kamus jawa kawi. 1

Tampilkan postingan dengan label kamus jawa kawi. 1. Tampilkan semua postingan
Tampilkan postingan dengan label kamus jawa kawi. 1. Tampilkan semua postingan

kamus jawa kawi 1




(titile), 1 sebagai tanda pemisah, misalnya: jati. sejati tulen. Kata 
tuJen hanya menerangkan ani kata sejati. tidak menerangkan kata 
jaJi. 2 sebagai penunjuk bahwa subenlri yang ditulis dengan huruf 
sepenuhnya di depannya akan diganti dengan tanda tilde bila suben­
tri tersebut terdapat dalam frase atau kalimat berikumya, misalnya: 
aneka a. beraneka. - warna nana; -warna = beraneka warna 
(koma) bukan tanda pemisah, misalnya: tunjuk, petunjuk tuduh. 
Kata tuduh menerangkan ani kata tunjuk dan petunjuk 
tanda sandi, misalnya: uyuyu, maksudnya = uyu-uyu; pascimol­
tara = pascima + uttara 
(tanda pisah), sebagai pengganti kata kepala (entri pokok) , baik 
yang terdiri atas sepatah kata maupun lebih, misalnya : mahaguru, 
mabamenteri, gegap gem pita, luar biasa 
(tilde), 1 sebagai pengganti subenlri (enlri bawahan) yang ditulis 
dengan huruf sepenuhnya, misalnya: 

kata n ~a; ling; wak; wakya; wasita ... ; berkata mawacana; 

VIlI 
~-. benar satyaw8kya 
- benar =berkata benar 
2 tidale perlu dipergunakan tanda tilde untuk mengganti tulisan 
subentri yang keluar hanya satu kali saja, misalnya: 
belit v pUdet; pUlet; wilut; berbelit apudetan; berbelit-belitan silih 
pulet . . 
Tidak elitulis sebagai berikut: 
berbelit. - apu4etan; berbelit-belitan. - silih pulet 
Apabila terdapat deretan subentri, tanda tilde adalah sebagai peng­
ganti subentri yang terdepan. 
~ (anak panah), 1 menunjuk pada entri sinonim 

2 =lh; lh juga 

..J... kata eli belakangnya dapat mengganti kata di depannya, baik tepat 
bersinonim maupun sebagai penjelasan, misaJnya: berperang Ii­
dab/kata, maksudnya berperang lidab atau berperang kata 
( ... ) a) yang eli dalam kurung dapat dibaca, dapat pula tidak, misalnya: 
yeki(n) maksudnya: yeki alau yekinj (sa)yogya maksudnya: 
yogya atau sayogya 
b) kala-kata eli dalam kurung merupakan sinonim atau menerang­
lean lebih lanjut kata-kata di depan tanda kurung, misaInya: tata 
tertib keutamaan (kesusilaan, keadilan) dharmasila. 
Maksudnya; kata kesusilaan dan keadiJan adalah sebagai kata 
keterangan lebih lanjut bagi kala-kala tata tertib keutamaan, 
ataupun sebagai pengganti kata keutamaan. 
m. SINGKATAN 
a adjektiva 
adv adverbia 
bnt binatang 
dl dalam 
dr dari 
dsb dan sebagainya 
jm jamak 
jn jenis 
kds kala dasar 
ki basan 

kpd kepada 

lX 
/ern karena 
Ih lihat 
Ik lelaki 
lw lawan 
msl misalnya 
n nomina 
num numeralia 
p partikel 
pd pada 
pr perempuan 
pron pronomina 
S/er Sanskerta 
sj sejenis 
spt seperti 
t tunggal 
Ib tumbuhan 
1M terhadap 
II tentang 
v verba 
yg yang 
abadi a lana; langgeng; tidak - ~ 

