2023

kamus bali K


K/ka/n aksara kasolas di abjad Indonesia 
Kabah n (batu) kabah (di masjid Mekah); 
kabar n kabar; orta; pe(r)kabaran kekencan pedabdab orta; 
pakeling; -- angin orta and' kondéi pasti; berkabar ngorta; 
nyatua; mengabarkan ngortang; nyatuang; 
kabel n kabel (kawat gede'); -- kertas kabel ane'makaput aji kertas; 
-- laut kabel anemaranem di pasihealiran listrik dr Jawa ke Bali 
memakai -- laut, aliran listrike' ane' uli Jawa neked ke Bali 
nganggon kabel ané'matanem di pasihé' 
kabaret /kabaret/ n sre balih-balihan 
kabau n entik-entikan ane buahne mabo jele
,
kabin n kamar yadin rongan kapal 
kabinet /kabinet/ n kabinet; pepupulan menteri 
'Kabil n ad pianakné Nabi Adam ane' ngematiang nyamanne' ane 
madan Habil 
2kabil v, berkabilan v nyaga-nyagain 
kabiiah n suku bangsa; warga an tinggal bapa muah mmé 
kabisat n taun kabisat (tauné an makeloan bin awi teken taun ane 
biasann) 
kabit n tukang nyupet / 
kabriolet /kabriolet/ n motor an kapne dadi bukak 
kabu-kabu n kapuk 
kabul ii, terkabul kaisinin pangidihné dia senang krn apa yg diminta 
-- oleh bapaknya, ia bagia gati sawirh kaisinin n teken bapaknn 
'kabung n berkabung v 1 cutaka; sebel; 2 ad sesikutan (petangilo) 
2kabung n punyan jaka, Arengapinnata 
kabupaten /kabupaten/ n kabupaten 
'kabur a urem; mengaburkan makada urem; makada lamur: tidak 
boleh membaca sambil tidur nanti matamu, tusing dadi 
memaca sambilang masar nyananlamur peningalanné' 
2kabur v mlaib (benceng) ilang: pencuri itu -- darl kantor polisi, 
tukang cope'tt' ento melaib ilang uli kantor Pulisi 
kabut n limut 
'kaca n 1 kaca; 2 meka; berkaca 1 memeka; 2 makaca: mungkin 
kamu tidak pernah , mirib cai tusing taé'n mameka 
2kaca n lembaran; lempiran 
'kacak a gagah pangenah; sombong; pongah; pengacak mogbog; 
congkak: tidak baik disebut -S, tusing melah oranga mogbog 
2kacak v, berkacak-kacak majengking; matungked bangkiang: kalau 
berbicara dng orang tua jangan -, lamun ngrawes teké'n anak 
tua tusing dadi majengking; pinggang majengking 
3kacak n magedé' man lima ukuran) 
kacam n entik-entikan ngelepa, Embelia rugosa 
'kacang n kacang; kacang-kacangan ad be pasih, Hemiraphus; 
-- lupa akan kulitnya, sas engsap tek asal; tusing ngingetang 
iban 
2kacang v mengacang n 1 meduman; 2 ngulah laku teke"n gelah anak 
kacapiring n bunga jempiring, Gardenia augusta 
1 kacar n pancing an( anggon ngejuk be'kenus 
2kacar v, mengacar v ngabag-ngabagin (ngejuk be selagan katune) 
kaca0 a 1 maadukan; magaburan; 2 rusuh: 
-- balau kaliwat mengacau ngaduk; ngrusuhin: dia baru datang 
sudah -S, ia mara teka suba ngaduk; pengacap anak ané' ngaé' 
rusuh: dia sudah menjadi di tempat mi, ia suba ané ngaé' rusuh 
dini; kekacauan unduk buut: dialah dalang - kemarin, ia suba 
dadi pokok unduk buuti ibi 
kacek /kacek/ a kack; pé'cg 
kacer n ad kedis 
kaci n lakar putih kaci 
kacip n caket; kacip mengacip ngempug buah aji kacip 
1kacu n yh buah (gambir) ane kentel anggon nyamak kulit 
