
beslit n beslit 
besok /besok/ n 1 mani; 2 mani-puan; manian 
besot a kesod 
bestari ki a dueg; wicaksana 
bestik ark n bestik 
bestir n pange'nter (sekaa); pangencan 
besuk v buk 
besusu n sr bangkuang, Pachyrrhizus erasus 
'besut v, membasut v 1 nyutsut; ngedasin, 2 menain 
2besut v, membesut mencrat; mencrt 
besuta ki n ad sutra 
beta /beta/ ki n 1 parekan; 2 a titiang; b icang; awake' 
betah a 1 luat; kuat; kereng; 2 nau; 3 ki seger; waas 
betahak v mataag 
betak a betak-betak a bre'ngbe'ng 
betapa p 1 ke'nke'n; 2 ahg: -- girang hatinya, aeng demen atinn 3 
yadiapin ke'nkn: -- diajarnya masih bodoh juga, yadiapin ké'nke'n 
ajahina enu dogen belog; 
-- lagi apa bum; -- pula jangin bum 
betara ark n betara 
betari ark n betari 
betas a uk rograg; belah; ke1és 
betet /betet/ n btt; ttt; tt 
'beti /beti/ n bukti 
2beti /betil n beti-beti panyeroan 
beti n beti-betin n punyan nasi-nasi, Engenea michelli 
'betik n, gedang, Carica papaya 
2betik n, berbentik-bentik v bungan peluh 
3betik v, terbentik v maorta 
betina n Iua 
beting n degdegan bias di pasisi; 
membenting madegdeg; 
terbeting kandas di dugdugan biasé
betis n tulang unas: buah --, jantung --, perut --, betekan batis 
2betis n ad punyan kayu, Payenautilis 
'betok n be' betok, Anabas testudineus 
2betok ark a puun (ulihan air keras) 
beton n beton 
betot v, membetot v ngabut 
betul a 1 beneng; kenceng; leser; 2 beneh; 3 jati; tu1e'i; 4 sanget; 
kaliwat; pesan; 
berbetulan 1 kebenengan; 2 adung; 3 mabenengan: 
kedua pesawat itu tampak menuju London, kedua pesawate 
ento tinggal mabenengan nuju ka London; 
membetulkan 1 menengang; 2 menehang; 3 menaang; 4 nepetang; 
kebetulan 1 nujuang; sedeng melaha; 2 tepet 
sebetulnya benehn; patutné 
biak, berbiak v endah; ngendah: berkembang --, endah-gumendah 
'biang n ma; 
-- keladi 1 bungkil keladi; 2 sas ma baak; 3 sas dasarn'; witne; 
bongkolne; -- keringat bungan peluh; -- roti ragi 
2biang a tandes (betel) 
biangIaIa ki n bianglalah; yanglalah 
biapen ark n saudagar 
biar p 1 depang; 2 bp apang: tunggu -- kering, antiang apang tuh; 3 
yadiapin; jet: -- lambat asal selamat, yadiapin lambat asal slamet 
bicara n wihara 
biarawan n anak matapa di waiharan biarawan 
biarawati n anak luh matapa di wiharané biarawati 
biar-biar n sr cacing cenik; Filarialoa 
bias, membias v kababas; kasasar; anyud 
biasa a biasa; lumrah; kalagu; kaprah 
biawak n alu 
biawas n sotong, Psidium guajawa 
biaya n bea; ongkos 
membiayai me'anin; ngongkosin 
bibi n bibi 
bibinda n bibi (ormat)
bibir n 1 bibih; 2 tepl; berat --, mel; jerbu; tipis --, greteh;
 a
jer; leme / ,
'bibit n 1 bulih (padi); 2 binihan; 3 bibit 
2bibit v membibit v nnte'ng 
bibliografi n bibliografi; kepustakaan 
bibliotek /bibliotek/ n perpustakaan 
bicara n 1 kk tetimbangan; 2 (budi --) keneh; 3 parembugan; 4 
wicara; kekencan; 5 omong; 
berbicara 1 ngraos; ngomong: siapa yg - dng kamu, nye'n ane' 
ngraos ajak cai; 2 marembug: mere/ca - soul penjualan tanah, ia 
marembug unduk penjualan tanah; 
meinbicarakan ngraosang; ngomongang; ngrembugang; 
pembicara juru raos 
bidadari n 1 dedari; 2 sas anak jegg 
'bidai n 1 bide'; 2 lanté'; 
berbidai-bidai balan; 
membidai nglanté' 
2bidai n Olr pencegan (sunarikan) kala main kasti 
bidak n bebeh; pion (di plalian catur) 
'bidal n sesonggan; paribasa 
2bidai ark n bidal (sanglup tujuh kala nyait) 
bidan n bidan; balian manakan 
bidang n 1 (be) bidangan; tebihan; 2 Iinggah; bidang (tangkah); 3 
bidang (tikeh) 
membidangkan ngebatang blulang; 
pembidang pamidangan; tali pangenteng; pame'de'ngan 
bidar ki n ad prau 
bidara n punyan bekul, Sizyphus rotundifolia 
bidas n membidas 1 mlecat; 2 menjotan; 3 nregas; ngregah (musuh); 
pembidas sr limpung: pasukan -, sikep printis 
bidik v, membidik v 1 matitis; 2 nglingling; 
membidikkan matitisang; mipitang 
pembidikan 1 tongos mlajah mabedilan; 2 cara matitis 
biduan n juru gending; penyanyi; biduan 
biduanita n juru gending luh; penyanyi wanita; biduanita
biduk n sr prau: cerana --, pabuan ane majeneng prau; bintang --, 
bintang jung 
bidur ki n timbangan aj i timah 
biduri ark -, baiduri 
bigami a ngamaduang dadua 
bija ki n binihan 
bijak a dueg; 
kebijakan kaduegan 
bijaksana a wicaksana; 
kebijaksanaan kawicaksanaan 
bijan n lenga; wij 
biji n 1 batu (poh, asem, ma!); 2 bulih(an): --kacang, bulih kacang; 