abai v. mengabaikan pariwarga; pariwarjayati; pariwrj; tan wawarengo; upek­
abdi n balawarga; panakawan; parepat; paricara; sewaka; swabhrtya; wado; 
wadwa; wadya; - perempuan paric8raka; - perempuan yg istimewa 
warace~ mengabdi (m)asewaka; sumewaka; pengabdian sewaka; 
kasewakan; - yg selia nityasewaka 
absen v laya 
abstrak a niskala 
abu n renem; bhasma; (h)asthi; rabu; menutup dng - panas amenem; abu­
abuluwuk 
aeara n acira; - (dl pengadilan) n wyawahara 
aeu v. aeuan sa"iicaka; wali 
aeuh a. aeuh tak aeuh upe~(ka); wirakta 
ada v asti; wwanten; wwara; (w)waya; - (hidup, elcsislensi) n bhawa; tidak­
nora; berada bhawa; - di oya; (w)waya; - di mana-mana sarwaga; -di 
timur Iaut rusanyastha; - dl tabung bambu wangSastha; wangiasthiti; 
keadaan.awasthfl; lwir; wyawastha; -Iuar biasa waOOeta; ketidakadaan 
niskala 
adat n lokasthiti; lokika; widhi; - istiadatlkebiasaan Ooka)marjada; me­
nurut - sahawidhi; menurut - kebiasaan sahawidhiwidanii 
adik n anten; anuja; ari; yayi; - (ipar) laki-Iaki dewara; - perempuan ma­
harani narendrfumja 
adil a dharm~una; dharmaSila; dharmika, kenoh; reju, samata; udaslna; kea­
dilan dharmayukti; k6dasfnan; kauSala, koSala 
adinda n ran 
adipati n adhipati; m~<!alika 
ladu v. mengadukan (sesuatu) wadul-wadul(an); wawadulan 
2adu v. peraduan tilam 
aduk v miSra; mengaduk mamuter; diaduk pinuter; adukan miSra;putenm; 
pengadukan manthana; pamuter 
agak amanda 
agama n dharma; golongan - Wisnu We~awapak~; pemeluk - Wisnu 
W~Qawa; W~pawa(paksa); beragama Wisnu Wai~Qawa 
agung a parama; param8rth~ puji, suprabba; udara;msa;; keagungan mahi­
man; wibhawa; - (kebesaran, kemuliaan) negara riljyalak~mi 
Ahad (hari ) n Aditya 
ahli a adhiwijii~ (a)adhy~~ kawih; kr;tajiia; limpa.d; nayawit; nipUJ)3.; 
p~4itatwa; ~4ya; paraga; sinagm;ta; susandhi; susrama; takoli; waged; 
wasi; waSi; wati; wicaksaQa; wicitra; widagdha; widigdha; widon; wid­
wan; wihikan; wijna; wiS3rada; wruh;- agarna agamajna; -bangunan 
u'1qagi; ul}gahagi; - bermain silat wicitra; -bicara (PidalO ) mahasab­
dika; wagmimaya; wakta-.: wakta(r); wicitrawakya; (Dew i) - Bicara 
(Bahasa dan Sastra) wiigiSwari; Saraswati; - Hmu sastrawijna - kitab 
suci wedajI\a,- mantraldoa selamatan yajurwit; - memanah dha­
nurdh~ - musik bhaq<Jagina;-obat-obatan waidya; waidyawedika; 
wedya; wiwedyawedika; - pengetahuan obat krtosadha; sastradaksa; 
--:- pengetahuan tertinggi paramajiia; - politik ~weka; - sastra sis­
trajna; sastrawan; §asnawijiia; sastrika; - weda wectaparaga; wedawit; 
S3ngat - adhiwijila; suprajiia; saogat - (tata bahasa, kamus) sabdika; 
- keadilao kanipunan; kawidagdhan; kawid!ghan; pangawruh. 
ahlunoujom n wariga 
air n ambu(h); apah; apas; apya; b8Du; dUb; jahrii; jala; kalakii; meda; n8ra; nim; 
payas; ranu; salika; tirtha; toya; udaka; (w)wai; war(as); w3ri(h); (w)way; 
(w)we; - bah wah; - dingin sitajala; - gula guladrawa; juruh; ­
jernih wurawari; - laut sagarajala; - maodi toyasnana; - mata 
b~pa;liib; tfrtba; w~pa; - muka s~mu; sumo; tinghal; wadana; wulat; 
- penghidupan tHthakamaQ4aIu; tirthfunreta; - seni eyeh; uyuh;_­
suci warat1rtha; - susu duh; ~lra; mmak. susu; - susu lembu go~ira; 
- terjun nirjhara; aliran - jalaprawaha; tak berair nirpaya; terdiri 
atas - toyamaya 
ajaib a apurwa; dopara; dwapara; mahotpata; keajaiban maya 
ajak v. mengajak asyang;sumyang;atari; diajaksinyang; inaweSa (/cds awesa); 
ajakan syang; patari 
ajal n badha; mahapralaya; pati; wadha 
ajar v wuruk; belajar, mempelajari mabhylisa (/cds abhyasa); mangabhyasa; 
mangadhyaya (/cds adhyaya); (m)aswadhyaya (/cds swadhyaya); tempat­ 
pangabhyasanan; mengajar prawadika; peJajar adbyaya; dipelajari sin­
wadhyaya; terpelajar lqtaparis'ama; Iqtawidya; si~t.a; waged; wibudha; 
wiSarada; wiwudha; wrOOah; wieddha; sangat - mahawidwan; ma­
hawidon; ajaran bodhana; jnana; sambodhana; tantra; wacana; wHya; 
wodha(na); wuruk; (buku) - dharma (suci) dbarmaSastta; - kebenaran 
(kesunyatan) tattwopadeSa; - kesunyatan dan apDla rattwopadda"­
gama; -:-kitab weda wed8dbyayana; -lisan wakyo~; - muliallubur 
waropadeSa; - tingkab laku caradhigama; pelajaran adhyaya; aji; de­
Sana; neketan; uddeSa; upadeSa; warah; warah-warah; winaya; - agama 
tutur; - kitab weda wedabhyasa; wedadhyayana; pengajar upadbyaya; 
pengajaran adhigama; anuSasana; upadeSa; winaya; - budi pekerti, ­
kelakuan baik c.aradhigama; dharmadeSarui 
akal n buddhi; cetana; medha; sandhi; upaya 
akar n milla; wwad; wod; - pobon mingmang; - tunjang tambi; ibu - rajar; 
tajer, akar-akaran wadwad; wwad-wad; wwadwwad 
akbir n anta; antya; apawarga;awaSana: carama; pamekas (kds wekas); pam­
put; puput; ~ waSana; wekas; wela; wiriuna; wirati; wisarga; wusana; 
akbimya mapuputan; temah(nya); wekasan; - dunia lokikantaka; lau­
kikAntaka - bidup antajiwita; - kata wacaJ&.nta; - zaman yuganta; 
taDpa - ananra; berakbir antilka; (m)awas8na; mengakhiri apungkas; 
(yg) terakbir apungkas; mapuputan; akbir-akbimya pamekas 
akibat n camoga; jamuga; phala; waSana; --{nya) sangksipta; sangsipta 
akbirat n deJaha; paratra; - babagia adhiparatra . 
akrab a pam; wawuh; wiSwisa; (bergaul) - wano; wanuh; wanwa; keakrab­
an prapaya 
aktor n widu 
aku pron 1 aku; syaku; mengaku angaku; umaku; diaku (diaJcui, diaJcukan) 
in(g)aku; 2 keakuan n ahanglcira 
Akuarius n. sinyal - kumbha 
alab a uli; kalab a oli 
alam n loka; - baka sadyapara; sadyopara; - neraka narakaJoka; - semesta 
Brahrn.a.,4a: reta; na; samastabhWni; samastabhuwana; wiSwa; berpeng­
alaman adhiwijiia; atuha; k{tapariSrama; kuSala; nipQa: tama; tal:­
wajrra; wijna; wiiarnda; wrOOah; wreddha; wruh; belum - adikannika; 
(sangat) - adhiwijna; atiwrddha; atiwrddhi 
alamat n lingga; mahOtp8ta; nimitta; upa~; utp~lla; wihaga; - buruk 
apanimiua; - istimewa wiSe~cihna; - keajaiban wihaga; - keluhur­
an .(keajaiban, muJcjizal) wihaga; - mimpi wahana 
alas (dasar,fondamen; lapiJc) n se~¢; alasan kantJ:ia 
alat n abah-abah; nimitta; sidhana; upaya; yukti; - gambar (lulu) panulis;  
(w)u1etan; - indera~; - kelamin laki-Iaki puriisa; - kenikmatan 
paribboga; - musiklbuoyi-bunyian angkup; gandhara; kadamba; ­
pelontar (w)ugari; - pembeli (ki uang mahar, maskawiu) wIDyan; 
pameli; - perangkap (dr bambu) weIah; - yg sakti wibhaw8pakara{la; 
- sempurna arundyasMhana; - tiup kahali; kala - untuk bersem­
bunyi pawuni; - untuk tak kelihatan adrSyas8dhana; peralatan per­
kawinan wiwahakriya 
alim a buddhidharma 
aling, aling-aling n kajang; w3raJ}a; war3f!a 
alir n rambeh; mengalir marambehan; marpawan; aliran iIi; ogha; - air tus­
tus; wulusan 
alis n bhrii; siI'atmaya 
almarhum n uparata; swargastha 
alpa a a]paha; lupa; opek$a; upir-upir; kealpaan jagalit 
a lun n alun; mengalun angalun 
amal n klni; pUIJya; sanglaiya; sllk!ta; upakara; - einta kasib piirta; - saleh 
pu~ya-pUl)ya; - tujoh macam pengetabuan saptawidyawrtti ; saptawi­
dhawrti 
a man a kserna; nirhhaya; nirupadrawa; - sentosa lqta: keamanan abhaya; 
eneari - angabhaya 
amanat,n pitungkas; sasana; tuwawa; ubhayasanmata 
runat (sangal) adv atyanta; Jukan 
ambiJ v alap; nnu; mengambil mmap; arum; barpulung; diambil khlap 
ambisius a jigl~u 
ampub a mandi; ugm; wiSe~ - kata-kalanya wikbajra; (saugat) - rna­
habhi~; ~; keampuhan Sardilla 
ampun n u~ama; pengampun mudita 
amuk v. mengamok amiik; aoguyap-uyap; liwung; mena 
aDak n apatya; atmaja; bIila(ka); jata; santana; sisu; wala(ka); ww; wija; yoga; 
yuga; - anjing kink; - babi (babi butan) bencit; refiji~ - ba ru lahir 
jataka; garbhawaIaka; - bawaan (d/ perlwwinan) sahoQha; - berbudi 
luhur dhannatmaja; - betina naga/ular nagakanya; naginikanya; ­
brabmana wangbang; - bungsu (w)ungsu; - bUTUOg puyub wartaka­
pota; - eueu santfulawangSa; weka wet; wetbet; wetwet; - (ruh, jiwa) 
istimewa paramananda(na); - kandung itmasimu; putra janana; swata­
naya; - kapaVperahu majaya; - kedua panenggek; - kecil bajang; 
baJ.aka; waJaka; walalkara; - ketam ambayas; - laki-laki nanda(na); 
nandiwardhana; pranaja; sunu; SUla; tanaya; yuga; - laki-laki muda 
kaumara; kumara; - laki-Iaki tertua jyeWtaputra; jye~!Mtmaja; so­
tagra; -Iembu watsa; wuruk; - muda bhlaka; - panab m8rgaJ)a;­ 
perempuan duhiti; mini; kanyi; kanyak3; andinl; putrl; - perem­
puan pilihan warnunaja; - perempuan tertua jYel!!hapuu1; - sulung 
menggala - ular w~t; aoak-anak raray; beranak mawreddhi 
aoalisis n - tatabahasa wy3karar)a 
analogi n upama(na) 
anasir n -lima macam paii~ika; paiicamahabhiita; - utama mahabhuta 
aneam v. ancaman uujana; trajana 
anda n andika; resun 
andai; seandainya adv yakin; yadiyan; yadyan; Yan 
aneh a ascarya; pelag 
aneka n aneka; - warna waicitrya; beraneka - warna nana; nanawidha; 
Sawala; - warna (bermacam-macam hallperkara) rianaprakfu'a 
angan n. angan-angan bhawaka; bhawana; mana 
anggota n warga; - badan (a)wayawa; saruawayawa; - tubuh anggasandhi; 
anggawayawa; semua - badan sarwagatra 
anggun a bheda; llll"lbhiiwa 
langgur Ib n draJc&a; miilu 
2anggur v. penganggur n niskriya 
angin n anila; angin; barat; bayu; maruta; paWana; slldagati; samira; sam~; 
wIlta; wati; wayu; - keras paru~awata; praca~qabaya; - lesus 
(h)alisyus; - menderu ghfin)itfulila; - puyuh linus; - ribut 
(h)aliwawar, prabaJicana; prabhaiijana; wagyut; wawar; - ribut (cam­
pur pasir) waIuka; - sepoi basa mandanfaruta; spt - sawa:ta; terdiri 
alas - wayumaya; tertiup - sinamlral}a 
angkasa n 3kaSa; ambara; antaraIa; byoma; byomantara; bhuwahpada; chiiya­
patha; dik widik; diwa; gagana; gaganantaiala; langil; nabhastala; ta­
wang; widik; wihaya; wiyal; wyati; wyoma 
angkat v 1 pUQQut; mengangkat (m)amuIJQut; diangkat pinuQQut; terangkat 
(a)wingkis; 2 berangkat wisiita; wiSata; wi yang; miyang; yatra; 3 per­
angkat (pakaian) paraji; angkatan darat pii~a 
angkuh a aUddhatya; sangat - atim~ma; keangkuhan auddhatya 
angkut v.mengangkut air jalwilha; pengangkutan haral,la 
angsa bnl n banak; cakrfutgga; haJIlsa; hangsa 
angsoka lb n aSoka; angsuka 
angsur v.angsuran pasak; pasek 
aniaya n paribhawa 
anjing bnl n camra; camuru; sona; swaua; - (hutan) camari; cambra; taraksa 
anjur v.anjuran sambhodhana; upadeSa; penganjur niyaga; paniyaga . 
v "'.
antah ~La; weas; wellh 
antar v. antaran hant(e)ran; pengantar (permulaan) samaropa 
antara 11 antaji; antara; pantara; s~la; wyatara 
antariksa 11 digdeSa; di gdeSan tara; digantarii1a; gagananuu-ala; gaganatala; 
nabhastala; wyoma 
anting. anting-anting 11 gOl)qaIa; gUl)~a; kan)awes1'l(na); kUJ,lqala 
anugerab anugraha; bhadranugraha; kUSaIa; nugraha; ugraha; wara; - is­
timewa (agung, mulia) wanlnugraha; - tertinggi paramarlUgraha; (yg) 
mendapat - krtawara; krtanugraha 
anyam v anam; any~an lalang; welit; - rambut ja~ 
apa p. - boleh buat witade; witadya; - pun wastu 
a pabila p mana wi; yadi; yan; yapwan; yiiwat 
api n agni; (a)nala; analabahni; apuy; api; bahni; dahana; jwalana; nala; pawii­
ka; sik(h)i; wahni; wiriit; - asmara kfunllnala; - beracun wi$<}bahni; 
wisagni; wi$anala; - besar mah3nala; - cinta ragabahni; smaranala; ­
geledek bajragni; - gunung aealadahana; parwatadahana;-kemarahan 
krodhabahni; krodhanala; - maut kalagni; - menyala dipulnaIa; ­
menyaJa tinggi uccabahni; - panah asmara madanaSaragni; -pemus­
nah semesta sangharabahru; - unggun baleman; - yoga yogawahni; 
berapi-api ~I)a 
apsara n apsara; - pilihan warapsara 
apsari n apsari; - pilihan War3psari 
apung v ramu; akan mengapung aramwana 
ar~ (pohon) n wa1'l 
arah n gati; - angin pawanagati 
arak (minuman keras) n mastawa 
arat n ambeng; wighna 
area 11 area; bimba; eawiri; lingir; prati~Pta; rulis; wimba; - Buddha Tatha­
gatapratiwimba; - manikam maJ}ikpraLi$1'l; - penjaga pintu wiwara­
paIa; - Wisnu Wai~l)awawimba; W~l)uwimba; Wi$l)warca 
arif a buddhiman; jn~ lim pad; wijna; wrectdha; - budinya wreddhabuddhi; 
sangat - rnallawidagdha; nitijlia; kearifan buddhi; medha; wijnana 
arit n lukai; luke 
arti 11 anha; gati; lwir; wadi; artinya yath8rtha; - kata padirtha; tak berarti 
leSa 
artis (senimal1) 11 prabangkara 
allIS II prawilha; berarus kencang twaritaprawaha 
asab v. (bmu) asabao 11 watu ri<Jang 
asaln jati; mUla; nirukti; prakr'eta; puhWl; saka; samudbhawa; asaInya pa­
naogka (kds sangka) 
asam (pohon) 11 kama.l; - jawa tiktiki (lcerincuan dr tinli4J Skr) 
asap n dhfuna; kukus; sOb; tak berasap nirdhiima 
asas n. - utama brata 
asin a lawaI)a 
asing a Maika 
asli a pilrwaprastawa; tulen 
asmara n mada; manmatha; smara; api - lcimanala; gila - mamohita; 
kasmaran katuridan; membuat - ubharagalcirru:Ia 
asrama n aSrama; ku~; - (pertapaan) di hutan wafiairama 
astronomi n jyotisa 
asuh v. mengasuh amaripo~ita; asuhan paripo~a; paripo~ita; pengasuh ina; 
pawongan; pawwangan 
asyik a jenek; jnek; sadarpa 
atap n rahap; - serambi depan panjura; payunan 
atas ruhur; ke - mingruhur; (u)minduhur 
ateis n nastika .. 
atmosfer n ambara; bhuwahpada 
atom n animan; anu 
atur v. m~ngatur 'umyasa; teratur icca; iccha; tebeng; -(susunannya) mabab­
abab; suwarddhana; wihita; (sangat) - subaddha; subandha; aturan 
kekes; sandhi; tata; tata-titi; - (upacara, tata tertib, dsb) parikrama; ­
upacara pentahbisan abhi~kawidhi; pengatur widhayaka; peraturan 
dharma; krama; naya; sasana; sita-sita; tantra; wiqi; widhana; widhayaka; 
widhi; wyasa; wyiiha; - dunia lokik8gama; - keraslketat maryacta; 
niyama; - pemerintah upiiya; - tetap/pasti winiScaya; -umum loka­
sthiti 
audiensi n sewa; beraudiensi (m)asewaka 
aurat n. - lelaki upastha 
awak n - perahulkapal majaya 
awam a wahya 
awan n abda; ambuda; ambhodhara; gh~a; jalada; jaladhara; megha; nIrada; 
payoda; sahab; - kabut rajasampata; - yg menutupi matahari kaban­
dha; kawandha; jalur - urut; spt - sumahab; tak berawan nirghaI)a 
awang. awang-awang n tawang 
awas a l~ita; waspada; yatna; pengawas adhy~a; adhyastha; - harta 
bendalkekayaan dhanadhyaksa: - hutan tuhaIas 
awet a awet 
ayah n pita; sang maweka; wwang atuha; (a)YaSadharma; yayah; ayahanda 
rama; mempunyai - makarama; sebagai - pinakarama 
ayam bnt n sata; - alaslberoga wanakukkuta Skr; wanakurkuta; - alas 
jantan jagiger; - jantan sata; sb - ctaty~ha . 
ayo b. -lah (ajakan toh) 
ayun (buai, goyang) v yun; terayun-ayun mutit 
bab n adhyaya 
babar v natar; mem babar(kan) (kain) anatar (wastra) 
babi n war8hika; - (butan) siikara; wok; wuk; - butan wariiha; wijung 
baca v waca; walukrama; mem baca angutara; pembaca pamaca; pembacaan 
pamacan; bacaan pa!ha 
badai n aliwawar; ampuhan; haliwawar; prahlira; wagyiit; wagyutpata; ­
pasir timirawaIuka; - mengamuk pracandinila.. 
badak (Rhinoceros) n warak 
badan n angga; anggak8ra; awak; (a)wayawa; bandha; deha; gatra; gatclwa­
yawa; kaya; murti; pratyangga; raga; sarinten; sarira (gatra); tan u; b.l­
langga; wadi; wandha; - api analasarira; - bagian alas urdhadeha; ­
lahir(iah), - jasmani(ah) wahyaSarira; - lemah lucchakaya~ ­
(sendiri) ~angga; di bentuk-aSarlra; berbadan aSarira;-bagus Iali­
Iagatra; - besar wiwr~dhadeha; - cacat wikaradeha; - hebat slhu­
langga; - sendiri maswangga; - seribu sahasradeha; (yg) - sari'rawiin; yg 
- istimewa nissreyaSarira; berbadan kan v manarira 
badaniab a kayika; murti 
badar n (ikan air tawar. kedl) wader 
bagai n. berbagai sarwa; - daerahlnegeri wiswadeSa; - pelajaran sarwaSas­
tra; sarwopadeSa; berbagai-bagai nIma; nlmawidha; wicitra; - bentuk 
nanawidhaJeara; - bunga ra mpai kusumawicitra; - baliperkara na­
n~praJcara; - kurbanlselamatan yajnopayajna; - rupa nanawidhfucara; 
- warna; nanawaI1)a; - wujud nanawidh3kara 
bagan n warti; wr~t)ti 
bagasi n tambar 
bagi n. - tiga nibhaga; dibagi sama/rata watra; t idak ierbagi (satu keUJuh­
an) ekadb3ru; bagian karaka; paksa; pawibhajyan; p~a; sangsarga; 
sorob; wibhaga; - atap pataka; - dlangkatan perangltentara waruru; ­
cD istana asthana; - donia w~; - ke--8 asmbbaga; - kitab sucilweda 
wedawyasta; -pasukaD camii (= 3]J!1ana); -pe erintah angSa; - (sabok, 
sampur, sebai) uiic.al; -tentara priana (= 3 w8hini); banyak -bahusan­
cam; pembagian wibhaga; -hartS dhanawitaral)a 
bagus a aharja; apangus; arja; (a)wagus; bagus; kaly~ liwhayu; pangus; 
pelag; radin; rahajeng; rumbay; rumbe; sahya; sobbf sobbita; Srnggara; 
susrama; wagus; - seW atisobhita; lcrtapradh.8na: - sekali (pd lem­
pamya; tepal , panlas) (u)mungguh; ungguh; keoagl1S8D wagus 
babagia a bhadra; bhage; bbagya; inak; laksmiwarl; mukti; nohan; samr&1dhi; 
saubhagya; sobh8gya; sok(h)ya; ~~; t~~ - terus sadasukha; 53­
ngat - atibhagya; saJ;I~ti; sokhyatara; subhaga; tidak - mandabMgya; 
yg memberi--rahat;berbabagia lq1ap~ya; nohan; sabhagya; subhagya; 
sangat - mahatibhagya; suramya; amat - (senang, bergembira) anura­
mya; yg - bhagaman; bbagawan; bhagyaman; dibahagiakan pi­
naha~~ kebahagiaan abhyudaya; ananda; hayu; kasubhagan; nihSre­
yasa; saswata; Srlya; LD~tabuddhi; tu~~i; upahita; wibhuti; - doom 
jagaddhita; - jiwa adbyihmakasukha; - meoang jayaSri; - (orang lain) 
padnha; par6pabita; - sorga nrrannaka; - tertinggi anuttarasuka; pa­
ram8bhyudaya; paramananda(na); (seseorang!sesuatu) yg mem bawa ­
manggalya; untuk - orang lain panlrtha 
baban n kulala!'l; - gorden putib swetawali; - kecantikan gopita; ­
mentah ora: - pakaian cadar; janggawari; pramesi; - warna merab 
kusyaraga 
babasa n bh~ bh~iLa; wag; wale; w~; wasita; - indab lango; subh~ta; ­
kasar (cacian, dsb) w3kp~; berbabasa indab subh~ita 
babaya n banggi; bhanggi; bhaya; droha; utpata; - dan bencan8 maropa­
drawe; - di jalan rnargabhaya; yg berbabaya wibhisana 
bahkan adv malah; - sekalipun yadyas!u(n) 
baiduri n wai~lirya; weQlirya; wi~iirya; wi~iire; dr batu per mata - wai<Jii­
ryamaya 
baik n aj~ng; rujya; dharm~p ; dharmika; gunaman; gunawan; gU{lya; hajeng; 
hila; kalyana; kauSala; koSilla; lata; lruSa1a; niramaya; niroga; nirroga; . 
palapa; pillapa(n); pathya; . p~nna.; raha~ng; sadhu; somah; somya; 
wise~a; yogya; yukti ; - bud i harimbawii; - sekali kalika; 
lqtapradhana; akan - untuk angyogyana; lebib - adhika; paling ­
JO 