2kacu n kain cenik mabucu empat (lap peluh); saput tangan 
kacung n jongos cenik; 
-- koran tukang adep koran 
kadal n lasan; (le)lasan 
'kada n praturan (Allah); hukum (Allah) 
2kada v, mengada v nglakuang kewajiban 
kadahajat v meju 
kadam n paboan; wadah base" 
'kadang p kadangkadang dikénke'ne terkadang(-kadang) 
dikenkene 
2kadang i mengadang niisang yh nasi apang enggal yas (nyakan 
nepeng) 
3kadang n penyamaan; kaluarga -- kadayan tetes raja 
'kadar n 1 kekuasaan; 2 pituduh Widhi; 3 aban-aban (kodrat); 
2kadar n 1 sifat siku-siku; isinne tule'i (mas, slaka, mal); 2 tegeh 
e'nd4, undagan (kaluwihan); ala -- nya, seadanya; sekedar -- 
untuk menolong saja, batak,  doge'n 
3kadar v, mengadar v mesardi sisin umah 
'kadas n gering kulit 
2kadas v, mengadas v ngabuh ubuhan anak majanji bagi asil 
kadaster n kantor pendaftaran tanah; kedaster 
kadaver n bangken jiema an(awétangga 
kade n plabua; paban 
kadi n hakim (urusan agama Utamani) 
'kadim a pengawit; panyumu 
2kadim n penyamaan; sekadim nyama tugelan: dia dengan aku 
adalah saudara,—, ia ngajak tiang manya tugelan 
3kadim n dikayange teka; buin manipuan mengadimkan ngramalang 
ane alakar taka; matiang 
kadir a mahakuasa 
kado n pabaang (tekén anak ngamteh, motonan, mal) 
kadet n kadet (calon perwira angkatan laut) 
kadut n kain karung 
1kadok n base 'alas 
2 dok n kedis, Zanelostomus javanicus palidus 
kafah a sempurna; makejangné', 
kafaah a patuh; pada: laki perempuan kalau hendak membangun 
rumah tan gga hendaknya -- dise gala bidang, Iuh muani yen lakar 
makurenan apanga patuh apa luirn' 
kafan n kasa anggon ngaput sawa; mengafani ngaput sawa baan 
kasa: kita harus segera - mayat itu setelah dimandikannya, iraga 
apanga ngenggalang ngaput sawane baan kasa disubané 
masiraman(mabersih) 
'kafarat n tulah; sumpah / 
2kafarat a tusing ngugu teken Tuhan (Widhi) 
kafe n warung kopi ane' ada iburan musikne' 
kafaina n zat racun an1 ada di kopine 
kafiIah n rombongan dagang nggagon unta di Arab 
kafir a tusing nggu Widhi (tuhan) 
kaget /Kaget/ a tengkejut; makejengan: saya -- ketika mendengar ledakan 
ban mobil itu, tiang tengkejut nmgeh keplugan ban motorlento 
kagum a angob:ngon; mengagumkan ngangobin: berul-betul 
pakaian pen gantin itu, ngangobin pesan buat penganggon 
pengantene ento 
kaidah n dasar patokan; sifat siku-siku 
'kaiI n pancing; mengail memancing: adalah hobi saya, 
memancing tuah dedemennan tiangéc pengall juru pancing; 
kail-kail n pancingan (gering dikolonganne) 
kain n kamen berkain mekamben: saya kalau di runwh biasa , 
tiang yen jumah biasa makamben 
kais n, mengais v ngais; nghkéh 
kaisar n maharaja; kakaisaran negara ane kekuasaang ulih maharaja 
'kait n sangké't; berkait masangke't: bajunya di dahan kayu itu, 
bajunni masangklt di carang kayunn ento; berkait-kaitan 
saling sangkt: perang pandan pd dasarnya - dng daun pandan, 
prang pandanne ento sujatinné' tuah saling sangket aji don pandan 
2kait n, kait-kait n punyan ktke't 