-- kedelai, bulihan kedele; 3 besik: ia makan man gga habis lima 
ia naar poh telas limang besik 
bijih n bijih 
bikang n jaja bikang 
bikin n cak gae'; 
membikin ngae; 
bikinan gega 
biksu n biksu 
biksuni n biksu luh 
'biku ark n biku 
2biku n reringgitan gigin barong 
biIa p 1 ipidan; buin pidan ja; 2 ye/n; 
-- mungkin yé'n saja; -- perlu yen -- saja yen saja; 
bila-bila buin pidan 
biIah n 1 wilahan tiing; 2 bidang: dua -- papan, duang bidang papan 
biIai ark n balan 
biIakmata n punyan bila, Aegle marmelos 
bilal n juru bang; juru asan (masj id) 
bilamana p ipidan; buin pidan 
'bilang v berbilang ark v 1 akuda: - han, akudang wai; sen, 
akudang sé'n; 2 metk: - untung, metk bati 
terbilang kaitung; kapetk; 
Mangan 1 liunne: 2 angka; 3 golongan 4 kuuban; ruruhan;
sebilang sabilang: - han, sabilang wai 
2bLlang v cak omong 
membilang ngomongang; nyambatang; nuturang 
biIas v, berbilas v mlangsuh; mlalah; 
membilas nglangsuhang; nglalahang 
bilateral a kaduang anh: perjanjian --, pasubaya ane suba 
kadungin makaduang anh 
baliar n bilyar (main bola tonjok) 
bijik n 1 bedé"g; 2 rongan 
bilis n sakit mata (baah) 
biIur n balau 
bimasakti n bintang bimasakti 
bimbang a 1 bingbang; mangda; 2 biahpara: ia selalu -- memikir/can 
nasib anaknya, ia setata (mrasa) biahpara ngenehang nasib 
panakné'; 
membimbangkan 1 mingbangang; 2 biahpara (teken); 
kebimbangan 1 kabingbangan; 2 kabiahparan 
bimbang v 1 ajahin; 2 dandan; 
berbimbingan 1 madandan Jima; 2 sas saling tulungin; 
membimbing 1 nandan nuntun; 2 sas ngajahin; maangin pepineh; 
bimbingan 1 pimpinan; 2 pamahbah; 
pembimbing panuntun 
bimbit v, membiinbit v 1 nenténg; 2 nandan: ia berkata sambil 
anaknya, ia ngorta sambil nandan panakné 
bimbitan tngtéigan 
bin Arp bin 
Una v membina v ngwangun: sama-sama - negara baru yg add dan 
makmur, bareng-bareng ngwangun negara barn an adil dan makrnur; 
pembina pawangun 
binai a binal 
binar ark n sunar; 
berbinar-binar 1 masunaran; 2 kuneng-kunengan: 
penglihatannya , pangliatanne kuneng-kunengan 
binara - benara 
binasa a benyah; dekdek le/doh; dekdek lebur, uug;
membinasakan menyahang; nguugang: pasukan kita berhasil - 
gerombolan bersenjata, pasukan iragan menyahang grombolan 
masenjata 
pembinasaan pamenyahan; parigusakan 
binatang n buron; sato; 
-- ternak ubuh-ubuhan 
binatu n penatu; tukang setrika 
bincang, berbincang v mrembug: mereka sedang - di kainar ramu, 
ia sedeng mremug di kamar tamune; 
berbincang-bincang mrembug; 
membincangkan ngrembugang; ngrundingang; 
perbincangan rerembugan; parembugan 
bincang-bincut a boncol-boncol cenik 
bincu ark n 1 gincu; anci; 2 boncol 
bincul n boncol 
bincut n boncol 
bindam ark a sebuh 
bindeng a cambeng 
bindu n pambtan; 
membindu mbt 
bingar -+ ingar-bingar 
bingas a brangsongan 
bingit a inguh 
bingka n jaja uli madadang tur magula 
bingkah n bungkalan; clebungkuh; 
berbingkah-bingkah mabungkul-bungkulan; 
membingkahi ngebug apang mabungkul-bungkulan; 
bingkalan bungkalan 
bingkai n sebeh; sibeh; 
berbingkai masebeh; masibeh 
bingkas, membingkas v 1 mental; menjotan; 2 nyluat: seger segera 
dr duduknya, prajani nyluat uli tegakne' 
bingkisv meinbingkis ngaput; 
bingkisan 1 kekaputan; 2 gapgapan 
bingung a 1 bingung; 2 paling;
membingungkan mingungang; 
kebingungan kabingungan 
bini n kurenan Iuh; 
gahara kurenan seken; -- gelap pamitra; 
bmi-binian anak muani ané pepes makurenan tur pepes palas 
bintal - bintil 
bin-tan ii kenyiri putih, Cerbera odollam 
bintang n 1 bintang; 2 rasi; 3 ane' paling utama; 
-- berekoi' bintang kuskus; -- jung bintang prau; -- sapu Iipiaon; 
lipi awang; -- timur bintang siang; 
berbintang-bintang 1 mabebintangan; 2 kuneng-kunengan; 3 
paclompong; 
perbintangan palelintangan: 
bintara n bintara (undagan pangkat tentara) 
binti n binti 
bintik n brintik; 
berbintik pabintik; 
berbintik-bmtik pabintik 
bintil n bintil; magentil 
bintit -+ bintul 
bintul n bintul 
bintur n bubun udang 
biografi n riwayat hidup; biograpi 
biokimia n biokimia; ilmu kimia 
bioia n biola; piul 
bioJogi n biologi; ilmu hayat 
bioskop n cak biskup; komidi gambar 
bir n bir 
birah n ad kiadi ngenitin; 
kebirahan gatal; genit 
birahi - berahi 
birai n 1 jajaron kteteg; 2 tepi sebeh 
biram ki n 1 gajeh; 2 lelipi lu 
biras n ipah 