adhilclra; nissreyasa; uttaIna; sangat - atisadhu; sattaIna; sayogya; tidak 
- aprayoga; terlalu - parinLu~a; pari(n)to¥l; (yg) - hita; terbaik adhi; 
adhikara; adi; anunara; jye$!ha; nissreyasa; parama; parardhya; uLLungga; 
wara; wiSe~a; yg - nissreyasa; sre~tp; sre~~ha; Sreya; kebaikan dharmadi; 
gUJ)a; gUl~ita; gu~ouama; kauSala; kos'aIa; mardawa; sadhuta; sadhutwa; ­
(budi) prasada - bati maim; metri; waraprasada; sebaiknya mandar; 
sayogya; yathayogya; yogya; sebaik.baiknya yathasambhawa; 
yathayogya 
baja n bajra; rnalela; malyrua; waja; wajra 
bajak n hala; langgala; waluku; wiluku; wuluku 
baji n paji; paju; waji . 
bajing bnt n wut; wuLkawu 
baju n kalambi; waju; - besi kawaca; -Iuar/jubab uttariisangga; utt.arlya 
bakar v tunu; untap; terbakar kontap; pradagdha; pembakar agnida; - Dewa 
Kama! Asmara Madanadahana alat - panunwan; pembakaran panun­
wan; - mayat titiwa; tiwa~tiwa; yayasan/lembaga pemadam kebakar· 
an tutumpur 
bakat n swabhawa 
baki n caraDa; taInas; wawan; - (utk sesajian) pras 
bakti v bhakti; sewa; twang; berbakti bhaktimanta; droohabhakti; matwang; ­
kpd yg satu ekabhakti; sangat - drWhabhakti; upabhakti; selalu - ni­
tyasewaka; kebaktian gUl)ita; yajna 
bakul n wakuI; - (nasi) kupatay; - (utk tempat nasi) tumbu 
bakung (Crinum asiaticum) tb n bakung; tarahudan; tarawar~; taraWT~~; 
traw~a; wakung 
bala n. - ten tara kera wanarabala 
balai n. - berhias (untuk pesta dsb) witiina; - kambang larya-laryan (kds 
Iari): - permusyawaratanl(per)sidang(an) watangan; - pertemuan 
sabham~~a; - Ipertemuan (pesta dsb) witana; -sidang pamicaran; 
- tempat menari ~a 
balai·balai n ambe; amben; ambyan; krunbe; paryangka 
balaiTUng n cira; pangastryan; sabha; sabham~gaIa; sabhayatana; sruii; wa­
nguntur; watangan; witana 
balam bnt n wuruwuru; (w)uru - (w)uru 
balang-balang, belalang bnt n walawala; walang 
balas v suwal; - budi pratyupakara; - jasa upakara; membalas amwal; 
males; dibalas sinuwaI; pembalasan panuwaI; balasan pamaIes; 
balas(an) wales 
balatentara n balasanggha 
batik v wangsiI; wangsuI; waIuy; berbalik sungsang kundah; terbalik kawa-
Iik; waparlta; kebalikan wiparita . . 
balkon n tepas; - di puncak istana prasadaprs\ha 
balok n. - penunjang antru 
balu (duda,janda) n walu 
balut v. pembalut gagang keris walagri 
bambu tb n awl; wangSa; wangSa(na); wangsi; we!)u; wirada; wuluh; ­
bampalkosong (mendengung bila tertiup angin) pring bungbanglwung­
banglwungwang 
banci n napungsaka 
bandar n malandang; sohan; - (permainan) tuha judi 
banding n sawawa; dibandingkan sinawawa; - dng sapadi; sopadi(n); sopa­
dya; swapadi; syapadi; sebanding ekatula; sawawa; bandingan lang­
ghya; relya; tula; tak ada -nya alangghya; aprameya; tan popama; tan 
tular (tantular); tarnatan tulaJ;; tanpa-upama 
bandul n andul 
bangar a amis 
bangga a garjita 
bangkai n wangkay; wangke 
bangkit v . membangkitkan utthapana; - cinta/birahilasmara madanakiirya; 
dibangkitkan utpadita 
bangku n paI.ai1ca; palangka; paryangka; salO: - tempat istirahat patani 
bangsa n gotra; jata; kula; wangSa; wangSa(na) 
bangsal n kiwi-kiwi; srua; - permusyawaratanl(per)sidang(an) watangan; 
- pengbadapan wiLfula; - pertemuan as\hana 
bangsawan prawararya; abhijana; andyan; arya; hadyan; janmottama; kulma; 
menak; pamegeL; santana; udaTa 
bangsi n wangsi 
bangun v jagra; - (bentuk) n wangun; - (berjaga) v wungu; - (dr tidur) 
(a)tanghi; (a)wungu; - (jaga, bangkit) bangun; - jiwanya abhisam­
buddha; - (ttjiwa) abhisarnbuddha; - lidur (masih mengantuk! 
meruyup) waruruten (kds warutut); membangun akuI)9ahagi; malGni; 
umangun; membangunkan utthapana; pembangun adeg; widhayaka; ­
sesuatu yg rusak jlrn6dhara; pembangunan upanyasa; widhayaka; ter­
bangun anglilir; bangunan bandha; nyasa; wandha; wangunan; wastu; 
YaSa; -agung prasada; - (aula, ruangan, balai, bangsal) istimewa bale 
wwat/wot; - perhiasan/tambahan (msl pavilyun, gerbang, dsb) 
upanyasa; - spt kuil baganjing 
banir n tambi 
banjar n ke~Qeng; keI]qung; pangktilcrama 
banjir vawawahan (kds wawah); n prawaha; wah 
bantah v wantah; berbantah awantah; wakyawadhaka; perbantahan apawa­
da; pawantahan; wiida  
.t
bantal n bantaI; kahos; suraga; ules; wantaI; dng - sasuraga 
banteng (Bas sondaicus)n bameng; b~~yang; gawaya; kelala; mahi~ nan­
daka; upasara; wahisa; watsi; wataya; watsyu; w~~bha; - bitam wat­
syajanggir 
banting \I banting; wanting 
bantu v. membantu anukira; malandang; umapyayana; bantu-membantu 
parasparOpasarp3I)a ; dibantu mapyayanan; sinahaki:ryan; kasahak3r­
yan; pembanm b8hud.aJ,l~ malandang; paricara; pariwara; pariwarta; 
pariW!l2; pariW!tta; sahakari; upabhllrya; - wanita acan; - wanita tual 
berpengalaman wroodhaciri; tanpa - nissabaya; bantuan adhara; arc­
." _1!__ al 1\." ad "'hair:;..... ' .. 
p~a; asraya; asrayama gg a; parasraya; pras a; S<UUU\.UJ "a; saraqa; 
upakara; upaSraya; wilar~; - (bahan makanan dsb) dhara; - hidup 
prapasandh~; - yg berhasil kayaSar~a 
banyak a aneka; bahu; bahula; kaib; kerah; kir!la; neka; pracura; tamrua; 
tamalah; wibhiiti: wipula; wistira; - seka!i asangk(h)ya; - tiogkab 
anekabhawa; sangat - anekasankhya; - (kali) bahula; bahuwidha; ­
kurban/selamatan yajnopayajiia; kebanyakan tidor wiik turn; ba­
nyaknya wilang 
bara (api) 11 wa: - api kawa-kawa; - menyala wangba; wang a(n) 
barang n bhSt!~; drawya; dfbya; mebya; - milik n!na-reni; - muatao 
bhliI!<!abhara; segala macam - (dagangan) sarwabh~qa 
barangkaLi adv basama; manawa~ taha; yaya 
barat n bartJQa; kilen; kilyan; kulon; kuLwan; paccima; pacima; paScima; pra­
cima; - daya nairiti; - Iaut bayabya; byabya; paScimouara; wayawya; 
(sebelab) - paScima 
baris n jajar 
barkab, barkat n wastu 
baru a abhinawa; sabhinawa; - (saja) wallu 
baruog-barung n warung; warwang 
basab a kaluku; kepus; teles 
basub v wa~h; wisuh 
batang n nala; watang; wulih; - (bagian/benda yg berbentuk spt tangkai 
tombak) la~qeyan; - bambu (betung) wk~stambha; - (bulir, tang­
kai) wulih; - (kalu) anggas; hanggas; watang; - (poboo) wit; wwit; ­
rumput wangi w~astambha; sebatang kara (tidak mempunyai sanak 
saudara) huwuh-huwuh; uwuh-uwuh 
batas n dawatii; hlnga; hingha; kikis; maryada; pramaJ)a; sunan; siring; ta!-S; 
repi; waler; waws; waton; watwan; wekas; weill; - (waktu) awadhi; 
(per)batas(ao) paryanta; LUnga; lungh3; terbatas awaler; tidak - amita; 
batasan tapti wates  