kajai n kart gelang 
kajang n kiabang; don nyuh maulat; berkajang meraab aji kiabang; 
kandang sapi itu '-, badan sampin ento meraab aji kiabang 
kajangan n sr be/ pasih, Zenachopterus dispar 
'kaji n ad peplajahan agama mengaji 1 ngaji; 2 nyelehin: po/isi - 
siapa pencurinya itu, polisi nye!ehin nyn maling ento; 
pengajian 1 peplajahan agama; 2 kekencan 'maca Kuran' umat 
Selam lima kali sehari melakukan -, Umat agama Islam me awai 
ping lima sembahyang memaca Kuran 
kajen /kajen/ a elekinna; kimudna: orang-orang lanjut usia tetap --
di dalam ma3yarakat, anake lingsir-!ingsir setata kimudinna di 
masyarakate' 
kakah v, terkakah-kakah ingkel-engke!: begitu naik kapanggung 
pelawak do/ar saya -- katawa, mara nengok i dolar tiang suba 
(kede'k) ingkel-ingkel 
kakak n beli; embok; berkakak mabeli; mambok: Budi - 
memanggil Putu Panj4 Budi mabeli tekn Putu Panji 
kakaban n eduk ane' majepit aji tiing, anggon melembeng taluh 
kakagau n putusan lembaga hukum ane"paling tegeh 
kakatua n 1 sr kedis atat and putih; 2 pagemgem; 3 be'pasih ane' 
cucukn kuat 
kakanda n raka: -- Prabu Mangku Bumi, raka Prabu Mangku Bumi 
kakang n beli: -- Arjuno, beli Arjuno 
kakao n 1 punyan cokiat; 2 tepung cokiat an melakar aji batun cokiat 
'kakap n sr be'pasih anh gedidawa warnann putih 
2kakap n prau cenik buina e'ndp 
3kakap v mengkakap ngronda; kama-mai ngwasin(musuh); 
pengkakap 1 (pasukan) ane' ngronda; 2 pandu: pencuri itu - yg 
berhasil menangkapnya, malinge' ento anake' ngronda makatang 
baan ngejuk / 
4kakap n don basene' ane' wayah di beten 
5kakap v ngisang; mengakap nyakap; megainin(carik, tegalan, ma!):, 
Pak Putu Al sawahnya Pak Lurah, Pak Putu Alit nyakat cerikne 
Pak Lurah 
kakek /kakek/ n kaki; pekak; bapanne' i bapa 
'kaki n batis; 
-- bukit, bongkol bukit; -- ayam ad be pasih; -- langit penyaitan 
langit tekn pasih 
n ad sikutan 12 dim(0,304 m) 
'kakas n kuku 
2IJs v, mengkakas ngemesin; memaksa 
kakawin n ad sr pusisi Jawa Kuno; kidung 
kakbah n wewangunan suci ane' ada di tengah Masjidilharam di 
Mekah 
kakografi n 1 tulis ane' sukeh baca; 2 ejaan an tusing manut 
kakok v, mengakok v ngisang; megare 
kaktus n blatung, Cactaceae 
kaku a 1 kekeh; 2 senglad; 3 bengkung: orang tua itu -- sekali kalau 
dinasehati oleh anaknya, anak tua ento bengkung pesan yén 
orahina teken pianakne 
kakus n kakus 
kala n dugas(e); kala; ada = nya, dikénke'ne 
kaIa jengking tiedu 
kalah a kalah; -- suara tusing maan pilihan; mengalah ngalah: dia 
selalu - kpd adiknya itu, ia pragat ngalah marep teke'n adinne ane 
ento; mengalahkan ngalahang: dengan mudah ia dapat -, aluh 
pesan ia ngalahang / / 
'kalai, mengalai v nye11e'g; mengalaikan nyelelegang: ia 
kepalanya pada kursi, ia nyelelegang sirahne di kursiné 
2kajai v, mengalai v ngosot nganti leh (kedas): kakek sedang sibuk - 
- keris pusakanya, kaki sedeng repotné ngosot apang nganti leh 
keris pusakanne' 
kaiakanji n padang baj ang-bajang, Andropogen A ciculatus 