berbiras mipah
birat n laad tatu di samping cangkeme 
biri-biri n bin-bin 
birih -+ birai 
'biring n pabrintik (ad gering kulit); -- peluh bungan peluh 
2binng a Wing (warna bulun siap) 
birit ark n jit; 
terbirit (terbirit-birit) ngencit: Ian -, malaib encit-encit; 
terbint-birit ngencit 
biro n kantor; biro; 
-- perdagangan kantor ane ngurus dagang 
birokrasi n birokrasi (tingkahe' nyalanang pamrntahan ant' bes 
nitik nganutin tatakrama kantor, mwastu sarwa baged) 
birsam n Dok gering baah di peparune'; Pleuritis 
'biru n pelung; -- legam sebuh 
2biru (biru-biru) n mwironan 
3biru -, haru-biru 
Ibis n his; kotak surat di rurung-rurunge 
Ibis -* bus 
3bis n cak 1 buin acepok; 2 entug-entugan di papaosan kerta sima 
(undang-undang) 
'bisa a bisa; dadi; 
sebisa-bisanya sesida-sidaan 
2bisa n upas; wisa 
bisik n, berhisik v 1 makisi-kisi; 2 kasakisi; 
berbisik-bisik v makisi-kisi; 
pembisik anake' ane' ngisi-ngisiin pemain sandiwarane' 
bising a 1 munyi makoos (makuug); 2 uyut; ibeng; 3 empeng; 
niembisingkan ngempengang 
biskop 4 uskup 
biskuit n biskuit; roti belkan 
bismilah p mangda Allah suwea 
bison n bison; sr sampai alasan di Amenika, Bison amerikanus 
bistek /bistek/ -, bistik 
bistik n bestik
bisu a kolok 
berbisu-bisu mapi-mapi kolok; 
membisu mendep 
bisul n busul 
biti ki n (biti-biti) panyroan 
biting n semat 
biuku n boko (-- boko), Nozochhelys platynota 
bius n 1 nyeI ati; lengeh; 2 bius 
buut ark a gering tibanan 
blandong n tukang bah kayu 
blangko a 1 puyung; 2 blangko 
blangkon n bondo 
blok n 1 gebog: kain satu --, kain agebog; 2 banjaran; banjuran; 3 
watek; soroh; belah 
blokade n, memblokade v mlengkeh tur nambeng 
bloknot n notes; buku catatan 
'bobok v cak bubuk: nina-nina --, cecangkriman mulesang anak cerik 
2bobok v, membobok v mongpong 
bobol v bobol; bedah; bool 
membobol mobol; medah 
bobos v uek; be'sér; 
membobos nrobos; bubus 
bobot n baat (na) 
bobrok a uug; usak; re'yod: up akhlak yang --, berek 
bocah n cerik-cerik; rare"; -- mi nakal sekali di jalan, cerik-cerik ento 
na/wi sajan di jalane; 
angon rare angon 
bocor a 1 bé'se'r; bosor; uus; tuduh; timbanya sudah -, timbane suba 
beser; 2 camil; 3 mising; 
membocorkan ms&ang 
bodo n baju , baju Iambih anggo-anggona anak luh Bugis 
bodoh a 1 bedu; 2 belog; 
membodohkan 1 nepangang belog; 2 nguluk-uluk; melog-melog; 
memperbodoh 1 nepangang; 2 nguluk-nguluk; 
kebodohan kebelogan
bodok n gudug; sakit gede' sakit kusta 
'bodong n miontod; jeruk --, juruk klanyuag; Citrusmedica 
2bodong n angin baret, di musin sekarang mi sering ada --, di 
musimjani pepes ada angin baret 
bodor n tukang --, anak banyol; anak baud 
bogam n mas papayasan gelung raja; (mis terdapat pd topeng-topeng 
Bali, ada di tapel-tapel Bali) 
bogel v mialung; ngadigligang 
bogem n cak gemelan 
bogi n kereta --, kré'ta cenik; dia naik kereta , ia mene'k keria 
cenik 
bohong a 1 bogbog; bobab; mokak; mauk: orang --, jiema bog-bog; 
2 loyang; 
berbohong mogbog: janganlah senang P- , eda demen mogbog; 
berbohong-bohongan mabogbog-bogbogan; 
membohongi mogbogin; 
pembohong pamogbog 
bohorok n sr angin slaung di Sumatera Timur 
boi n jongos; pangayah di hotel 
bokek a tiwas nkte'k 
boket n karangan bunga 
bokong n 1 mabading; 2 ut; bokongan; 3 di un; 
membokong misem 
bokor n bokor 
bol n bol: jambu --, nyambu bol; nyambu rakta; Euginia malaccensis 
bola n 1 bal; bola; 2 sekancan ané' bunter; 
-- lampu 1 srobong semb; 2 balon 
bolang-baling n - baling-baling 
boleh adv dadi; 
-- jadi jenenga; mirib meh; -- juga labanya 'lumayan' (dumelada); 
mem(per)bolehkan maang; nadiang; 
kebolehan keduegan: dia memperlihatkan --, iya ngede/
ngan 
keduegan;
seboleh-bolehnya sesida-sidaan: -- kita Jan gan sampai 
menyusahkan orang lain, sesida-sidaan irage' eda kanti ngewehin 
anak 
bolak v 1 kI pelih; 4 batik; 
2 (-- balik) a bulak-balik; b ulah ulih; c ketat-kelit: orang itu --
pergi ke Jawa, anake' ento bolak-balik tuas ke Jawa 
membolak-balik(kan) 1 mudang-madingang; 2 melat-metitang: 
kerjanya hanya -- saja, gegae/ne tuah mudang adingang dogn 
boling n bola ané'anggona mainan apang nyidayang ngebahang gada 
madré'i 
bolero /bolero/ n jake't bawak anggona anak luh 
boIong a botong; tengah han --, tengai tepet; kati tepet; 
-- melompong botong sajan; 
berbolong-bolong mebolong-bolong tembus; 