batin n adhyattnaka; jattnika 
batiniab a adhY8ttnika; manasika 
batu n aSma; as'man; Seladri; upala; watu; (w)~~; -asaban watu tajem;­
(bata) (w)i~~ - bata aSmawi~~ astaka; - besar wipulopala; ­
besar (brang, cadas, bungkalan) wungkal; - delima ~da; ­
(mirah) pacIInaraga; - gosok/wadas watu ridang; - karang as'ma; as­
man; paras; prawrua; - keramat teas; twas; - laduog ljala, jaring) 
timah; - Iaut parang; - masybur mru;Umukya; - mirah manten; ­
mulia mru;ti; pawal; - oilam amaranlla; indranila; nila; nilaratna; ­
padaS/karang paras;- permata cuni; kaustubha; kostubha; komala; 
maQi; mayana; pas!fra; pawal; sosoca; sotya; spha!ika; - permata yg 
masybur kaustubha; kostubha; segala macam - permata sarwaratna 
batuk n watuk; pura-pura - apiwatuk 
bau n amtJet; ambO; ungas; wasita; - (harum) gandha; - barum basita; 
rawit; riim; - tajam/meraogsang sengar; senghar; bau-bauan basita; 
wida; - harum gan~ta 
baur v wor; berbaur arnor; awor; umor 
bawa v wawa; membawa arnawa; - kebahagiaan manggalya; pembawa/peo­
cabu t nyawa p~pr~; pembaw88n swabhawa; berpembaw88n 
aswabhawa; makaswabhiwa 
bawab n sor; - taoab rasatala; di - nii~i~ta; bawahan wasibhuta 
bawang n. - putib jasun 
bawel a wagal-wagal 
baya n. setengab - tambirang 
bayang n wayang; bayang-bayang pratiwimba; bayangan pratiwimba; wa­
wayangan; - (mataharilbulan dl air) bimba; wimba; - semu mayillra 
bayar v. - kembali piihak; pembayaran pasak; pasek - kembali ka­
puhakanya; - penggantian pamiihaka; - pengobatan patiba jampi; 
baya ..an upah(an) 
bayi n siSu 
beban n bhara; kampil, kuyan; - (berat) wi~~i; - (tugas) sangkul 
bebas a anaSrita; asambadha; mokta; mukta; mukti; nirmukui; parihara; wi­
mukta; wimukti; - dr kebiogungan nirbyamoha; nirwyamoha; - dr 
keinginan witaciga; witarilgl; wltaragin; - dr kekotoran hawa oarsu 
keduoiawian nirwi$llya; - dr pembatasan tempat nirdisa; - dr pe­
nyakit arogya; - dr rasa sakit dan sengsar8 muktakiesa; - dr takut 
wigatabhaya; - (enak, senang, tenang) wisata; wiSilta; jaJao - apawar­
gamarga; pembebasan apawarga; muksa; untara; uttara; wimok~; wi­
sarga; kebebasan muk$a; nirb~a; nirwal)a; Sima; wimok$ll: wimukti; 
wisarga; dl keadaan - yg tertinggi paramasumukta 
beda n antara; bhinna; lyan; pahi; wiSi~!4; berbeda ade; bhinna; yg membe­
dakan wicchedana; tak dapat dibedakan acchedyabedya; pembedaan 
wibhakti; perbedaan pahi; .wikMa; wise~(na); wi~i~~ 
bedak n burnt; goduha; jenu; mm,4aga; weqak; wida; - barum kanakadrawa; 
- perut raket; rapel 
beduk n mardala 
begini, beginilab p nihan 
begitu, begitulab p n-ahan; - pula ~kwan 
bejana a adhMa; kal)~ora; ka~ora; patri; - keeil ku~(Fka; - minuman kUSika; 
patra; - (peeab belab) S'arawa; - (peli, Iwlak, piring, dsb) bhajana; 
wajana; - (untuk membuat lawar) tambilung 
bekal n sangu; barang-barang - (untuk perjalafUln) tam bar; berbekal 
asangu; perbekalan perjalanan yatci 
bekas a tilas; ucch~lfl; - luka wik~'t 
beku (msl darah) a wungkal 
belab 1 v (bagi dua) parwa; 2 n (celah relak yg panjang; pecah; lerbagi; 
sebagian; sisi) welah; terbelab wibhinna 
belai v ringring; membelai aringring; mangringring 
belakang n balakang; pamuntat; pungkur; waJakang; wingking; wugat; 
(w)untat; woo; (bagian) - p~~IDltara; (w)ugat; woo; bagian/barisan 
paling) - wugat-wugat; di - kapungkur; ikut di - anut wOO;paling­
buncit; pamungkur, (yg di) - pamuntat; pungkuran; membelakang 
umungkur; membelakangi umungkur; umungkuraken; terbelakang ala­
sa; kapungkur 
belalai n. - gajab ibhakara; - (gajab) tulalay; tulale 
belalak v. membelalak maw~lO; - (mala) muIyar 
bela lang bnt n balang-balang; waJang; waJawaJang; - besar walangkrik; 
wilala(n) 
belang n balentonlf, bula1ak; w~lang; - bitam twah; belang-belang welang­
welang; berbelaog-belang welang-welang 
belanga n jaqi; kawali; kumbha; kUlJc!a; panay; tajo; wajong 
belaoja (yg dikeluarkan) n beya 
belantao n musala; mUs3Ia 
lbelas n w(e)las; welas-asih; weias-(h)arep; weias-(h)ar~a; weIas-hyun; ­
kasih anumana; karuni; lulrul)ika; ~ya; wiIasa; wil.aSa; - kasihan 
bhadIi; Iqpa; marma; mIas-ina; weias; - kasihan (pd) awiiasa; awilaSa 
2belas. delapa~ - 3$~dasa; wwaluwias; dua - dwiidaSa; row~las; lWawelas; 
empat- caturdaSa; enam - nembClas; sodasa; lima-limawelas; pa~­
cadasa; sebelas eJcadaSa; saweias; sembilan- nawadaSa; sangawias; tiga 
- teluwe.las; tigaweias; trayodaSa; tridaSa; tujuh - pituweias; saptadaSa  
belatuk (burung) n palatuk; walatuk 
belenggu n bandhana; pasa; pasabandha; paSandhana; prabandhana; 
sangkala; srngkhala; - dnta madanabandhana 
belera' n. - (belebas tenun) walira 
belerang n walirang; warirang 
beli teko; tuku; tumbas; tumwas; weli; wli; perihal membeli panuku; pembeli 
pameli; - tetap (langganan) bunga wli kembang; - tetap (langganan, 
pelanggan) kapur wli kapur; alat - panumbas; tumbasan; pembeIian pa­
numbas; tumbasan; harga - panumbasan; tukon 
beliak v. terbeliak mel~lo (luis weleli'» 
belibis bnt n wiskira; - betina caJmingga; (burung) - (Anas casarca) cakra­
wiilca; waliwis 
beUkat n walikat 
belit v pu4e~ pulet; wilut; berbelit apuq~tan; berbelit-belitan silih pulet; 
dibelit pinule~ belitan (lililan; gulungan) wilet 
beliung n kiiwara; patuk; wadung 
be10k a. membelok malih 
belukar n guJrnalata 
belulang n ajina; carma; d!ti 
beluntas n waJuntas 
. " 
belut (Morwpterus albus) bnt n dunghIl; welut 
benalu n odwad; simbar 
benam v. terbenam sumurup; surup 
benang n apus; tanlU; wenang; - sari keSara - tenun lawe 
benar a paramarma; :.iu; sat; satya; (sa)yukti; singgih; suwardhama; tathya; 
torasi(h); wadi; wastu; wyakti; yakti; yukti; sungguh - luhu; benar­
benar saksat; kebenaran astu; byakta; dharma; dhannayukti; sadhuui; 
sadhutwa; tathya; taltwa; tatwa; (w)yakti; - ilmu penerangan udaya­
sastratattwa; - (tertinggi) paramasatya; paramatattwa; sebenamya 
tattwa; tatwa; - (jujur) satorasi. 
beneana n bancana; baya; bhaya; kleSa; laya; marakarma; upadrawa; upasarga; 
utpata; wipati ; wipatti; - air (banjir dsb) loyabhaya; besar - ma­
hapataka.; - terbesar paramopadrawa 
benci a wairngya; wimuha; wiragya 
benda n wastu; - an gkasa nak~atra; - berbarga bharal)a; ­
(ke)duniawi(an) wi~aya; - lahjr(iah) wahyawastu; - labir(iah)/ 
jasmani(ah) wabyaka; - persembahanlbadiah upahara; - tembus 
cahaya tarangtang; segaJa maeam - sarwabhaI)$; benda-benda an­
tariksa dyuti; jyotis; benda-benda berbarga rnjabharal)3; benda-bends 
labir(iah) wahyawastu 
bendahara n taJ}$; perbedabaraan ko~; kosa; - babasa koSa 
bendera n dhwaja; doja;jululc:-jululc:; layu-Iayu; laywa-Iaywan (/cds layu); pailji; 
pataka; tengeran; tengran; tunggul; wasana; - bergambar kera (ben­
dera Arjuna) wanaradhwaja; - kedl ubar-abir; - (panji-panji , war­
ular, yg mengandung lambang, dipakai untuk upacara perkawinan) 
(h)ulat-(h)ulat; wulat-wulat; - putib walantaga 
bendung v. bendungan n setu; tambak; tamreng; bangunan - setu bandha 
bengal a (kurang ajar) wangal 
bengis a (a)wengis; karkaSa; krora; kriira; sarodra; wengis 
bengkayang a lcaw~ (/cds wekar) 
bengkel n (ruang kerja, lolcakarya, terutama utk membuat alat-alat musik 
gamelan) tikasan (/cds tikas) 
bengkok a wilut; bengkok-bengkok wilutan 
benih (tanaman) n bija; wlja; wiji; winih; tidak berbenih nirwlja 
bening a awa; lilang; maho; malilang; mawii; puta; trang; wening; sangat ­
, ausuddha 
benteng n durga; ku~ - besar kutawara 
bentuk n 8kara; 3Iqti; bandha; bhawa; imba; k~kts; lwir, m; wandha; wa­
nglDl; - asli pralqti; - yg tak terbayangkan acintyarUpa; berbenluk 
tidak baik ~eta 
berltur v tatap 
bentus v. berbentusan awantusan (/cds wantus) 
berahfn raga; penuh - sariiga 
beranda n tepas 
berang a luluy; meua; wengis 
berani a agal; anggak.8ra; darpa; dhairya; dhlra; sadarpa; segut;.. swn$ut; 
siiramanta; wangal; warn; wibaSa; wigatabhaya; wikrama; wira; wirya; 
wlryaman&a;- sekali Juluy; amat - mahapragalba; sanga.l- ati.§iira; 
~; darpi&a; dhlratara; lqtawiiya; mahaprawira; mahiwirya; siiratara; 
suwira; wiratara; (terlalu) -pragalba; pemberani siira~ kebera­
nian kawikraman; kawiryan; par3krama; wlra; wlrya 
beras n b(~)ras; tandula; w~s; wwas; - bertih wel(e)tih; w~tih 
berat (ki berharga) i a (a)wecat; (a)wrac, bara; bhara; bwat; gaunrawa; gorawa; 
2 n (bunyi silabel panjang) guru (Iowan: laghu = silabel ringan at 
pendek); tibra; tiwra; wrat; wwat; sangal- atibhara; tidak - tambara; 
tambhara 
beri v sung; weh; wehweh; - tabu warah; memberi asung; - (bantuan) 
prada; - badiahamahugi (kds pahugi); - kesan kurang baik alpa<Jr$ya; 
- petunjuk/nasihat umudhahani;- lumpangan anapita; diberi 
bau - bauan binaSita; - hadiab pinahugi; - penjelasan wyatcreta; 
memberi(kan) (mempersernbahkan, menyampaikan) sumungaken;  
{m)awat; diberikan sinungaken; pemberi d8yaka; -api agnida; -bidup 
pril)adira; -makanan annactata; pember ian bhadrinugraha; pamabogi; 
pasWlg; paweb; p.mdaoa; swa~ upabara; -air samadina; -bel­
harga km tugas waradbarmad8na; -(dana dsb) witara.Qa; -demi per­
sababatan maitrld&ia; ffietnd8na;-yg berbarga wlridhlka; - j (derma 
dsb) ~y8kari; p~yakiuma; - Juar biasa paramawara; -rata-rata 
madyamad3na; -tertinggl par8ffianugrnha; -terunggul otWnad8na 
beri tabu v. diberi tabu wy8kreta; winyaJaeta; diberDabukan ginupi; pem­
beritabuan ak(h)yiina; bodhana; wangsit; wasit; wodhana 
beringas a hora; kriira 
beringio (Ficus benjamina) n agrodha; bh~qira; (pohon) bodhi; buddhi; 
groqa; gurda; mandira; nyagrodha; wadira; W3Qqira; waringin; wa!1l; 
wodi; wudi; jn - (ficus) wunut 
berita n MeSa; warta; waratta; wrctta; - lain wreuantara; pemberitaan pra­
wacana 
berkah n iSlrw8da; astungkfua; manggala; manggalya 
berkas n un'ting; - padi Lenah; - rumput wiranastambha 
berkat n mllI!.ggala; praJ]awa; swllh3nta; wastu;.diberkati dlk~ta; inabhiman· 
Ira; saSri; pemberkatan abhimanlra(l)a); dik~; (alat upaeara) -pali·pali 
berlian suctIpta; - terindab aniwaryaSuddha 
bersih akalm~?; alilang; maho; malilang; nirIDcula; ninffijana; ninnala; pra­
sanna; radio; resik; suddha; sukla; wetih; wimala; wisuddha; sangat ­
atis'uddha; atipiita; atiwimala; manapawitra; parisuddha; suninnala; 
membersihk an diri (m)aradin; dibersihkan (dimusnahkan) 
pina(ha)radin(an); beodakoya - paharadin; pembersiban Soca; keber­
sihan lilang; wiSuddha 
bersin v wah in 
beruang (Ursus mala janus) bnJ n baluka; bhalluka; rek~ 
beruk n (jn kera) weruk; wruk 
berungut v. memberungut awiengat-wr~ngut (kds wr~ngaL.wrengut); awn~­
ngul (kds wrengul); wrengut 
besan (orang lua menantu ) n waran~ 
besar n bahula; halimpung; maha; niilla; udara; uuangga; wipula; - (me­
nakutkan) wika!3; -sekali (lubuh. badan)awuger (kds wuger); awegah; 
awugah (kds wegah; wugah); lebih - adhika; luar biasa - nya wika­
!oLka~; orang - mahapuru~ sangat - apada; aLyantabhiira; saogat­
(hebalII lubuhlbadan)awugah (kds wugah); pembesar andyan; handyan; 
. alca" , tha" th'" .ken; kry. an; namraLI; nay ; sr~!3; sre~. ; sre~ . 1; sr~J.i; - para pen­
deta wipraga; kebesaran mahiman; wibhawa; wibhuti; - jiwa mahaunya 
besi n asi; ayah; ayas; loha; urn; wasi; wesi; -berani w~siwarani; (dibuat dr) 
-ayomaya 
betis n wentis; wetis 
betul a. kebetulan katuwon (kds tuwu); tija bhagya; yata'hha; yathfuha 
biadab a wegig 
biak v. berbiak v wroodhi 
biar p lumbar; dibiarkan inumbar; biarpun sadenya; yadyapin 
biara n aSi-ama; bihara; lruti; mandala; pamanguywan; wihara; wihante'n; - (di 
huum) tapowana; -'(tempst para biku, pendeta, dsb) kabikuan; kawi­
kwan; - (utk biarawatilwanita) pengubanan (kds uban, ubwan) 
biarawan n janggan; kayop; manguyu; tapodhara; tyaga; tyagi(n); walkalT; 
wiku; - (yg masih d/ tara! percobaan) upasaka 
biarawati n kili; walkalT; wiku; - (terutama yg masih muda) uban; uban­
uban; ubwan; - tua dan mulia wreddhamu~<!l _ 
biasa p. terbiasa tahu; kebiasaan abhyasa; sila; swadha; sila; - tetap sa­
ctabhyasa; menjadi - upahita 
biawak (Varanus) bnt n ruti; wayawak: 
bibi n penan 
bibir n lambay; lambe; o~VUl 
bibit n wiji 
bicara n ucapan; v ueap; wadana; wag; wruc; wfu}i; wieara; banyak - jewah; 
lberbicara waca; wadya; - dl bati unad(h)ika; - kasar wiikcala; wrucea­
pala; - manis priyambada; priyamwada; saling - sapocapan; membica­
rakan ulih-ulih; dibicarakan ginupi (kds gupi); wacaka; wicarita; apa yg 
- ulih-ulihan; pembicara wakta; waktar; waktrii; pembicaraan pangu­
eapan; wicara 
bidadara n (t)apsara; widadara; widyadhara 
bidadari n amarakillninl; amarawadhu; apsantun; apsara; apsarawadhu; apsan; 
(t)apsara; (t)apsari; suradhita; sutanggani; sutapsari; widadari;. wi­
dyadhari; wiwudhftnggan~; - pilihan (elok, molek, dsb) warSpsari; ­
. putri kahyangan wiwudhftnggana; spt - surapsantulya 
bidang n. - tanah angSa; - (It dada) awiqang; - kegiatanlkekuasaan 
wi~ya 
bidik v.membidik angayat 
biduan n. - gita pujian magadha 
biduanda n malandang (kds landang) 
bijak a waged; widagdha; widigdha; wrddha; - (dl eDam ilmu kerohanian) 
~qabhijnadh8raka; orang - nltiman; sangat - nltijna; kebijakan 
winayaka 
bijaksana a buddhimIm; dhairy~ krtawiweka; nayawit; pragiww; prajna; 
susandhi; wieaksana; wijna; 'wisesajna; wiweka; wiwekl; wredah; 
wrectdha; (orang)·~ Dltimiin; maharddhika; sangat - malUiprajil~ ni­
tijn~ s~~ suprajna; wibudha; wiwudha; seorang - dan mulialterke­ 
muka wroodhapuru~; kebijaksanaan ajfiama; kawicaksanan; kawiwe­
kan; medha; naya; pm:tqitatwa; wijnana; winayaka; - dan upaya 
nayopaya,-tertiogginayottuna;Utt2mnanaya 
bijan (Sesamwn indicum) tb n tila; - hitam ~atila 
biji n tila; wija; wiji; - kemaluan wre~; - mata indra; tm'aka; udban 
biku n bhiksu; biku; wileu; - tegub hati bhiksuwratin; wikubrati 
bila p opwan; yadiyan; yadyan 
bilah n waja; wilah; - bambu (utk ditulisi) welah; wilah; (utk pagar) wilah 
bilang v wilang; tak terbilang banyaknya amanu~parimita; bilangan pari­
mana; sangkya; wilangan 
biliun num aksohinT -
Bima (sbg per;apa di Nawaruci) n AngkusaprfuJa 
bimbang a alang; dom; walang; wawang; wicikitsa; wikalpa(ka); kebim­
bangan wicikitsa _ 
bimbing v tuntun; bimbingan praniti; winaya; - bijaksana nayaprawrtti; 
mempunyai - nay~wena; berbimbingan alUnlunan ' 
- - " 
binasa a bhagna; bhasmi; bhidura;jharjharikrta;jirna; ksaya; laya; lebur; mara; 
palis; p~in}a; pranal!~ roha; tum pur; win~; wis~a; membina­
sakan rumoha; pembioasaan riairiti; nairrti; nana; na~t,a; neriti; nir[ti 
binatang n paSu; tiryak; tiryak-prfu;1i; triyak; - (berkuku belab, berkaki 
empat, liar, buruan) mrega; - bertanduk wi~lJi; - buas krawyada; 
sattwakhara; - buruan mrga; - kendaraan (kuda, unla, dsb) wahana; 
upacira; - rendah alpapaSu; - tarik (kendaraan beroda) wahya; ­
tarikllunggangan w8ha(na); - ternak watsya; - ternak besar ma­
birtaS'u; - ternak keeil ksudrapaSu; semua - sarwamrga 
bincang v. perbincangan wic~ , 
bingkai n wangku 
Ibingung a wcula; byamoha; gl8na; kaIepyan (kds lepi); kamitinggenesen; lepi; 
moha; moruta; mulinga; (m)ungeng; nirwis'uddha; pargata; railca; ting­
genesen; wagugen; (/cds wagug); wicitta; wikalpa(ka); wimohita; wipari­
ta; wirangrong; wirangrwang; wismaya; wiswaya; (w)ulangun; wyaIcula; 
wyamoha; - hatinya mohacina; membingungkan mohana; 
kebingungan wimoha; wyamohana; wyamohita 
bini n bini; yugala; wini; - haji wini haji; wini nareswara 
bintang n an~Lra; lin tang; naqaLra; tara; taragaJ;la; taraka; tarangga; 
t(i)ranggana; wintang; - beralib handam; wintang anolar; - Bimasakti 
chayapatha; wintang wuwu; - sayarah fumgraha; - siarah Mustari (= 
Jupiter) W!'haspati; gugus - naksatra; berbintang lima pancatara; per­
bintangan yoga • 
bintik n l8leaeh; tilaka 
 