kalaka n denda; dosa (y6n belas makurenan): akhirnya dia berdua 
harus membayar -- berdasarkan keputusan, tuah ya paduduannan 
ane' patut mayah dende manut putusanne' 
kaiakian adv dugase' ento; lantas: -- setelah sedikit hari ia 
meninggal, lantas bin akesepné' ia ngalain mati 
1kajam n omongan; paomongan 
2kalam n kalam 1 kalam; 2 ki celak 
kalamkari n sr lakar cita mabunga-bungaan 
'kalang n Sr galeng; ganjel; berkalang megaleng; meganjel: lebih 
baik mati - tanah dari pada hidup bercermin ban gkai, melaah 
suba mati padaan idup dadi kedk gumi 
kalang ii, kalangan 1 suer; 2 bunderan; -- kabut bingung tusing 
karuan apa: penjudi -- setelah ditembakipolisi, bebotohbingung 
tusing karuan tindakann mara tembakkina teké'n polisinél 
kaIap a 1 kerangsukan; 2 bingung: sebagian orang yang 
men ghadiri upacara (piodalan) itu ikut --, atenge pemarek ento 
bareng kerangsukan 
kaIar n baong baju: berpakaian yang rapi lihat itu -- nya, lamun 
mebaju melahang anake' tingalin ento baong banjune 
kalat n ad: Sr be/ pasih / 
'kajas n gelang-gelang aji penyalin ane di dayungé 
2kaIas a onya; telah: karena terlalu lapar, semua makanan dimeja 
habis --, ulihan bas seduk basangndedaaranne"di duur jame'onya 
makejang 
kala0 p yen; kalau-kalau jenenga; minab: ia - in gut pada Ibunya 
dia menangis, jenenga ia yen inget teké'n Meme'nné ia ngeling; 
kalaupun yadiapin: dia punya pasti juga tidak dibayar, 
yadiapin ja ia ngelah masi tusing nyak mayah 
kaIawija n anak cacak kaduduk baan Anak Agung 
kaiaza n putih taluh ané marupa benang 
kaLbu n telenging keneh: cintanya betul-betul muncul dan -- nyu, 
demenne' tuah demen sujati uli telenging kenehne 
kaldera n bambang (di pucak gunung) 
kaLdron n obor ged pinaka lambang semangat olah raga 
kaLdu n kaldu; kuah be' 
kaiem a alep; darma; kalem; kalau dilihat dr wajah memang dia 
kurang tapi dilihat dari penampilannya --, yen aji goba saja tuna 
sakiwala yen uli tingkah solahne' alep 
kalender n penanggalan; sekarang banyak dijual -- bergambar bugil, 
jani liu pesan anaki ngadep penanggalan megambar anak 
melalung 
kaleng Ikaleng/ n (be) siputih; kaleng 
'kali n tukad 
2kaIi n pang; ping kalian cai ajak makejang; sekali 1 acepok; 2 
pesan; gati; sajaan: baik -- gus, acepokan; sekali-sekali 
diké'nke'né sekali-kali, n - tidak, tusing; sekalipun yadiapin; 
sekalian makejang; berkali-kali busan-busan; pepes; sai-sai 
kaIibut n buut; uyut: sepertinya sedang -- keluarganya, cara sedeng 
buut dikeluarganné' 
kaligrafer n anak and' dueg nulis luwung 
kalih v, beralih v mekisid; meganti 
kalicau v, menglicau makelid; mengkeb 
kalimantan n 1 umbul-umbul; 2 endihan putih nglajur 
kalimat n tb lengkara: -- syahadat, srada 
kaJingan n sampetan; katekepin: airnya tergenang km --, y'hne' 
makandengan sawir'h sampettan 
kahs a 1 kalis; 2 suci; bersih: -- hasil pekerjaan tukang itu, bersih 
pesan pegan tukangé ento 
kaliber n ad alat (pekakas) ane' anggon ngukur Iinggah tangkah; 
bangkiang; ma! 