berbolong mabotong 
'bolos a bedah; be'te'l; lobs 
2bobos v, membolos v 1 bolos; 2 bolos: murid itu sering sekali -'-, 
muridé ento pepes sajan bolos 
boIot v kaput; bedbed; - 
membolot ngaput; rnedbed: Ibu - kue di dapur, m'me ngaput 
jaja di paon 
boLpoin n putpn ané' bunter misi tinta di tengahn 
boLsak n kasur; tilarn 
bolu n ad jaja an melakar tepung terigu, taluh, gula pasir, terus 
mapanggang 
'born n born 
'born n sarad; burn (kréa, rnal) 
bombarde men n pangeboman: di Irak ada --, di Irak ada 
pangeboman 
bomantara 4 bumantara 
borna, n 1 balian: di Bali banyak sekali dikenal --, 'di Bali tiyu sajaan 
ada balian'; 2 pekasik gajah 
bonafide a ane' dadi andet; sedeng gugu, dia yang sangat --, ia ane' 
sanget dadi andel
'bon v bon: -- dulu nanti bayar belakangan, bon malu nyanan bayah 
durian; 
mengebon nganggeh; ngebon; 
'bon n cak bon paingketan; gabungan 
bonang n bebonangan 
bonceng n bebonangan 
bonceng v, 
membonceng v numpang; magandIng; 
memboncengkan ngandeigang; dia barangnya, ia 
ngande'ngang; barangné' 
boncol -, bencol 
bondol v ad kedis 
bondong n beredan; usungan; 
berbondong-bondong mabered; mausungan; orang --
berrransmigrasi, anake' mabered transmigrasi 
bondot v seet; 
membodot nyeet; ngiket; - padi, kangkung, alang-alang dan 
lain-lain, nyeet padi, kangkung, Wang, mal 
boneka n 1 togog-togogan; 2 wayang; 
bonet n kopyah mapenjuru ané'anggona teke/n hakim, mahaguru mal 
'bong n ad pakuburan Cina 
2bong n anak ane' ga'nne nyunatin; balian sunat; dukun sunat 
bongak a 1 sombong; pongah; 2 bogbog; 3 belog; 
membongak (ngomong) nyombongan awak; jangan selalu -, 
ede bes (ngoiiiong) nyombongan awak 
'bonggol n 1 bengkel; 2 punuk (unta) 
2bonggol v membonggol(i) v nyagur(in); kakaknya - orang di jalan, 
belinne nyagur (in) anak di jalan 
bongkak a pongah; sombong; beler 
bongkah n bungkalan; tanah --, tanah bungkalan 
bongkang -) bungkang 
bongkar v gahgah; bongkar; 
membongkar: mongkar: -- tembok, mongkar tembok; 
bongkar-bangkir a magaburan; maura: di tempat tidur semua --; di 
tongose pules makejang magaburan
bongkas4 bungkas 
bongkok - bungkuk 
bongkol n 1 bongkol seenan 2 punuk; 3 gentil 
bongkot n bongkot; bongkol (kayu); bungkil 
bongmeh v cak, membongmeh v ngerasaang degdegan jantung 
sambilang ngisiang pagelangan lima: dukunnya yg -, ba1ianan 
ngerasaang degdegan jantungne sambilang ngisiang pagelangan 
lima 
bongok a bongkok; blentek; posag: 
bongsang n bongsang (kranjang) cenik: 
bongsor a bagor; lauh: 
boncol a bé'njol; beseh; magendol: 
bontak a mokoh bunter: 
bontot a buncit 
bonus n bones; sr premi; persen ditutup taunne' 
bonyok a bonyok; benyel 
bonyor-3 bonyok 
bopeng a bunk 
bopet n bopt 
bopong v, membopong v nyangkol; ngrampa; dia - anak yg sakit 
itu, Ia nyangkol anaké' n' sakit ento; 
bor ii pusut; bor; 
mengebor ngebor: -- kayu, ngebor kayu; 
'borak n borak (jaran maka pid tur mamua jiema): 
2borak n sr nyah-nyahan 
borang n sungga 
berci n sr deluang mas anggon pniasan sulaman ma! 
bordel /berdel/4 bordir 
bordes /berdes/ n penjekan anggon mené'k ka pintu 
bordir n sulam(an) / 
boreh /boreh/ n burat: -- wangi, boreh miik; 
berboreh maborh; 
borgol n k1té'k 
memborgol ngletik;
pemborgolan pangleican 
borham n bukti an'sajaan 
borjuis n borjuis; sekancan anak' ngelah; ane' demen nindes anak 
tusing ngelah 
boroh n kantah; boreh; tanggungan 
borong v borong; makejang; (beli); acepokan (garap); 
memborong morong: ban gunan morong gad', 
borongan borongan, kerja --, ga borongan; 
pemborong pamorong 
borok a 1 borok (berung): lukanya --, tatunne'borok; 2 cak korngan, 
kakinya --, batisne" korengan; 3 cacad: mukanya --, muanné' cacad 
bortel cak (w) ortel: -- dapat dibuat sayur yg enak, ortel dadi gae' 
jukut n6 jaan 
boros a 1 kele, cemos (tali); 2 koos 
'bos num saw --, abongkos; apak 
2bos n bos 
bosan a med 
membosankan ngemedin: buahnya itu kalau dimakan -, buahne' 
ento yan daar ngemedin 
bosen - bosan 
bosor a 1 be'sér: embernya --, timbanne' bé'sé'r; 2 budag 
bostan - bustan 
bot n sepatu but 
botak n botak; bonglak 
'botoh a melah luung 
2botoh n 1 babotoh; 2 saya (di tetajé'n); panabdab 
botol n pucung; botol 
botor n botor, Psophocarpus tetragonolobus 
brangbang n bawang 
brankar n cak pangosongan (anak gelem): dia dibawa ke rumah 