biri-biri bnt n. - jantan Minda 

birabi a mada 

b" od" gk"
,.. n . ......;.. r a sen er 
biru 1 a (warna biru) pahul; -lazuardi rajawarta (prawala);--nila nila;- tua 
nllangsuka; sY&ma; - loa dan me~ab nilalO'hita; 2 biru-biru (pakaian) 
wiru-wiru (/cds wiru) 
bisa (racun) n bisa; mandi; upas; wi~a; wisya; - menya la wisabahni; w~gni;
A • '. ~. " 
wi~ala; berbisa gaib widyawi~ 
bisik v gu'iiep; berbisik-bisik abibisik; (a)wisik-wisik; (a)wiwisik; magunepan 
(kds gunep); dibisik-bisikkan pinagunep-gunepan 
bisu a. (mem)bisu mona; moni; muna 
bisul n (wu)wudun; wudhun 
blekok bnt n weluwok 
bobot n bhara; wrat 
bocab bala; raray; situ; willa; waIaka; wruaputra 
bocor v. kebocoran katuruhan 
bodob a du~prajfia; jaqa; muq(h)a; waIabuddhi; wibuddhi; wiparita; sangat-.: 
mahamoha; - amat! (kala mahan) wimudha! 
bohong a dora; mithya; mrsodita; waDci; berbohong alir;ok 
bola n rindi; singgi; - bumi prthiwTmandala; - kecil bindu; windu; (sasaran 
pa~~h) ul)Qi ' • ­
bolak-balik v (tidak dapat tidur. dsb) mosil; - mengambil (membawa) 
anguncal; angunjal 
bolong a. bolongan n panglak 
. bongkok, bungkuk a wungkuk 
bongkol n sungkul 
boreb n anggaraga; jenu; mal}qaga; modakaJ}<!a; sambara; w~(?); wida;­
lurap (dr daun kayu manis dan bawang) wangwang 
bosan a (a)warsih; -Ikeengganan (bidup) (ka)wruragya(n) 
botak a len gar; nisroma 
botoJ n pucung 
brahmana n bmhmalJa; dwijati; - agung wipreSwara; - tua dan mulia 
wreddhabrihmaJ,la; - utamalterkemuka wiprngra; wiprawara; anak­
wipraja; wipratanaya; wiprntmaja 
buah tb n kalayu(nama jenis buah); phala; sale(na'ma jenis buah); woh; wwah; 
- dada nistana; - dada wan ita nuroja; stana; ~~; uroja; - dan 
makanan Jain phalabhoga; - (dr) pohon taruphala; - kapas kawung; 
- Jahiriab wahyaphala; - mulut (yg tidak baik) lokaprawada; lokya­
prawada; - pelir (scrotum) wungsilan (/cds wungsil); - pobon wrek~­
phala; - semangka (Citrullus vulgaris) tarambuja; berbuah vawwah; 
(m)aphala; (m)awoh; tidak - wiphala ; buah-buahan wowohan; wwah­
an; wwawwahan 
buai Y yun 
buang Y. dibuang ~paken (/cds ~pa) 
buas a awurangutan (/cds wurangutan); khara; khora; k:rwa; matta; sarodra; 
sangat - atirota 
buat Y yasa; berbuat uJah; - jahatlburuk a~a; apakrama; - salah 
mithyaprawrtt:i; - sesuatu pertama kali (a)mungari; awungaran; -yoga 
ayoga; membuat. - perjanjian kr~tobhaya; - subur apyayana; apya­
yani; dibuat - dr bunga puspamaya; - dr permata/berlian/ manikam 
amaratimaya; terbuat dr intanlmanikam maQimaya; perbuatan bya­
para; anusJ-lJana; deya; kanna; laama; kriya; 1qtya; ~; samarambha; 
swotpadaka; - (perbUIJtan sendiri) wah; widhi; wreni; wyapara; segala ­
sarwabyapara; - anak kecil watak3ra; - baik dhanna; Idrti; kuSalakanna; 
pangupak3ra; subhakarya; sulqta; suJqtakarma; upak:3ra; yuktikreta; 
~tya; - benar suddhakanna; - berfaedah d.barmalOrti; - curang 
nilqt.i; - dosa p8pakanna; papakrama; - ganas rodrakanna; - jahat 
du~lqta; - laki-Iaki narya; - larangao wiruddhakrama; - lubur/mulia 
mahanuraga; - menyainar wyiijakanna; - salah apakaraJ;la; - salah 
(khilar, keliru) wiparitaJairya; wiparltakriya; - sangat utama dhanna­
karyadhika; - sesuai dengan ajaran dharma dhannakriya; - sud kri­
yoowaya; - terpuji kirti; - utama pnlyogakriya; - yg berfaedah prakIrti; 
- yg menyenangkan raiijana; - yg sangat utama dhannakary'adhika; ­
yg tepat (baik dsb) yogyak8rya 
buaya bnJ n buhaya; gr8ha; jalahastin; uwaya; wuhaya 
bubar Y ICbar; luwar 
belat (perangkap ikan) n wuwu 
bubu n wuwti 
bubuDg n. bubungan (rumah) wuwung(an) 
bubut (Centropus benga/ensis) bnt n wulbut 
Buda. - awam (/awan bh~u) upasaka 
budak n. perbudakan panunggwan (/cds tunggu) 
budi n buddhi; cetana; manasa; pangawruh (/cds wruh); - baik (saleh dsb) 
buddhi kUSala; - luhur mahabodhi; - saleh dhannacitta; - yg sem­
purna wisambodhi; berbudi pUQyaman; - baik prasannabuddhi; 
subhaSila; - buruk durS'ilagati; - halus adhyabnika; jatmika; - lepas 
wrMdhabuddhi; - lubur mahabodhi; mahiirddhika; - luhur/mulia sa­
dhu; - matang wreddhacitta; - sentosa (sabar, dsb ) Santacitta; ­
sempurna wisambodhi; - tinggi prasatya 
budiman n 8disajjana; irryaguqa; joani; pm:tyamanta; p~yaw8n; sidhu; ­
(dan ilmuwan) sidhu~ 
buduk (pen}akil) n wuqug 
buihn wereh 
bujang n. bujangan (llcJpr) wujang-wujang 
bujangga n kawi; mah3rddhika; rakawi 
bujuk n rebu; wujuk; wuluh; membujuk arebu; rumebu-re'bu; wojuk; mem ­
bujuk-bujuk angupuk.-upuk; membujuk-bujuki amujuk-mujuki; di­
bujuk (dilipur) winuluhan;winuluran (kds wulur?); bujukan icuk; pra­
panea; wawangbyan; wawangyan 
bujur n. - sangkar pasagi
-., ,/
buka v lukar; we4ar; wenga; membuka ame¢rr; - (pakaian) lwn~; ­
tanahlbutan dsb untuk poodok/dusun (m)anaruka; dibuka winedar; 
terbuka kaw~ menga; (a)weQar; wenga; - lebar myata; wyata; ­
(tutupnya) ongkab 
bukanp !aha 
bukit n gumuk; gunung; hunur; sikariJ)i; unur; wukir; wukir anak; setinggil 
sebesar - sawukir, tiruan - wukiran; wukir-(w)ukiran 
bukti n byakta; eihna; eiri; yakti; (w)yakti; - kuatJtepercaya ra~itapratyaya; 
tanpa - nispramana 
lbuku n pustaka; - bimbingao/pedoman cinta asmara madanatantra; ­
masakan siipakaSastra; - (pel)ajaran weda wedasastra; - yg baik 
susastra; dibukukan pinustaka 
2buku n. -fruas (bambu. dsb) wuku 
bulan n bindu; eandra; candrama; eandramas; himarasmi; indu; induma; kar­
tika; kirar.la; labuh; mrgaJancana; niSakara; Sasaeihna; SaSadhara; saiadha­
I'3IJa; §aSaIancana; SaSangka; SaSi; sit.akara; shangs'u; Sitaraimi; soma; 
wulan; (1112 tahun) lek; misa; w1llan; - bersinar tumambwang; - dan 
matabari candr3ditya; can~a; - ke-l Srawal)a (Juli-Agustu§);­
ke-2 Bh3dra; Bbadrawada (Agustus-September); - ke-3 Asuji (Skr 
Aswinah. Aswayujah) (September-Oktober); - ke-4 Karttika (Oktober­
November); - ke-5 MMgasi{a(h); MargaS~ (November-Desember); 
- ke-6 Pau~; P~ya (Desember-Januari); -ke-7 Magha (Januari­
Februari); - ke-8 Pbhlguna (Februari-Maret); - ke-9 Caitra; Cetra 
(Maret-April); - ke-IO Waisruma; Wesruma (April-Mei); - ke-U Jyes­
~ (Mei-J uni); - ke-l2 ~dah (Juni-J uli); - musim semi wasantamasa; 
- panglong ~I!a~; - paro terang jyautsna; jyotsna; - (pembuat 
malam) niS8kara; - perbani jyotsna; jyautsna; sukJap~; - pertama 
prathamamasa; - purnama purindu; plin)ama; (wa/ctu) - purnarna 
pim}amakrua; - sabit (lambang dl agama Siwa: hidup) ardhacandraIna; 
- (satelit) wulan; - timbu1 tambwang; keturunan - somawangSa; 
lingkaranlbundaran - SaSangkawimba; paro - yg gelap ~l)3pak~; 
piringan - eandrawimba; sinar - sasikIral)a; spt - amulan; 
23 
(m)awuJan; wuJan-wuJan; wulana; terbitnya - candrodaya; candrawila­
sita 
bular a. - mata buler 
bulat a awehi; bhartula; bunter; bulatan welu; - (bulan, matabari) bimba; 
wimba; - kecil bindu; windu 
buHr n wulih; bulir (padi. gandwn. dsb) iuyan; sebulir (sebatang. setanglcai) 
sawulih 
bulu n ajina; lahuyang; wulu; - domba kambala; -~ - mata hKkp; -I 
rambut (tubuh) wolu; - roma puhun wulu; roma; wulu; wulu puhun; 
berbulu lomas..; wulun 
bulub tb n wangSa; wenu; wirada; woluh 
bumbung (bambu, uJlc mengambil air, nira enau. dsb) n bungbung; kele; 
wungbung; wungwuog 
bumi n aQQa; aQ4abhumi; ~$maJ)~; aJ)(japada; (a)sundharl; swani; basun­
dhara; basundhari; bhUloka; bhiimi; bhiirloka; buwa1i; dharani; jagat; 
janaloka; ksiti; ksoni; lemah; madhyapada; mahl; martyalaya; mar­
tyaloka; martyapada; medini; parthiwi; p8IaJa; pataIa; pretbiwi; ras3taIa; 
rat; siti; swamartya; wasudhll; wasundari; wasundhara; wasundhaii; ­
dan angkasa bhiirbhuwah; bbuwanantaraIa; -, udara, dan langit 
bhlirbhuwahswah; (bulatan) - aJ)Qabhuwana; bhuwanfuJc;Ia; (dasar) ­
bhiitala; mahltala; permukaan - ~ititala; selurub - bhuwa~~ pre­
thiwim~ 
bundar a bunter; bundaran (bulan, matahan) bimba; wirnba 
bunga n Id anggana; ~tanaka; janggit; kambang; kamwang; kern bang; 
karangbali; kusuma; kusumasari; rnalini; parumten; palawa; pallawa; 
phalita; phalya; pu~pa; p~anidra; pu~ita; puya; rajasa; santanika; se­
kar; senting; sumpang; wari; wonga; wunga; - beracun wi~pu$pa; ­
dewa-dewi surakusuma; - di dl pemujaan anggaJ)a ning pahoman; ­
gambir wiraga; - (biasan) sanggul sekar suhun; - butan wanakusu­
rna; - kabyangan surakusuma; -malini segarlbaru nawamalini; ­
matabari kanigara; -mekar wikasitakusuma; - melati rnhlati; wifllga; 
wiragasan; -melur menur; wiriigasari; ~ pisang tud; .......:rampai 
kusumawicitra;-teleng (Clilorea te17llllea) wonga/wunga teleng; ­
teratai merab padma; - tilaka pd musim semi basantatilaka; wasan­
tatilaka; - tunjung biru kuwalayakusuma; nllotpalasari; - uang MiSra; 
wrOOdhi; - nang pinjaman yg barus dibayar setiap bulan/tabun 
menurut perjanjian kW.awroodhi; -waru (Hibiscus tileaceus) wunga 
waru; - wora-wari wunga wari; - yg jay8 wijayakusuma; karangan 
- seidlr taji; memakai -rnasekar; rangkaian - maIya; segala macam 
- sarwakusuma; seke.lompok - manjarl; sekumpulan ­
p~asalicaya; berbunga asetar; phalita; pu~ita; sumekar; wikasita; -
Oebat) maphalita; - mekar wikasitakusuma 
bungkab n lo~ 
bungkal n. - tanah singgi; bungkalan batulkarang lungka 
bungkuk a tun(ng)kul; si - wwal; membungkuk lumpu; - ·bungkuk 
(m)angUJ)Quk-UlJ4uk 
bungkus n wungkus; dibungkus winingkis (kds wingkis) 
bunglon n bulwan; 1qk.al8sa; wulwan; wulyan; wunglon; wunglwan 
bungsu a pamuruju; wungsu; wuragil; wuruju; (anak) - pamuragil 
bungur (lAgerstroemia reginae) tb n wungu 
buni (Antidesma bwtias) tb n wuni 
buntu v (tersumbal) wunlU 
bunuh v wunuh; membunuh wiidha; binatang dibunuh untuk kurban 
wunuhan; pembunuh ghataka; wil<1ha; pembunullan badha; wadha; 
terbunuh wadha 
bunyi n abha; arawa; dhw3ni; kryang; nada; Sabda; uni; (w)uni; - kecapi 
wiJ)1lrawa; - tetesan (air) windunacta; bunyi.bunyian gamara; tala; 
tiunara; alat - Monda; berbunyi arawa; maSabda; - merdu madhuswara 
buru. v ;berburu D1!gawasa; terburu-buru kataragal (kds taragal); pemburu 
kiritta; lubdhaka; Sawara; tuha buru; perburuan mrgaya; buruan mrega 
buruh' n witadesa; - asing wi'tadda . 
buruk a abita; anarya; aSubha 
buruog n aganilaya; 3kas8cara; ~gami; bingla; ha4awa; kaga; kalangkya; 
khaga; khecara; laru; larwan; manuk; nganga; p~i; ~in; patangga; 
patatri; ~dha; saklmi; saragi; wihaga; wihagani; wihanggama; wyomalca­
gati; - air manol; masii (/cds asu); - belibis_ w~ - besar maha­
~i; - biro tua (merak) may'Ura; merak; nila~i; - dara karawa; 
kaQawa; - elang (Falco pondicerianus) syena; ulung; ulung-ulung; ­
elang yg besar bahak; - engkuk tokila; - gagak nila~i; -bantu 
kuwung; ulUka; - hitam (gagak) nTIa~; - kedasih betina ~­
~; taQahasih; taQarsa; ta$sih; - layang-layang gurundaya; -Iayang­
layang/walet (Hirundo esculenta) ..erik; - malam hari kukuti; ­
merak kuwong; mayora; nlIapak$i; satapattra; - merak gembira malta­
mayiIra; - pelatuk kuyalca; -puyuh wartaka; - puyuh muda warta­
kapota; - (si) kedidi krOnca; kraunca; - tiung wihung; - walet dadali; 
raja - (=garuda) wihanggamapati 
busa n wereh; wuruh 
busuk a kleda; - (lelur) wUkan; (menjadi) - awUk 
busur n capa; capadafJQa; capayasti; dhanu; lcimnuka; langkap; laras; sarga­
capa; - kapuk/kapas (utk membersihkannya) wusu 
bula a andha; andhawibhuta; samcha; wuta; wuta wiwuta; - hurur apa~; 
n~; - sejak lahir jatyandha; orang - s3pa~; membuta tuli muta 
butir n litlit; tila; wwah; - (beras kuning dsb) dan bau-bauan harum 
w1jagandhaksa~; - hujan (es) wwah ing jawuh; - (padi-padiall) sasya 
bu tua n uwa 
buyung n dyun; - emas bhrangga; bhptgga; b~ggara 
buyut n anggas; puyut 
cabang n langge; pang; ranggah; w; srumii; bercabang ranggah; --cabang 
Jumange; pencabangan pasampangan (mungkin: pasimpangan?) 
cabik a. - - cabik paracal 
cabut v. pencabutan nyawa p~praharaJ}a 
cacat a. bhinna; cantri; chedya; mala; taIeleh; Una; iinika; wada; wigul}a; 
wilcilra; - anggotalbadan wikala; - badan tapas; wikala - bentuknya 
wisIcreta (Skr wOO-eta); - indera wikalendriya; - kaki (kaki lengkung 
dsb) wangkang; - (tanpa sifat-sirat baik) wigupa; orang - badan 
krpana; tak ada -nya tamala; tanpa - anindita 
caci n. - maki paraninda; w3da; mencaci anguwel (/cds uwel); cacian taIjana 
cacing n ld!8; kremi; krimi 
cadar n ringring; tawing 
cadas n rejeng; sungil; wungkal 
cabaya n awa. awa, mawa; bhanu; bhra; bimba; cadudasa; dilah; dlpla; dyota; 
ghreni; jwaIa; jyoti; k3nti; ketu; kira.r}a; lurak; mawa; pajyut; prabha; 
pradJpa; prasanna; pratlipa; pUla; raSmi; ruci; sOng; sukla; tambwang; leja; 
wimba; -bening suklaprabha;-bulan candralciinti; indurasmi; jyo~J1a; 
jyo~~a; sasiraSmj; - gemilang sudipta; - kasih ananggadlpa; ­
kepablawanan wiryateja; - matahari rawiprabha; rawiraSmi; rawiteja; 
- permata ma~iprabha; - tak bercela anindyaleja; (hiasan) ­
dlpamala; seribu - sahasrabh~mu; spt - bulan jyo~J)rucirra; (spt)­
matahari siiryakiral)a; bercahaya diIah; dumiIah; kakuhungan (/cds ku­ 
hung); prasanna; prodbhiitakirar.ta; Srisampanna; suba; subha; sumrldan­
ta; swela; ujwa1a; ujwalita; - menyala-nyala ujwalaprabha; - sendiri 
swam; sw~; - tajam/panas (su)~l}aprabha; sangat - alidipta; ali­
maya; alipralcisa; Sriyamaya; serba - sarwabhaswara; tak - tunara.smi; 
asukla; bercabaya-cabaya angabar-abar; bhaswara; mangabaran; sak3n­
ti; sateja 
cair drawa; cairan unggul (sangat baik) ad(h)idrawa 
cakap a apta; kUSala; suSrama; waged; - (tampan) bagus; wagus; percakap­
an bawarasa; pocapan; ujar; kecakapan gtn:\a; kawagedan; upadhi: upadi 
cakar n taluk(i) 
cakra(m) n. ­ matabari siiryawimba 
cakrawala n digmaI)~ 
cajon n pacang 
cambuk n pecut; pralOda; cambukan taqana ,., .f, 
'
campaka n jalaprang 
,., 
campur mma; rames; ramOs; wor; bercampur amor; awOl'; umor; - aduk 
awut; - dng (II suara) wiJcel;mencampur'IDl~es, ;percampuran/ 
pembauran kasta waIl)asaqlhara; wan}asanghara; w~ang~Jke­
campuran upadhi; upadi; campuran. misi:a~ modaka; - kasta warna­
saf!1hara; w~asanghara; waIl)asangkata , ', . ;: . o. 
canang n jayagh3{l~; jayagh3I)~i; kaJaha; mongmong;, tala; wijayagtJ~ta 
canda n kacah; siwo; bercanda kumacah; laleda; . (m)asiwo; diajak .... siniwo 
candi n cailya; - pemujaan dharma; -/tanah untuk pendeta/resi beraga­
ma Siwa atau Buddha dharma lepas; - utk keluarga bangsawan 
dharma haji; dharmasima 
candrasangkala n rupacandra 
candu n. kecanduan tidur wllk turn 
cangkul n prekul; wangkyul 
cantik a aharja; arja; (jahayu; kalyaQa; laleh; lalita; listu; listu hayu; liluhajong; 
liluhayu; rahayu; rasya; riipinl; sobha; suba; subha; sundaJ"a; sura'smi; 
sus'rama; - Manis ~adhura; ~ggara; - sekali suramya; sangat­
atisundara; maiiarupiI)i; tercantik wara; kecantikan kanti; langen; lango; 
kalangwan; madhurya 
cap n saiicaka 
capai v. mencapai Jabdha; - pengekangan diri yg tertinggi paramaSantika; 
sudah - tujuannya labdhaprayojana; dicapai siddha; dapat - gamya; 
tercapai apta; bawata; bawati; bhawali; siddha; - (d/ tugasnya) labdha­
karya; - maksudnya siddhasadhya; - tujuannya labdhakarya; labdha­ 
karyas8dhaya; labdhas8dhya; - yg dicari labdhagati 
capung bnt n kiiijing; wilala(n) 
cara n carya; gamana; inggita; krama; marga; nyaya; pada; padartha; upaya; 
yiina; - bertindak medha; - beryoga yogakrama; yogamarga; ­
bidup brata; dhanna; krama; marga; palupuy; wrelli; - kerja medha; ­
yg baik ~itak:rama 
cari v luruh; ruru; wulik; - jejak ruruh; mencari arum; mulik; wulik; ­
bantuan ~; tempat - (sesuatu) pamulikan; dicari kaluruh; ben­
o dakoya _ jejak.!'ya ruruhen; mencari-cari (u)mulisak:; (mata) pencari­
an wiirtt3; u~iwa(na) 
• '. _N. · _ 
cat n. - bitam silanjana; - merab kalyaga 
cawan n wawan 
cawat koplna: kauplna 
cehol a bamana; cabwal; wamana; wei; wujil; wwal; wijel; si - wwal 
cedera n wikara 
cegab v sayut; mencegab manayuti; dicegah sinayutan; pencegah wailamba; 
wetemba; (usaba) pencegaban pasayut 
centan a laghawa 
cekeok wiwilda; bereekcok awiwada; pereekcokan wilda; wirodha 
eela n duryaSa; j~; upaw8da: wOOa; waqa; tanpa - ~ tiada -nya 
salisii; meoeela ninda; tereela nindita; tucc(h)a; keadaao sangat ­
tucita; tidak. - anindita; celaan apawiida (kds wada); tutuh; (penempelak­
an)up~ 
celab n pUJa; randhra; (sela. renggang. belah) sangka~; sela; t!la; wila; ­
bumi mah1randhm 
celaka n. - Uahanam dsb) naraka; keeelakaan apaddhanna; baya; bhaya; 
kopadrawan; mandabh3gya; marakarma; upadrawa; wipa(t)ti 
celana n tancingan 
celeng n bag<r. bawi; war3ha; wok; wuk 
eelup n. juru - apam&Je'l; mencelup biru (kain dsb) ke dl nila amede't 
eemar a malina 
cemburu a Satya 
cemerlang a sweta 
eemar a acolcsa; diisana; kardarna; kecemaran klesa. .' 
cemas (tidl.llc lenteram hati) a (m)osah (kds usah); pari~ta; ~~; tidak ­
nirsangiaya; Waflcak; (ke)cemas(an) ~ta: ~J.i; santriisa 
cemburu a asuya; ~ya; Salya; bebas dr rasa - (iri, denglci. dsb) wimatsarit­
wa 
cemerlang a arjuna; gumawang (/cds gawang); jwalita; mulyar; - (bercahaya 
sangat terang) mulyar 
cemooh n. cemooban upaluisa 
cendekiawan n bhujangga; mahajana; m~ana; PaJ}Qita; paraga; sastrawit 
cenderung a. kecenderungan katiling; tiling 
cengang a. tercengang kamatenggengen; kamitenggingen; kapitinggeng; 
kawongan (/cds wong); kawulangun; (m)(a)tegeg; (w)ulangun; terce­
ngang-cengang amengen-mengen (/cds wengen?) 
cengkih tb n. pohon - (Eugenia aromatica) Iawangga 
cepat a caliring; druIa; gaSca; qana; Iaghu; pragata;suprura; wen; tosen; 
trigaiica; tuma; tumi; uddhata; upa.,er; usen; usOn; wega; (mengerjaJcan 
seSualll) wicyat; - dan lambat drutawilambita; - spt angin bayuwega; 
~ ~ • v 
(dng) - sawega;sanpt-osen-usen; p~gatra; usen-usen; kecepatan 
angin pawanagati. 
cerai v. perceraian parad3ra; wiprayoga 
cerana n caparu; pawohan; pawwahan (/cds woh, wwah); wawan 
cerca n. cercaan aIaoSa; tutuh . 
cerdas a jiiaru; laghawa; pragiwaka; pragwiwaka; prajna;kecerdasan cetana; 
kaprajoan; - pikir medha 
cerdik a waged; - pandai mah3rddhika; S3straparaga; kecerdikan kawaged­
an 
cerita n ak(h)yana; carita; kaq<ta 
ceritera ayana; kalha; kat.h3knya; kalhana; khaQda; Ichyayiki; pradata; priilqta; 
sangkalhii; tantya; tattwacarita; wilkya; waq1ana; warta; wretta; ~-­
bagian, - pendek upakatha; -kuna awasana; usaha; usana; - nyata/ 
inti tattwakalhana; - pendek aJchyayik3; - Wisnu Wis.rJuw~ana; ­
zaman dulu purwacarita; usanaparwa; (bagi.an) - ~ khaJ}~ 
(bagian) -perang yudd~qa; berceritera angutara (/cds utara); pra­
data; - kebobonganwadul-wadul(an); wawadulan; diceritakan wiirsita; 
telah - warTlita; marilah kita ceritakan (tt) kawuwusa(n), kawuwusana; 
wuwusen 
cermat a apramada; nitya; tegep; tuhagana; - (palUl, (se) laya/c, (-nya) 
-~ w, .
senonoh) nepnep 
cermin n darpana; pahesan tfmpa 
cerpelai bnt (musang) n nakulii 
ceruk n kupa; pu\<!; siluk; -/keluk (pantai) teluk; - (leJaUc, lubang, relung yg 
masuk ke dinding, lembok, lanah, dsb) wiwara; berada di - amiluki 
cetak n. cetakan saiicaka 
lcicit n (silsilah ke bawah) buyut, puyut, wuyut, yuyut  

2cicit n. mencicit (bunyi kerela perang berja/an) ~g-~ng grit 
cincin n anggullyaka; kaIpika; karah; kUI!c;JaIa; murit; pasada; prasada; seseran; 
simsim; memakai -, bercincin masimsim 
clnta a anangga; asm; atanu; dama; hamun; kandarpa; lulut; madana; manasija; 
manmatha; pradyumna; prema; smara; srnggara; surata; suratasuka; lon; 
~ tun; turida; wi~ya; - kasib lcaruQya; wilasa; - kasib sesama 
paramfirtha; jatuh - k3muka; katuridan; mabuk - kimamohita; sangat 
- h~caya; dicintai orang janapriya; yg paling - priyatama; ter­
clnta dasih; yg - kimli; yg -/tersayang w8nabha; waIabha; pencinta tua 
(orang lua yg dilanda cinla) wreddhak3muka 
ciprat v. menciprat multak (kds ultak) 
cipta n. pencipta iidikarta.; Pencipta Widhi; ciptaan srsta; srsti; - sendiri 
buddhiracana . . . . , . 
ciri n I~ru:m; Iancana; ~; - utk mengenal panenger (kds lenger) 
cium v ambung 
coba v p~; mencoba mam~ percobaan pam~ 
cocok a pathya; samartha;.yath8rtha; yogya 
cokmar n lori; musaIa; muSaIa 
comberan n pacaryan 
comel n. comelan tutuh 
compang-camping a teres mnting 
condong a rembang-rembang; kecondongan (kecenderungan) tiling; katiling 
congkak a abhimina; garwila; kabhimanin; pomka 
contoh n anum8na; darSana; ~~pama; lingga; palupi; palupuy; pangudarana; 
- (yg harus dilirll) paniitan (kds tOt); pratiwimba; tempa-tempa; 
tulad(an); ud3haraQa; udaraJ)a; upadaSta; upa~r.a; - (bentok, ukuran) 
yg benar tepa-tepa; sbg - pangu~!aD 
corak a (hasi/ banglUlilltlsusunan) rancana 
cuci v waseh; wasuh; wisuh; tukang - walant6t; bercuci-cucian tangan 
awajik-wajikan (kemudian menjadi wijik-wijikan. krama inggil Jw) 
cucu n dauhitra; dohitra; pautra; potra; putu; cucunda rapulu; w~ka ni weka; 
-Iald-Iaki dauhitra; duhitra 
'cucur n . cucuran taritis; bagian di bawah - atap tare~pan (kds taretep) 
2cucur (=cuka) n wrak 
cukup (sedang, /umayan. memadai. lidak kekurangan) a s&!eng 
cula (badak) n wisina 
cumbu (kala-kala'manis IlIk membujuk) n. mencumbu angabhilca (kds ablllka) 
curang apacara; jihma; paracidra; waflci; wegig  
curat n. mencurat (cahaya. air. darah. dsb) muncar (luis uncar); - (ke luar) 
multak, mulutak (luis wultak, wulutak) 
curi v. mencuri mutil (kds util); pencuri cora 
dada n jaja; wak~; wijang; buah - nisLana 
dadak adv. mendadak icchanamara 
dadu n cala; pasagi 
daerah n angSa; asa; bhiJbhaga; dda; disa; imbang; ~tra; maI;lQ.ala(m); pada; 
pradeSa; wanua; wanwa; wengka; wi~ya; - asing (lain) paradesa; ­
bergunung-gunung parwatabhumi ; - bumi bhUrm~qaIa; -hutan 
wanadeSa; - Jawa Yawam3l)qa1a; -lain anyabhiimi; aparadeSa; digan­
tara; param~<1a1a; war~tara; -pedalaman janapada; kunjadeSa; ­
pedusunan thaniwi~ya; - sebelah barat pascimadeSa; -selatan dak­
~iJ}apatha; - sendiri swadeSa; - (takluklbawahan) an gsa; uddhara;­
/tanah hulan wanabhumi; wanantara;- yg jauh diiradesa - (yg luas) 
dawam; w~a; sekeliljng/seluruh - parimaJ}qaJa 
dagang n wanta; berdagang asambyawahara; bal)ijakriya; baJ}yakriya; 
Icrayawikraya; bekerja - masambyawahara; pekerjaan - walijakanna; 
wilijakrama; perdagangan ba~ijakarma; ba\lijakriya; krayawikraya; 
pedagang balikwata; bandaga; ban(d)yaga; b&;1ija; b3\lik; baQyaga; 
b&;1yaja; puhawang; tampuhawang; tuha dagang; waisya; walija; waQig­
jana; wal}ija(na); w~ik; wanikwata; weiya 
daging n bapuh; mam~; mangsa; mangsaka; matsya; pasita; - kerbau limas; 
- manusia nararnam~a; naramangsa; t(a)ramangsa 
dagu n janggut 
dahaga a welekang; welkang 
dahak n slesma 
32 
33 
dahan n awis; pang; saJca; - dan dedaunan aram; - kayu/pohon wre~­
Siliui; - pohon w~ 
dahi n lalal.:!; rahi 
dahsyat a iidbhuta; amanusa; apramfu}a; berawa; bhairawa; bherawa; bhTma; 
bhinna; bh~a; ga(m)bhrra; ghara; karaIa; klitara; krornkara; k:ruraIcara; 
paiicasya; pracllJ)Qa; ubra; uwra; sarodra; ugra; utkat,a; am~t ­
adbhutatara; maha - mahabhi~a; sangat - adhikabhayangJcari; ati­
icldbhuta; atitibra; mahaghora; mahakrUra; wagyUlpfua 
dahulu adv bangiwen; dihin; dirnin; quhun; pura(~a) ; ruhun; weh; - kala 
anadikala; asil.kala; pural)a; lebih - rumuhun; mendahului rumuhun; 
didahului karuhunan; rinuhunan; terdahulu rumuhun; pendahulu a­
pangruhun; purahsara; pendahuluan piirwaka; piirwaprastuli 
daki v. pendakian sengkan 
dakwa n. pendakwa wyawah-ari(n); dakwaan lokika 
dalam a (msl jurang) trejung; wipula; - hal ini tatra; sangat - atigambh-ira; 
i'itagahana (?); mendalami benar-benar talpara; bagian sungaillaut 
yang terdalam releng; teler, pedalaman ~usun . tani; - rimba raya 
walantaga; wanantara 
dalang n widu 
dalih n'leSya(n); lisya; berdalih alesyan; makaJisya 
damai a samatha ; santa; santika; santika; upasama; kata-kata ­
upasantwasama; tenangltenteram oleh kata-kata - upasanlwaSanli; 
berbudi - santaciua; perdamaian kopasaman; sarna; kedamaian Sa­
matha; sanli; Santika; Santika; santikarma 
damar njatu 
damba a. didambakan inajap 
dampil v. berdampilan (m)adtm~l (kds Qcmpel) 
damping (dekat. karib. rapat) a nika~; sa~ing; siqatcel; berdampingan 
masiqatcetan 
dan p lawan; len; muwah; mwang; saha; - lain-lain antara; pulau Jawa ­
lain·lain YawadwTparllara 
dana n dana; pUl)yadana; - dan makanan &mabhojana 
danau n hrada; manasa; manasasara; taqaga; ta~aJca; talaga; ta~; -kecil 
ranu 
dandan n. berdandan maruji (kds ruji) 
dangau n warung 
dapat v kongang; wenang; mendapat labdha; (m)olih ("-<4 ulih); - hadiah 
(anugerah, berkat) mtawara; labdhawara; - nasihat krelopadeSa; 
34 

didapat labdha; segaJa yg - solih; mendapatkan yg dicari labdhagati; 
pendapat mana; manah; mati; panemu; pangadesa; upaya; witarka; 
wiweka; - sendiri swabuddhi; berpendapat sumangguh; pendapatan 
arjana; Iabha; pakolih; ulih; sedapat-dapatnya yathasambhawa 
dapur n kUQ$; mahiinasa; pang~hin; - (ruang lempat memasak) pamahanasa; 
- (tungku) mah~lnasa 
dara n rara; anak - rumara 

darah n mams; rud(h)ira; so~ita; suriUcta; swan ita; berdarah umis (kds his?) 