sakit dng --, ia abana ke rumah sakit nganggon pangosongan 
brankas n peti besi (wadah pipis/surat-surat buat) 
bredel '4 brangus 
bren n /bren/ sr bedil mesin 
brevet n ijazah; diploma
brid (bridge) n plalian 11angan bent 
bnsan n born an ngga1 makep!ug / 
brokat n lakar baju ane'metenun anggonan pnasan benang mas wiadin perak 
bros n bros (papayasan melakar uli mas, perak ma!, memata intan ane 
mepasang di bajune' biasané' di tangkahe) 
brosur n brosur; surat pamidarta bawak 
bruto n piko!ih flu kotor; bruto: 
bu n 1 ane, ibu: meme;
/ , -- ketut, meme ketut; 2 ane
/ babu: babu 
buah n 1 buah; woh; 2 saluiring ane'marupa buah; 3 bungku!; besik; 
4 pikolih; dasar (tutur); 
-- baju kancing: -- bibir paomongan; -- dada nyonyo: hati 
dedemenan: -- masa batun mata; -- mulut dadi omongan; -- pena 
karangan; -- sulung woh-wohan mara nyemutifl; -- tangan 
pikolih; gapgapan; 
berbuah mabuah; -- durian, mabuah duren; 
membuahi muahin; ngaé' apang mabuah; 
pembuahan pikolin buah; 
buah-buahan buah-buahan 
buaiv, berbuai-buai v ma (n) yunan: kera itu bergantung dan --, 
bojog ento magantung tur ma(n) nyunafl; 
buaian 1 anyunan; 2 butuh 1onicng; jam 
'buak -+ bual 
2buak a sing tetep kenehne: kamu mi selalu --, cai né temasinggah 
bual n 1 luaban: -- air panas itu besar, luaban yh panesé'ento gede; 
2 bogbog: -- pikirannya, bogbog kenehné; 
berbual mluab; 
membual mogbog: sekarang kamu jangan lagi --, jani cai eda 
bum mogbog 
buana ki n buana; jagat 
'buang v, membuang v 1 ngentungan; 2 ngutang; 3 ngi!angan: dia 
sampah, ia ngentungan Iuu; 4 ngutang-ngutang; 5 nyélong; 
-- air 1 meju; masakit basang; 2 ngenceh; mabanyu; 3 tusing milu-milu; 
- belakang, mlaib; - dadu mamongmongan; nglotreang: malu 1 
ngilangang cacad; 2 ngwales; 3 nyunat: muka ng1n u!at (mlingos);
terbuang 1 kakutang, barang bagus itu -, barang melah ento 
kakutang; 2 nirdori; percuma, kamu - sekali hidup di bumi, cai 
nirdon sajan hidup di gumine 
terbuang-buang makutang-kutang: sisanya jangan sampai , 
sisann eda kanti makutang-kutang 
2buang n tamulilingan: -- men gisap sari bunga, tamulilingan ngisep 
sari bunga 
buari ii be' an majemuh di panes matanai; de'ngde'ng: saya suka 
ma/can daging --, tiang demen naar be de'ngdng 
buas a 1 galak: harimau yang --, macan ane' galak; 2 sas gemes: 
jangan terlalu -- thd sapi piaraan, eda bes gemes teken sampi 
ubuhan 
buat v gaé: mi -- saya, buat; 
berbuat 1 miaksana; 2 nga'e: jangan - yg bukan-bukan, eda 
mlaksana an tuara-tuara; 
membuat 1 ngaé 2 nglaksanaang; 3 ngranaang; 
perbuatan laksana; solah; mu terlalu melewati batas, Iaksanan 
cai bes ngliwatin bates / 
'buaya n buron megaang ane maawak tur maikuh dawa tur makulit 
keras Crocodilus porosus; 
-- pasang tukang copet 
2buaya ii, buaya-buaya n balok anggon negtegang tiang perahu 
bubar v gubar: jangan -- dulu sebelum pimpinan datang, eda gubar 
malu satonde'n pimpinan teka 
bubu n bubu: ptani ikan itu mencari Ran memakai--, nelayan ento 
ngalih be;' nganggon bubu 
bubuh v membubuhi v 1 ngejangin: ngisinin; mebehin: Ibu sedang 
- gula pada kuenya, mime' sedek ngejangin gula di jajanné 
bubuhan; 
bubuhan 1 entug-entugan; 2 prm pangater pangiring; seselan 
bubuk n 1 bubuk (kayu) 2 serbuk 
'bubul n bubul 
2bubul v, membubul v ngengsubin jaring: pemburu burung itu -, 
and ngalih kedis ento ngengsubin jaring / 
3bubul a, membubul v mumbul: air mancur -, ye h nuncrat mumbul bubung n, membubung mumbul; ngamené'kang; ngamaa!ang: harga 
barang di pasar --, ajin barangë' di peken ngamenkang; 
bubungan n neb; rumahnya dirusak burung, neb umahne usak 
kedis 
bubur n bubuh; 
-- sagu bubuh sagu 
bubus v, membubus v pasliwer; pasliab; pagriam: orang-orang 
mencari kerja , anake' ngalih gaé pasliwer 
tbubut n bubutan n pengencang 
pembubut tali pengencang; - sapi itu putus, tali pangencang 
sampi ento pegat 
2bubut n bubutan pambitan: hen gke/ itu lengkap dng a/at --, 
bingkil ento misi alat pame'btan 
pembubut pambtan 
3bubut n ad kedis, Centropus curycorcus 
4bubut v, membubut v mutbut: mesin itu dipakai -- rumput mesin 
ento anggona mutbut padang 
bucu n bucu 
budak n 1 anak cerik 2 parekan; panyeroan 
-- belian panjak sepangan 
budaya n budaya (ané metu uli budi) 
kebudayaan: kebudayaan: - Bali yg terkenal, kabudayan Bali 
ane' kasohor 
budek a bongol 
budi n 1 budi; tingkah; solah; 2 ulah; polah; 