darma (kewajiban, tugas hid up) n dhanna; - kesatria ~triyadhanna;-
tertinggiltermulia dharmapara; dharmapacirtha 
darmabakti n paramadharma; - yg mulia paramadharma 
darurat a awasya 
dasar n jati; mula; pada; watwan; - (bagian bawah) tala; - bumi mahitala; 
mahlta1a; pJ;1hiwitala; rasatala; - hidup tatWWllI:ta; - (pondasi) wal­
wan; wungkalan; - terbaiklutama uttamabhumi; sbg -/pondasi 
makawungkalan 
datang v agata; anemeh (/cds nemeh) ; Qatang; qateng; teka; upasthita; yg akan 
- dan yg sekarang anagatawartamana; yg lampau dan yang akan ­
ail tanagata 
datar a rata; tatar; (bidang) - tala; dataran palapat; tala 
daun n dala; haryan; Iamba; Iayang; P&n:la; patra; ron; rwan; welar; - bambu 
bangsapa(t)tra; wangSapa(t)tra; - bambu jatuh wangsapatrapatita; ­
(ber)tulis karas; - kacang lambayung; - kelapa muda janur; wawar; 
- kelapa kering kararas tiris; - lontar (siwalan) rontal; - mabkota 
(bunga) dala-dala; -muda pupus; sinwam; - pedang (pohon di nera­
ka) asipa(t)tra; - (pisang) kering kararas; - rumput treJ)angkura; ­
tunjung biru nilotpaladala; gulungan - (dipakai sbg subang) wewer, 
dng daun-daun marwan; daun-daunan ro'.!d!>n; dedaunan ramwan; ­
(obat) o~dhi 
daya n aJ:Iima; - khayal samskfua; - upaya kriyopaya; prih; upaya; yuktilq­
tya; tanpa - luhya; hiya; berdaya upaya amrih; mrih; - upaya utk 
amrihaken; tak - mandaSaraQa; wimiirc(ch)a; wimiircita 
dayang n. dayang-dayang paricaraka 
dayung n welah 
debat n. berdebat wilkyawadhaka; perdebatan wada; wiwada; demi - wiwll­
dfutha 
debu n le'bii; pangSu; rabu; reoi; rer.lU; walulci 
degil a waliwi; waliwitan (/cds waliwit); - (Iegar, keras kepala, kepala batu, 
menekat) langghana 
35 
dekap v sikep; mendekap (m)anikep 
dekat a adak; aparo; arek; (a)tepak; (a)tepCk; il]gik; nikata; paryanta; vegek 
raket; saca; samlpa; salJ4ing; sannikar~; te~ek; berdekatan (dng) 
masam-ipa; mendekat aparo; (m)angraket 
deklamasi n. mendeklamasikan arnanjangi (kds panjang) 
deklamator n widu 
dekorasi n paniskara; pani~kMa; ~kMa 
delapan num ~ta; wolu; wwalu; -asas <l$\abrata; - belas ~t,adaSa; wwalu­
wlas; - belas macam persengketaan hukum a~l,adaSawyawara; ­
buku (dr Ramayana) astak3qqa; - kekuatanlkesaktian gaib astais'­
warya; ~ penjaga ang~ '~tapaIaka; -puJuh a§iti; wwaJung puluh; ­
pulub dua dwasiti; wwaJung puluh TWa; - puluh satu wwalung puluh 
tunggaJ; - ralus a~ta Sata; qomas; wwaJung atos; - ribu delapan ralus 
wwaJung iwu wwaJung atus; - tempat duduk ilmu pengetabuan 
a~t,awidY3sana; dua puluh -wwaJu likur; per- pawwaJu; pawwaJwan; 
seperdelapan mawolu 
demikian p nahan; min; nfint~n; - juga, demikianlah na 
denda n widilra; - (pukuJan. hukuman) terberat uttamadanqa 
dendam n ilik 
dengan p saha 
dengar v r~ngo; rungu; mendengar (m)angreng6; rumengo; didengar srawita; 
mendengarkan angrengwaken; hendaknya didengarkan pirengon; 
rengwaken; terdengar karengo 
denging, dengung n. mendenging, mendengung (lebah) angupet (kds upet) 
dengki a (a)wahiri 
denyar n keqap; keti'ar, denyaran cabaya kebyar 
depan n ayun; muka; pUrwa; sebelah - ayunan 
derajat n jiiti; wlrya 
deras a. (dng) - sawega 
deret n banjar; pangktI; berderet ataratap; taratap; deretan pantikrama 
derita n. menderita katarag (kds tarag); penderitaan ghataka; upadrawa; 
wyara; yatami 
derma n dana; pUr)ya; pUlJyadima; tasi; tasyan; - utk peminta-minta bhaiksa; 
bhek~; didermakan pinll{lyaken; penderma ctayaka . 
dermawan n dimasUra; kaJyfu)a; lorna; sangat - mahlltiruina; kedermawanan 
atidana; upakara 
deru n. -Iaut arT)awarasa; menderu kumyus (kds umyus, hyus?) 
derum v. deruman (dengungan. desingan) pangumpat, pangumpet (kds um­
pat. umper) 
 

desa n grima; thani; wanua; wanwa; - keeil dukuh; - perdikan simadharma; 
kelompok - griunasamuha; orang -.:. thani; tani; pedesaan pradeSa; 
perdesaan (iw kota) !ani; thani; daerah - thaniwi~ya; kedesa-desaan 
gr3mya 
desah n (h)osah (luis usah); mendesah (rI1)osah 
desak v sw'i; weh~'g; mendesak manwT; (m)aswi; sereng; - terus (pertanyaan, 
permintaan) angungsed (luis ungsed); didesak SinWI; supaya - swinen; 
tak dapat - tan pawelegan; mendesakkan sWTIwyaken 
desas-desus n wratta; wretta; ~tara 
desir n, berdesir kebyar 
detak n kerteg; mengeluarkan suara berdetak kakert~g 
dewa n amiira; bhariila; bhatara; danawan; dewa; sura; wibudha; wiwudha; 
wiwudhangga; - ahli bicara wacanapati; - Air Ap~pati; Apampati; 
- maut amJfYu; - Maut Yama; - perang (anak Siwa) wlrabhadra;­
/Raja Bieara Wi1gindra; WaglSa; Wa~swara (Brahma?); -fruh pelin­
dung tawihang; - Sabda (=Brahma) Wagindra; Wagisa; - terkemuka 
(amat muya) wiSe&adewata; - tertinggi param~~~; parameswara; -
Waruna Apal)pati; Apampati 
dewasa a yauwana; yowana; - (akil balig) yowana; sudah -/besar (anak) 
wredah; wroodha; kedewasaan kayowanan 
dewi n bha!fui; dewatl; dew!; - abli bieara (bahasa, seni), -sabda (tutur, 
ujaran, perkataan, petah Jidah, babasa dan sastra) Dewi Saraswati, 
WW)I(istri Brahma); Wagiswari; -Sungai Naili'ndra; -surga yg muHa 
waradewau; - terkemuka (amat mulia) w~dewau; - yg menurun­
kan (segolongan) dewa Aditi 
di p; - (antara, dalam) ri; - sana (situ) rika; - sini rike 
diam v. mauna; mona; moni; muna; D'ipnip; rep; santa; - (bertempat tinggal) 
wasa(na); - di butan wanawasa(na); - (tak berbicara) mona; moni; ­
(lak bergerak) mona; terdiam ti~em; -diam-diam adv (w)uni 
diat (sj denda at pampas utk menebus perbuatan membunuhlmelukai orang) n 
widara 
didik v. pendidikan winaya; kurang - durwinaya; berpendidikan si~~ 
dinding (tembok)? n lalayan; laJeyan; - bambu? tarang; taring; - (tembok) 
laleyan; Jalayan; - penyekat taweng; tawing(-tawing); tawung; 
(anyaman) -fsekatan tarib 
dingin a a~om; 'sltala; tis; sangat - atltaSltala; kedinginan kausan 
dini a. - hari arul)a; bang timur; kramalcilla; prabhata; putih timur, wangun 
Qahina  
dipan n palangka; paryangka; (pa)lurwan; sayana; - pahlawan/perwira
- ,
wirasayana 
diplomasi n sandhi 
diri n. - sendiri swadeha; swaS'arira; lanU; seorang -, sendiri prihawak; 
berdiri prati~~; - di tengah-tengah (tidak memihak) madhyastha; ­
sendiri apantara; - tegak lungeng; lunggeng; tunggong; mendirikan 
maklrti; terdiri. - dr intan! manikam maIlimaya; - dr pikir/gagasan 
manomaya; pendiri widhayaka 
disiplin ncarya; dilcsita; tiid.Ya; winaya; tanpa -dan bimbingan, latiban, dsb 
winayahlna . . 
diskusi 11 wiciua(na); berdiskusi wakyawadhaka 
divisi n widha; - tentara nehini 
doa 11 abhimantIa; abhimaJitraoa; japa; - kurban yayuh; - malamlpetang 
bari sandhyopas"3na; - puji-pujian manggalasaawa; - restu swastya­
yana; - selamat man,$gala; ~tikanna; santimangga1a; memberi­
mengg~ada (kds asirwada) berdoa swnlmbe (kds sembe); selalu ­
sadajapa 
dodot n weqihan 
dokter n waidya; walen; wali; walyan; wedya 
doktrin n sangkhya; upadeSa; -/ajaran kebenaran tattwagama; - dan 
pelaksanaan tertinggi paramasamaya 
dokumen n likhita; supatra; supaltra 
domba n haja; ham~; me~ we4us gunting; - jantan Minda 
dompak v. mendompak (msl gajah) anguncit (kds uneit), anguncral (kds 
uncrat) 
dongeog n ak(h)yana; aIchyana; kathii; - dewa-dewa itihasa; ityasa; ­
pahlawan itihasa; ityasa 
dorong v. pendorong pramodhana 
dosa n asubha; do~ kleSa; - besar atipataka; maMpataka 
dua num dwi; harwa; rwa; - betas dwadaSa; dwidaSa; - dunia (angkasa/ 
sorga dan burnt) lokadwaya; - (ganda) dwaya; - kali pingrwa; ­
puluh dwidaSa?; rwang puluh; wimsati; wingSati; - pulub dua dwa­
wingsal; - puluh lima dwidaSapa1lea; - puluh satu ekawingSati; ­
pulub senjata panah wingSatisayaka; - puluh tiga telu likur; - ratus 
dwisatam; bagi - parwa; membagi - amarwa; dibagi - pinarwa; 
menjadi - bagian aparwa; tak ada -nya adwaya; adwitlya; terbelah 
- maparwa; tidak mendua adwaita; adwaya; perdua parwa; seperdua 
parwan; saparwa; kedua adwiuya; dwiuya; karwa; pingrwa; - puluh 
enam ~a~wingSati; kedua-duanya sarna sekali saksarwa 
38 
dubuk (Hyaena crocutu) n tarala!u 
duda n walu 
duduk v linggih; lungguh; nisa4a; ni~dana; nisaJJ~a; ungguh; (u)mungguh; 
penduduk anak rani; laukika; lokika; tanaya; tani; thani; - dunia lokika; 
- kota nagarajana; paura; pora; porajana; - tani tanayan, tani; (tanda­
tanda) kedudukan (sosial) seseorang wi~dharrna 
duga v. dugaan witarka 
duka ngetana; gIana; Soka; - (cita) Salya; - bati luka; -nestapa manasuipa; 
Sokasanillpa 
dukun n walyan; - penolak bisa walyana; wi¥iPaha 
dukung v. dukungan aro~a; sadhukara; memberi - manadbukara 
dulang n tamas; wawan 
dulu p (ng)uni; ret~n; rubun; - kala usana; usana; waktu/ zamao - imikala 
dungu a balabuddhi; w81abuddhi 
dunia n aJ)dabhumi; a~QamaJ)dala; aIJdapada; bhuh; bhilloka; btiurloka; bhu­
wana; jagat; janaloka; laukika; loka; lokika; J'rlhiw1; rat: tanto; - akhirat 
pada; -/alam tertinggi uttamapada; - atas waralokadhatu; - bawah 
patiUa; -/bidang kenikmatao (makanao) bhogawi~aya; - fana ihatra; 
janaloka; martyaloka; martyapada; - faoa dan - baka ihatra paratra; 
- laio(oya) 10kantara; - luas bhiirmal)<Jala; -manusia manu~(y)a­
.Ioka; manu~(y)apada; swaloka; - neraka narakaloka; - tak tampak 
nislGila; - tempat tinggal jagatpra~ta; - tertioggi bagi kebebasan 
uttamamok$apada; - tiga (sorga, bumi. bawah tanah) jagattraya; trailo­
kya; tribhuwana; triloka; trilokya; - ular/naga nagaloka; - Yama 
Yamataya, Yamaloka, Yamanta, Yanlantaka. Yamantakapada, Yam~­
da; - yg tampak sakala; yg tak tampak niskala; - yg tak terbayangkan 
oleh maousia acintyapada; - yg tampak sakala; asal/pencipta­
jagatkMana; bagian-bawah laliilala;bola- p~iwima~<!ala; (di)-Iain 
paratra; pelindung - tiga trilokasarana; segenap ~ tiga 
trilokasanggh(y)a; sejara~- tantu panggel~; selur!h- al)qabhuwa­
na; bhiimandala; bhumimandala; lokamandala; p{thiwim3l}Qala; sakala­
bhlimi; satmiabhuwana; sabi-aloka; sakal~4a; sarllt ­
duniawi a. keduniawian wi~ya 
dupa n asap; dhiipa 
Durga n Nandini 
duri n. - ikan tahulan 
dusta n m~ berkata - m~wada; m!~wadi 
duyun a. berduyun-duyun u!19ung-u~qung (kds uJ?4ung) 
dwiarti n, kedwiartian dwi~~; dwi~!ha 
ejawantab v. pengegajawantaban piturun (kds turnn); - Hyang · Agung! 
Mabatinggi wi~Urti; - Wisnu kawai~J}8wa~an (kds wai~l}awaSa­
rna) 
ejek n wada; mengejek wahi1; wawil; ejekan upahasa 
ekor n buntut; ikii; langgula; (w)ugat; wuntut 
elang bnt n ulung; wulung 
elo (ukuran: 0,688 m) n takurang 
elok a abhicima; bhadra; darSanlya; kenop; manis; rame; ramya; rawit; rum; 
rumbe; rupawan; sabhagya; sobhagya; srnggara; suba; subha; ~ubhalak­
~~a; sulak~mi; supatra; surasmi; - (mengikat hati, menggiurkan, merin­
dukan) konang-onang; konang-unang; koneng-oneng; koneng-uneng 
(/cds unang. uneng); - (rupa) somyariipa; - (sangat menarik: rupa, 
wajah, senyum) manis; - sekali atyadbuta; - spt bulan candralcanta; 
sangat -abhinawa; atiSobha; atisundara; mahidbhuta; ~iya; ciinya; 
keelokan abhiriuna; - tertinggi paramadibya; paramadiwya 
emas camlkara; gaura; gora; hema; kiraJ}ya; jambUnada; kanaka; kaiicana; mas; 
rukma; Satakumbha; suwarqa; SWarT)a; ta1ur; -urai hemacfiroa; pulau­
(Sumatra) SuwarIJabhiimi; dibuat dr-- rinukm8kara; rukmaJcara; su­
w~amaya 
embara vahas; mengembara mahas 
embun n araI)a; truh; tu~; - pagi bawu 
embus v ubub; upup; diem bus inupup (kds upup); embusan ububan (kds ubub) 
empang n tambak; - dng ranting-ranting rumpu; - ikan tambak; tambe""k 
empat num calur, calwari; (pa)pal; - bagian ,calurbhaga; - belas calurdaSa; 
paloolas; - bari caturdiwasa; - jurusan calurdeSa; - kali calurguna; ­
-macam caturtha; - macam robaniwan caturdwija; - pulub catali~; 
caturingSat; calwaringSal; patang puluh; - pulub satu patang puluh 
lunggal; - pulub sembilan nawacaluringsal; - sirat luhur 
calurp3rami1Ii; dua pulub - CalurwingSa; yg 'keempat caturtha; caturth1 
empedu It am~)ru; hamp(e)ru; kawaya 
eaak 0 palapa palapa(n); - batinya wisila; wiSata; (dng) -wisata; wiSata; 
secnaknya wisata; wisata; yadWaJana; yalhisuk(h)a 
enam nwn nem; sad; - betas nemrelas; nemwelas; s~; - belas ribu 
nem~las ribu;·~~ - cara "bidup ~4bhawa;­
macam rasa ~ - musim ~u; - puluh nemang puluh; ~~; 
sawidak; - polub ribu ~!isahasra; - poluh satu nemang puluh 
tunggaI; - ra~ ~; - ribu nemang iwu; ~ra; - (sitat 
baik)~; keenam~:~ 
engab o. terengab-engab (u)menggah (/cds enggah) 
enggan 0 alim~ (/cds ~s); ICmeh; lumuh; wihang 
epilog (bagian lerakhir seblUJh karya yg merupakon kesimplllan Icarya Ish) It 
upasanghara 
episode It pang; ~ (Skr); up8k(h)yana 
erang It~ meugerang angeotak-entak; umentak (/cds entak) 
erti v meugerti wruh; pengertian cetana; wiji{aoa; - at inti kitab wedalsuci 
wedal3ttwawil 
esa IIIUI'I eta; keenam ekatwa 
esok adv. - pagi-pagi bari aembesuk; keesokan barioya sakaaambe; saka­
tambeyan; sakatbnbay 
faedah n adhigama; artha; gUl)a; pakena; phala; sesuatu yg berfaedah bhogya 
rajar n aruqa; -menyingsing wang~qahina; - sidik kramalciila; - (terbit) 
prabhata 
fakta (nyala) n byakta; wyakti, yakti 
falsafab n. - (yg benar) samyagjiiana 
rana a anilya; jill)a; Jq;ara; nityak~a; kefanaan anilya; anilyaci 
fasih a wagmi; - bicara wicitrawrucya; - Jidah wagmi(n); wakpadu; 
waJcpa~; kefasihan Ijdablberbjcara kawagmin 
. fitnah n pais'unya; fitnab(an) parapisuna; upawada; memfitnah angum pel 
(kds umpet) 