-- bahasa tetingkahang melah; 
berbudi 1 ngelah keneh; 2 wicaksana: orang yg -, anaké' ane' 
wicaksana; 3 melah budinné'; 4 olas asih; bare's: ia - sama 
temannya, ia bar6s teké'i timpalne' 
budidaya n tongos tetajukan (Sr kopi, jagung, karet, ma!); pabian 
budiman a wicaksana: orang yg --, anaké' anewicaksana 
budu n sr peja 
buduk n - bodok 
budur a terbudur miontod (mata): matanya ke /uar, matanne 
miotod ke sisi bufet 4 kopet / 
bugar a oger: Ibu keadaannya sudah --, mem(kawentenann( 
sampun seger oger 
bugibugi n cak sr igel jiema barat an Iiu gerakanne' 
bugil a mialung 
buhui n seetan: -- tali, seetan tali; 
membubul nyeet; negul: Ibu sedang kayu api, mime sedek 
nyeet saang / 
bui n 1 pangkeng; 2 plangpung di pasihe 
buih n didih: -- air panas, didih yeh panes 
bujal a miontod; mata penjahat itu --, paninggalan jlemané ane 
mrekak ento miontod 
bujang n bajang 
bujangga -) pujangga 
'bujuk n rumrum(an) 
2bujuk n ad sr bé tukad, Ophiocephhalus 
bujur a 1 dawa; 2 mrepat; 
membujur nglajur ka dawa; tempat tidurnya ke belakang, 
tongos pulesn6 nglajur dawa kuri; 
terbujur nylempang, tidurnya , pu1esn' nylempang 
bujut a buut; sempuut; grengsut 
buka v, membuka v 1 ngampakang; ngungkabang; ngahgah: Ibu 
pintu, me"me ngampakang jelanan; 2 ngelus; dia - pakaian, ia 
ngelus baju;, 3 ngebatang; 4 ngabas; mahbah; 5 ngadaang; 6 
nyununin; 7 mis: - rahasia ngungkab; / 
berbuka, - puasa madaar sanjane" sasubane mapuasa; 
terbuka 1 mis: pintu , mampakan; 2 up: hati , tusing 
mengkeban; 3 up: laut -, pasih linggah jimbar 
pembuka n 1 an ngampahang; 2 pamahbah kata -- atur 
pamahbah 
bukan p cak tidong; tusing: -- buatan, kaliwat pesan, sanget pesan; 
bes-bas; 
membukankan: nidongin; nilasin; moyanin 
bukat a 1 putek; puek 2 dekil; mendut-endut; buug 3 pungkat 
bukit n bukit bukti n bukti; / buktidiri is buktidiri; bukti nyinahang padwe'kan ane ngaba 
buku n 1 buku; 2 up: garam se --, acitak; gula se --, abungkul; 
membuku-buku (terbuku-buku) 1 mabungkulan; 2 gedege" 
katangges 
2buku n buku; -- hitam buku catatan anake' kasesikan 
-- kalong buku kalung; 
-- putih katerangan pamrntah unduk paundukan politik; 
membukukan: 1 nyatet: dia sedang labanya, ia sedek nyatet 
batinn 2 nadiang buku 
bula n bule 
bulak-balik 4 bolak-balik 
buiakan -+ bulakan 
bulan n bulan; 
-- gelap tilem; -- madu, nglanglang ulangun sesuba ne' natab 
sesayut panganten 
-- sabit bulan tanggal apisan; 
bulan-bulanan bulan-bulanan; sasran ane pipitanga 
'bulang n 1 tengkulak; 2 bulang (taji): ayam aduan itu, tajinya diikat 
dng --, siap aduan ento tajinné'mabedbed baan bulang 
-- hulu 1 udeng; 2 kI dedemenan 
2bulang, bulang-baling' baling-baling 
3bulang n bulangan ad punyan-punyanan sr Canehia S 
bular n gering di paninggalan anak tua: orang tua itu menderita --, 
anakë tua ento sakit gering dipaninggalan 
bulat a 1 bunter: bola yg --, ané' bunter; 2 mabesikan; genep; 3 
makaukud; 4 anut; adung 
-- hati mamesik; gilik; jolot; tulus; -- mata batun mata; -- telur 
lonjong; -- panjang lonjong; 
bulatan bunteran; lingkeran; 
bulatkan bunterang; 
dibulatkan bunteranga 
buibul n ad kedis ane' mamunyi luung petengé', Luscinia M 
megarhyncha 
buLdoser n sr traktor gedé
buIetin n buletin; majalah; sr surat siaran prajani 
buli-buIi n botolcerik; guci cerik; kaling 
bulir n ganct; rencé bulih (padi) 
bulsak n kasur: -- yg empuk, kasur ane'empuk 
bulu n 1 bulu; 2 medang; 3 ad entik-entikan: -- ayam, bulun siap: 
sapu --, sapu bulu; 3 ad be/ pasih (graga) 4 ad layar prau; 
-- balik grungsang (siap); -- dahi alis; -- tangkis 
bulu-bulu ad punyan kayu -- tengkuk 1 bulun kalung; 2 bulun 
gembal; 
rnembului mutbutin 
buluh n 1 tiing; 2 buluh; 
-- perindu 1 ki suling; 2 sundari 
buluh-buluh, bumbung getih; 
pembuiuh bumbung getih; 
- karet bumbung aji kart; selang 
buIuk a n 1 oongan; 2 apek 
bulur a 1 seduk pesan; 2 mati seduk, perut saya --, basang tiangé' 
seduk pesan 
'bulus a 1 laglag; liglig; doglag: anak ayam --, pitik laglag; 2 sas 
jubeng; bekung; sapi betina --, sampi luh ané'jubeng; 3 sas kerud; 
gent: dia keadaannya --, ía kawentenan kerud 
burn - born 
burnantara ki n biomantara; akasa; langit 
burnban n gelunan aji bunga 
bumbu n basa; 
berbumbu mabasa; 
membumbui masain: Ibu -- ikan lele, meme
// masain be lele; 
bumbu-bumbuan basa-basa: sayur itu banyak diisi -, jukut ento 
liu misi basa-basa 
'bumbun a 1 emben; ngrembun: hutan itu --, alas ento ngrembun; 2 
reranggon; petani itu membuat --, Pak Tani nga reranggon 
2burnbun n tumpukan padi; bunbunan 
bunbunan - ubun-ubun 
'burnbung n bungbung 
2burnbung 4 bubung
bumi n 1 tanah; 2 gumi; jagat; 
-- angus 1 gumi geseng; 2 pamusnaan saisin gumi apang tusing 
bakat anggona teke'n i musuh; / 
mengebumikan nanern (bangke) 
bumiputra n anak wedan 
buna n ad b pasih 
bunbun -, bumbun 
bunbunan 4 ubun-ubun 
buncah a bingung: pikirannya --, kenehn bingung 
buncis n buncis, Phaseolus megaris 
'buncit a 1 bod: perutnya --, basangn beod; 2 abuh; bengka 
buncul 4 boncol; bonjol 
bunda n biang 
bundar a bunter: 
membundar mlinder; Jan gan , nand pusing, eda mlinder 
nyanan lempuyengan; 
membundarkan 1 munterang: dia sedang - besi, ia sedek 
munterang besi; 2 ngenepang 
bundel n seetan; bendelan; bundelan 
bundung n sr gondong (di baong ubuh-ubuhan): -- nya terus 
membesar, gondongne' terus ngednang 
bung n cak bung (panyapa) 
bunga n 1 bunga; 2 bunga-bungaan; 3 panak (putran) pipis; 
-- angin, angin nyirsir; -- api 1 ketikusan kembang api; 2 lelatu; 
-- latar, sundel; -- raya 1 bunga pucuk; 2 bp sundel 
bungaIo n sr umah tongos manglila-cita (nglanglang ulangun) 
bungar n bungaran nyumunin; nyemutin 
bungkah -* bongkah 
bungkal n 1 bungkalan: -- tanah, bungkalan tanah; 2 panak (batun) 
dacin; 3 tail; emas sepuluh --, mas dasa batun dacin 
bungkam a bungkem, mendep: dia selalu --, ia terus bungkem; 
pembungkam pamungkem; pencuri memakai men gambil milik 
orang, maling nganggon pamhungkem nyemak gelah anak 
bungkang a nylekk; nylempang; ada sesosok mayat -- di jalanan, 
, j / ada bangke nyleketek di alane
bungkar 3 bongkar 
bungkas a nyungsang; nyungsat; nyumbling: pemasangan bata pd 
tembok itu --, pasangan bata di temboké' ento nyungsang 
bungkem - bungkam 
bungkll n ampas kacang tanah (sasubane'mapeseng) 
bungkuk a bengkuk; punuk; punggung sapi itu --, tundun sampi ento 
bengkuk; 
sabut matundun sambuk; 
membungkuk ngeed: Ibu membawa barang hingga --, me'me' 
ngaba barang kanti ngeed 
'bungkul - bongkol 
2bungkul n gentol; 
berbungkuk magentol ton gkat bendera itu -, tongkat bendera 
ento magentol 
bungkus v kaput; bongkos: Si ketut membeli nasi --, I ketut meli nasi 
kaput; 
pembungkus pangaputan; pamongkosan: telur -, taluh bungkus; 
membungkus 1 ngaput; 2 mongkos; medbed; 3 sas ngilidang; 
ngengkebang: pedagang itu sedang -- nasi, dagang ento sedek 
ngaput nasi; 
membungkuskan ngaputang: Ibu anaknya kue, meme 
ngaputang panakne' jaja 
bunglai n bangle, Zingeber casswnunar 
bungIon n 1 baluan; 2 cara baluan; 
membonglon: tingkah cara baluan; nyangut: sifatnya selalu 
tingkahn nyangut 
bungsil n bungsil 
bungsu n buncit 
bungur n kayu tangi, Lagerstrocmia speciosa 
'buni n orang bunia; tonya 
2buni punyan buni, Antidesmabunius 
buntak n 1 buntek; pokal; 2 bunter 
buntal n 1 kembung; beod; 2 be buntek 
'buntang v ne1h;
berbuntang 1 neleh; / 2 nengok (di tengah ye/he/); 3 ngentengang; 
dia menyelam sambil --, ia nyilem sambilanga nelh; 
membuntang ngentengang; 
membuntangkan ngentengang; 
diri 1 ngentengang awak; 2 ngambangang dèwék (di yehe); dia 
belajar di atas air, ia mlajah ngambangang déwk duur yhe 
2buntang n serat (prabot tunun) 
buntar a bunter 
buntat n kaangan di nyaline' muah di entik-entikane' 
buntel v buntil; kaput; 
buntelan kaputan; buntilan: kue dr bahan ketan, jaja buntilan 
melakar uli ketan 
buntet a empet 
buntil (an) n sr tas; ransel 
bunting a beling; 
-- jolong belinge jumun dana; 
buntingan belingan: - nya sudah sembilan bulan, belingne suba 
sia bulan 
buntu a buntu; empet; nungkak 
buntung a 1 kutung; tukung; buntut; 2 pocol; bantug; sial; ogan 
buntut n 1 paling durina; ikut 2 pamagratne patuh dogéi; 
berbuntut-buntut mruntut-runtutan; 
membuntuti nutug; ngetut: Ayah - maling, bapa nutug maling 
bunuh v membunuh v 1 ngamatiang: tidak boleh anak kandung, 
sing dadi ngamatiang panak padidi; 2 ngilangang; ngempetin; 
nyampetin: - nyawa orang, ngilangang atman anak; 
bunuhan 1 an matianga; 2 jit san wiadin bubu: - nya bernama 
ketut, ané' matianga maadan ketut; 
pembunuhan prakara ngamatiang 
bunut n punyan bunut, Cynometra ramiflora 
'bunyi n 1 munyi; suara 