formasi (Ienlara) n wunuhan (kds wunuh) 

formula n. - kurban yajuh 

frase n wag; wak: 
 
gabab n aksata; tandula; weas; ~tih 
gabung n. bergab~~g ,(sa)yojya; - dog sangkula; gabungan miSra; (sa)yukti 
gada n musala; penggada musala; mUSala; parigha; - besar/hebat ugrada.p<.Ja 
gading n dar!t~~a; 4ang~pi; danta; dand; laring; - (gajah) nagadanta; wi~~a 
gadis n <Jam; galuh; kaminl; kanya; parawan; - caotik sukanyak:a; - nagal 
ular nagakanya; nagin1kanyii; - pertapa tapikanya; -piliban waraka­
nyaka; -/putri teristimewa wiSe~putr1; wiSe~putrilci; - surga indra­
kanya; - sud kanyasukla; - tercantik warakami; warakanyak:a; ­
teristimewa (lerkemuka, hebal , dsb) wi~anyii; - tua rara tuha 
gaduh aj~mur; kollihala; - ramai atrawu (/cds trawu) 
gadung (Smilax zeylanica) tb n banara 
gagah a (a)wr~gas; - berani agul-agul; - berani dl peperangan 
yuddhaikawira; dng - (li)agaJten; (h)agah-(h)agah; sangat - atisahasa; 
saogat - berani atiWlra 
gagak bnl n nllapak~i; wayasa 
gaga) a bhagna; lupta; na~!a; - (lidak berhasil, sia-sia) wiloma; wiluma; ­
(urung, sia-sia) wyar; wywrtha(ka) 
gagaog (daun dsb) n (wu)wuli 
gaib a antarIIQa; llna; maya; n~!a; rahasya; siOOima; sangat - susiik~ma; 
(secara) - siddhi; yg - nibtrreti 
gajah n danll; dantin; dipak; dwipa; dwipangga; dwirada; haliman; hastI; 
hastin; ibha; kunjara; liman; matangga; naga; patanggi; waraf!a; - liar 
w~awana; - muda karabha; aoak - karabha 
42 
43 
gamh n tihang; tiyang; watang; - bambu panjang dng hiasan di pucuknya 
pei\jor . 
galak a darpa; Matta; tinggar 
gambar n iilekhana; bimba; citra; citraleka; citraJekha; lambang; nipaka; 
wimba; - cepat-cepatan (kasaran, bagan, rencana) wretti; - Dewa 
Wisnu Wi~!lupratiwimba; - Wisnu Wi~l)uwimba; diberi - riniipaka; 
gambar(an) bimba; tikil; tulis; wimba; - bayang-bayang mayariipa 
gambir (Jasminum grandiflorum) tb n wiraga 
gamelan n gamata; g~<;ling; ge~~ng; padahi; tamara?; ramra; unen-unen; 
unyan-unyan (/cds uni); warutra . 
ganas a iwud; sarodra; wega; dng - sawega; sangat - mahakrUra; terjadi dr 
keganasan narsu wegamaya 
ganda a rangkep; tik~l; berganda wrCddhi; pergandaan (perkalian. lipatan) 
panikel 
gandrung a adama (kds dama); kabhasmaran (kds bhasmara); gandrung­
gandrung oneng-onengan 
gandum n dlfanya; godhiima; goduma; jawa; yawa 
ganggu v. menganggu amighna; terganggu awyaltata; wibhramya; wirang­
rong; wirangrwang; wyaIcula; - (sedih. binggung) wairiigya; gangguan 
kawauagyan; parikJeSa; pari~!a; pari~~i; upasarga; wiccheda; wiceda; 
wighna; wihasek; wiyasek; - ketenteraman batin (marah, sedih. den­
dam. dsb) a(h)yung; (a)wuyung; (tanpa) - nirupadrawa; tanpa ­
nirwighnata 
ganjal n. - kaki padapl!3; padapi!ha 
ganti v (h)urup; _ . rugi pamimng dina; patuku sawa; wadal; berganti bulu 
asalin wulu; mengganti manganwaya (/cds anwaya) penggantian anwaya 
gantung v. bergantungan atunggayapan (/cds tunggayap); mutit (kds utit); 
ketidaktergantungan dr apa pun kanirasragan 
gapura n gopura; - intan (manikam, pennata) m~gopura 
garam n lawana; sendhawa; uyah; wuyah; bergaram mawuyah 
garang a atinggar (kds tinggar); krora; krUra; tiSaya 
garis n. - besar (bagan. skema. sketsa) warti; wre(t)ti; - keturunan kulatan­
tra; - silsilah wangsa(na); - tengah wistara; bergaris-garis bulalah 
garuda n kagadhipa; kagapati; kagendra; syena; - (burung raja pahlawan) 
wlrakagapati 
garut v. menggarut manguwil (kds uwil) 
gaung (suara) n pamangsul (kds wangsul); pratis'abda 
gaya n utsaha; - (hidup) meda; - tingkah laku medha  
gayut v. bergayutan (m)angawir-awir (kds awir) 
gedung n bhawana; srua; wangunan (kds wangun); yasa 
gegap gem pita a arawa; ghiin)a; ghUrn.ita; Makin - ghiimitatara; sangat ­
atighiimita 
geger (gempar, gaduh, huru-hara, kemelut) a (a)wereg, (a)wreg 
gejala n. - di angkasa yg luar biasa (bintang beralih dsb) widhyalih 
gelagah (Saccharum spontaneum) tb n odod; ododan; parungpung; rayung; 
tamyang; spt - arayung 
gelak n. - tawa pareh 
gelang n binggel; kana; lcarahu; keyirra; kumba; nalhabrata; ta)'lira; ..yalaya; jo 
- wod agung; -, cinein, dsb walayanggulfyaprablqti; - kaki binggel; 
kiriwili; nopura; niipura; - keroneong nopura; niipura; -Iogam tete­
bus; - (berbentuk tertentu) wod agung; winod agung; - (penolak 
bahaya) ula-uli; pergelangan kaki wanglu; wawanglu 
gelanggang n anggana; sabha 
gelap a andha; andha1Wa; aleja; ramya; syima; tamasa; waktu bulan ­
panilem(an) ; kegelapao limUl; tamah; tamo; tamomaya; tamisra; timira; 
limrrandhakMa; - besar-besaran timirasangghata; - jiwa (kemarahan, 
kejengkelan, dsb) tamisra; - (It pikiran) tamah; tamas; tiunasa; dl ­
katileman; pasir dan debu - timirawatuka 
gelar n'sajil'a 
gelas n wangsapatra 
geledek n aSani 
geliat v. menggeliat (sesudah tidur) manguJet. mangulyat (kds uJet, ulyat) 
gelingsir v. - (turun It mataOOri) Jalung; lingsir 
geJisah a balisah; bhramantacitta; bhramita; bhrimtacitta; dolaruddha; dolmu­
dha; kOtsukin; lolita; lungga; (m)osah (kds usah); utsuka; walang ati 
gelombang n alun; arus; - laut(an) ambudhlwici 
gelora n. bergelora sumaringah; wega; dog sangat menggelora (h)agahen; 
(h)agah-(h)agah 
gema n pralidhwani; pratiSabda; '-:- (suara) pamangsuJ (kds wangsul); berge­
ma apratidhwani 
gemar a bawita; sakta; wi~ya; - berburu m~gaYaSjla; - minuman keras 
madyasakta; - tidur nidrasakta; penggemar kenikmatan (indra) 
wi~Yl; kegemaran kalangen; kaJango; lalita; - mata netrawisaya 
gembala n. menggembala mangwan; penggembala gopa;- ternak paSupala; 
penggembalaan pangwanan 
gembira n aring; (a)wigaran (kds wigar); egar; garjila; har~; har~uka; ~~~;  
jinJa; labdhamanohara; mandra; mangir; modita; mu<;Ja; nohan; ralijana; 
r~r)a; resti; sadarpa; saharsa; sObh1l; sucittra; sumegut (luis segut); lega(r); 
tinggar, tus~; tus~; wijah; - sekali wigar, (dog) - prah~inl; luar 
biasa - paramagarj ita; ssngat - atidarpa; atigarjita; atih~a; paritusl;a; 
SUl~~; bergembira (a)wijah; awija-wijah; metta; mudita; nohan; pan­
tusti; sanggharsa; sapnu; sumaringah; - akan kesejahteraan orang Jain 
p~9.hltaniratah; dog ssogat - praharsacina; praharsinT; ssngat - aligar­
jita.; matUlLilu~~; praharsa; pramoda; yg menggembirBkan bali pangr" na 
(kds rena); kegem biraao darpa; kamenan (kds metta); karanjana (kds 
ranjana); metta; moda; muda; nandana; parlto~; sangghar~a; saukhya; 
sokhya; tu~~; - hati manotha;manorati; - jagat jagatpram udita; ­
ter.tioggi paramasampnti; paramatu~ta; pararsa; memberi - mar1lOsa 
gemercik v marincik (kds rincik) 
gemerlap a mulyar; gemerlapan angabar-abar; mangabaran; mulyar; berge­
merlapao pati tetretes (kds tretes); pradlpta; tejamaya; tejomaya 
gemetar a lola; lolita; bergemetar trasa; trasta 
gemilang a. saogat - suprakasa 
Gemini n mithuna-rasi 
gempa n. - bumi lir,9u 
gem par a kolilhala; kosik; osik (kds usik); wagyu(t); - (geger, ingar-(bi· 
ogar), riub) ahurahan (kds hurah); (m)awurahan (kds wurah) 
gem pita a kampita 
gemuk a Iemu; wasa; - (Iemak) wuduk 
gemulai a arayung 
gemuruh a. bergemuruh kumyus (kds umyus, hyus?); wighimJita 
gendang n mrdangga; mrcdangga; padaha; pataha; - besar Jcihala; kala 
genderang n' bahiri; bheri; mrdangga'; m~gga; muraja; murawa; pac;lahi; 
pal;aha; - besar dundubhi; kahala; kala; mardala; - (terutama yg 
dipukul dng dua tongkat pemukul) bahiri; spt - pagahya 
gending (gamelan pd waktu pesta, tanpa pertunjukan) n uyuyu 
gentar a. tidak - akampya; aprakampya; nisprakampya 
genting a sangka.ta 
geraham n bahem 
gerai v. tergerai (rambut) awra; pawril; wra 
gerak n ce~~; ce~~ta; ringgi(L); ·usik; - dan penampilan ce$~ara; gerak­
ger ik bhyuha; byiiha; bergerak cala; calit.a; cancala; cancalit.a; ce .lit.a; 
oyag (kds uyag); - ke sana kemari (m)ongsil (kds ungsiI); - lemah 
lembut rinufiah-ranih; - saogat cepat sighrataragami; - selalu atula­
Lular; - terus osik (kds usik); selalu - (m)ongsil' (kds ungsil); mosil (kds  

usH); tidak - ni.scala; tidak - (berpindah. berubah) tantular; bergerak­
gerak pracala; pracalita 
geram a malta 
gerbang n. - masuk ke istana (di lapangan kecil antara istana dan alun-alun 
utara) pangurakan (kds urak) 
gerenyot n. menggerenyot (u)mulutung (kds ulutung) 
gerhana n grahana; - bulan somagraha; - matahari adilyagraha; siIryagra­
ha; sUryagrahaoa; ~aktu - (matahari. bulan. dan bumi segaris lurus) 
parwakala; parwalJi 
gerimis n riris 
gersaog a karahang; poryang 
gesa a. tergesa-gesa kataragal (kds taragal) 
gesit a caliring 
getah n duh; jatu; talutuh 
getar v. getaran sphuli$ta; sphurita 
giat a sadarpa; salwa; sereng; uddhata; wega; dng - sawega; kegiatan w~a; 
kannika; kriya; lqti; wyawasaya; tidak ada - nirbyapara; nirwyapara 
gigi n wahos; wahwas; waja 
gila a mada; momo; unmatta; - asmara madaraga; tergila-gila bindar; - oleh 
ilmu pengetabuan widyamada 
gilang-gemilang a paramagarjita; prabhaswara; (bercahaya) - suprabha 
gilas v lil)des; tergilas kapal~4es 
gilir v. giliran wara 
ginjal n ungsilan 
girang aenjuh; girang; sokya; trepti; (dng) - praharsini; samoda; kegirangan 
mada; pramodana; priti 
giris (miris) wrinwrin 
gita n (nyanyian. lagu) gIla; - pujian prastiiwa; - pujian utk api agni~~oma 
goda v. tergoda iliar~~ (kds 8kar¥l,!a) 
godam n dan¢!; - besarl hebat ugrada~<)a 
golok n 13l}Quk; tewek; wequng 
golong v. golongan panta; jenggi; pak~; pangkti; parawenca; samiiha; 5Oroh; 
warga; waH~k; - agama Wisnu We~nawapak~; - dl masyarakat dhlira; 
laji; - kera wanarasanggh(y)a; wanarasangkhya; - orang linggang; l&a; 
pabayai; pabaye; tanghiran; tarimba; - orang berbudi sadhusamuha; ­
pelayan botl4an; - penduduk kOla porawarga; - pertapa tyagapak~a; 
wwang ajar-ajar; - rakyat porawarga; satu - sapa~t;l; segolongan orang 
dura; bergolong-golongan mapa.tl~ 
47 
• " oj 
goncang a kamplla; keter; bergoncang kocak; kucak; ocak; ucak; bergon­
cang-goncang ocak-ocakan 
gang n mah!sara 
gosok v kidang; sangling; digosok sinangling 
goyab a agil; oyag (kds uyag); ugal-agil; wagyu(t); bergoyah ula-alid; 
tergoyahkan kontit (kds untit) 
goyang v cancala; rayeg; ringgung; ugal-agi\; titian - ke akhirat wwat ugal­
agil; bergoyang-goyang ayak-ayak (kds ayak); marayegan; ma