2bunyi v sembunyi; mengkeb; 
bunyi-bunyian: pekakas gong, musik mal; 
membunyikan ngamunyiang: jangan -- gamefan, eda 
ngamunyiang gamelan
bupati n bupati 
kabupaten kantor/wewengkon bupati 
bupet /bupet/ n bopt 
bur - bor 
bura n simbuh; 
membura 1 nyimbuh: ular itu -, lipi ento nyimbuh; 2 
nyemprotang; 3 nekdekang: 
-- air, nyemproteng ye/h; 
memburakan nyemprotang 
burai a berburai v 1 mabrarakan; embud: jagung dalam kaping itu 
-, jagung né' mewadah kampil mabrarakan; 2 magambahan: 
rambutnya -, bokn magambahan; 3 sas bosor 
terburai 1 mabratakan; 2 magambahan; 3 sas basar 
burak 4 borak 
buraksa - beraksa 
'buram n rerancangan 
2buram a urem 
'buras n omong puyung; 
memburas ngamanis; ngesah: orang itu suka -, anaké' ento 
demen ngesah 
2buras n sr sumping 
3buras v, memburas v ngusap; muceh: kekasihnya - mukanya, 
demenanné' ngusap muanné 
burat n bore/h: -- wangi, borh miik 
bureng a bureng; urem; saru: layang-layangnya melayang tinggi 
sampai --, 1ayangann negeh kanti urem 
burhan n bukti; cihna 
burik a 1 bunk: mukanya --, muane' bunk; 2 buik; ayam --, siap buik 
bunt n kibul; 
memburit ks mamitra; 
buritan buritan (kapal, prau): penumpang berjejal di -, 
penumpange' majeijel di buritan 
burjuis 4 borjuis 
buro -* biro 
burokrasi 4 birokrasi bursa n gedong tongos ngadep andil 
buru v buru; boros; 
berburu maboros; maburu: -- tupai, maboros semal; / 
berburu-buru 1 nguber; ngepung (ajak liu); muru; masepan￾sepan: dia makan, ia masé'pan-s'pan madaar; 
memburu-burukan ngé'nco1-nco1ang; ngeigga1ang; 
buruan 1 (be) borosan); 2 (b) buruan: dia makan daging -, ia 
naar be/ borosan; 
terburu 1 kakepung; kaubes; 2 bakat baana ngepung: - nafsu, 
gangsaran tindak (kuangan daya); 
terburu-buru mé'nggal-enggalan; maspan-s'pan: Jan gan - 
pulang, eda mengga1-gga1an mulih; 
memburu ngepung; nguber: dia - harta, ia ngalih (nguber) 
kasugihan / / buruh n buruh (anak ane magae nanggap upah); 
memburuh maburuh; magae
, dadi buruh: sekarang kehzdupan 
saya -, mangkin pangidupan tiang maburuh 
buruk a 1 berek; buuk: kainnya amat --, kambenn' bes buuk; 2 
je1(k); 
-- perut, kereng rnadaar (budag); 
memburuk nyelekang; muukang: sikapnya sudah semakin -, 
solahné' suba nyasa nye1kang; / 
keburukan kaje1kan: - saya jadi pembicaraan, kejelekan 
tiange omongange; 
terburuk-buruk magedeg-gedegan: Jangan - sama teman, eda 
magedeg-gedegan ajak timpal 
burun n sr kambing alasan 
burung n kedis; 
burut v memburut v ngaud: - sate, ngaud sate' 
bus n bus 
busa n didih; lumuh; 
berbusa madidih; malumuh: sabun itu tidak -, sabun ento sing 
malumuh 
busana n ki busana;berbusana mabusana: Ibu - rapt men ghadzri udangan, meme
mabusana melah nekain undangan 
buset /buset/ n bojog 
busi n busi 
bustan ki n taman 
busuk a 1 berek: nangka --, nangka berek; 2 bengu; pengit: mayat - 
- ada di kuburan, bangké'bengu ada di seman; 3 jelé': kutu --, 
titih; 
membusuk dadi berek: makan jeruk itu jangan sampai -, daar 
juuk ento, eda baanga berek 
busur n 1 gandéwa; 2 pangete'san; 
membusur 1 mlengkung; 2 manah; 3 nye't't: -- burung manah 
kedis 
busut n 1 sembrug; 2 munduk; 
'buta n 1 buta; 2 mameteng; 
-- ayam 1 buta siap; 2 sandi kaon: -- huruf tusing nawang urup 
(sastra); 
membuta 1 mapi-mapi buta; 2 sakit keneh; 3 leplep: dia tidur -, 
ia pules leplep 
2buta n buta (rangsasa) 
3buta-buta n punyan menengan, Excoecaria agallocha Linn 
'butak - botak 
2butak - butek 
butang n kancing baju, mal 
butbut -, bubut 
butek a puek; putek: air sun gat itu --, yeh tukad ento puek 
butik n toko ane' ngadep paken ané' suba pragat (biasan( anggona 
tek6n anak luh) 
butir n se --, 1 abatu; 2 abungkul: Nenek minta kelapa se --, odah 
ngidih nyuh abungkul 
'butuh n 1 kabuatan; keperluan: saya -- uang, tiang kabuatan pipis; 
2 muatang: Ibu -- sekali agar kau datang, meme muatan saja 
apang cai teka; 
kebutuhan kabuatan; kaparluan 
2butuh n butuh butul n cak butulan n tembusan (uli samping wiadin uli dun); pintu 
butut a tepu; mes; lad 
buyar a buyar; mlobor; sempiar: pikirannya --, kenehné' paling; 
membuyarkan ngeranaang buyar; kesulitan itu pikirannya, 
paké'weh ento ngeranaang buyar kenéhne' 
'buyung n jun; 
2buyung n butuh; lengar (sesambatan teké'n anak muani) 
buyur -+ guyur 
buyut n 1 buyut; 2 tongos maktinin kawitan; 
buyutan kabuyutan; 
kebuyutan kabuyutan