'kalipso n bunga anggre'k barak, Calypso culbosa 
2kalipso n ad alat musik di India Barat 
kaLkuIasi n pawilangan; bea 
kalkulator n 1 alat anggon ngitung; 2 juru itung 
kalkun n siap Belanda 
kaLong n bukal 
kaiori n if kalori; besikan bayu ané' mekada kuat 
kalorimeter /kolorimeter/ n if ad alat ane' anggon ngukur kalori 
kaJowatan n c1ng alasan 
kalpataru n punyan kayu pinaka lambang adiah uli pamre'ntah 
kaLsiferol /kalsiferol/ n ik vitamin 12 
kaIut a 1 sempuut; 2 ricu; kekalutan kericuan: - rumah tan gganya 
krn tekanan ekonomi, kericuan kaluarganne ulian keadaan 
ekonomi mengalutkan ngricuang: gara-gara inandornya buruh 
ban gunan itu, u!ian mandorne'ngicuang buruh bangunnanne' ento 
kama n 1 asmara; nafsu keduniawian; 2 Dewa Asmara; -- loka 
tongos Dewa Kama 
kamal a sempuma; genep(cukup) 
'kamar n 1 kamar; rongan 
-- kecil kakus; mengamar ngamar: ia diharuskan oleh dokter 
ia tundnn apangan ngamar ja tekh dokterré' 
2kamar n bulan 
3kamar n, kamarban sabuk 
kamariah a nganutin paideran bulan 
kamba n sr amah-amahan ubuan 
kamban v, mengamban v negul; mebed: sebaiknya kamu lukamu 
itu supaya tidak dihinggapi lalat, me1ahn cai mebed berung 
came' ento apang tusing rebut buyung 
kambang a kambang; mengambang ngambang; tusing tetep: 
keadaan mata uang rupiah ---, paindikan pipis rupiahe' depanga 
tusing tetep 
kambi n sebeh; kembi; 
kambing n 1 kambing: kelas --, kelas dé'g; nista; mengambing 
hitamkan nye1kang; nyalahang; ngaénang anak jele: sifatnya 
selalu orang lain, pada hal dia yang salah, biasan solahne' 
nyalahang anak 1n sakiwala ia ané pelih 
kambuh a kambuh; kumat: kemaren lagi -- penyakitnya, ibi bum 
kumat gelemne' 
kambus a, terkambus maurug baan bias 
kamera n pekakas pemotran 
kameraman n anak an(suba biasa nganggon kamera 
kambar n 1 benang melakar baan bulun domba; 2 lakar ail bulun 
domba 
kami n iraga; tiang ajak makejang 
kamir n ragi 
kamis n dma ane kelima (sapta wara) 
kampanya n kampanya; acepokan ngadaang gerakan (politi") 
kamit v, kamit-kamit ngemik-mik; ngom1 
kamitua n panua padukuhan 
kampas n kampas: -- kompa 
kamper n kapur barus 
amun n kampiun; jago 
kampuh n 1 kampuh; 2 panyaitan; berkampuh mekampuh 
kampret n jemplit 
kampung n desa; banjar; -- halaman desa palekadan 
kamu n cai (ajak makejang) 
'kamus n kamus; kerta basa; -- saku kamus ane'sedeng celepang di 
kantongé; perkamusan unduk (kekencan) kamus 
2kamus n kulit ané suba lebengina; mengamus menyamak 
kulit(beluiang) pengamusan tata cara menyamak kulit(belulang) 
'kaa abp up -- dia sudah tahu, sing ke kadn ké 
2kan kac akan, lakar 
kanak-kanak n cerik-cerik; kekanak-kanakan maabet cara anak 
cenik: umurnya sudah 23 tahun tapi masih tin gkah lakunya -, 
suba matuuh 23 tiban enu masi mabet cara anak cenik dogé'n 
kanal n tukad gegaan 
kanan n kenawan; tengawan 
kanang n sr punyan-punyan donn dadi anggon ubad genit 
'kancah n 1 paon gedé kawah; 2 paundukan ke'weh, perang, mal 
2kancah n, sekancah apeluk; asangkolan; terkancah kepeluk; 
kesangkol; tanpa diperintah gadis itu sudah - olehnya, tusing 
ada nunde'n anake' eluh bajang ento suba peluka 
kancau a kancab 
kancil n kancil 
kancing n kancing; mengancing ngubetang; ngancing: Jan gan lupa 
nanti kalau pergi pintunya, eda engsap nyaan lamun luas 
ngubetang jelananne mengancingkan baju ngancingin baju 
kancut n kancut; celana tengah 
kanda n raka; beli 
kandang n kandang; bada: - babi glogor; -- kuda gedogan(jaran): 
mengandangkan nyelepang ke badan( 
kandas a terkandas kampih; kandas 
kandi n -- putih ad bunga 
kandil n pelita; sé'mbé (tongos) liuin $ 
kandis n ad punyan kayu, Garcinia atronikata 
kandung n kantong; tongos panak(bagawasa) mengandung 1 up --
air, ngemu yéh(misi); 2 beling; kandungan belingan: sudah 
berapa bulan wnur -- nya, suba kudang bulan umur be1ingann' 
'kandut a mengadut beling; kadutan belingan 
2kadut v, mengadut v nyelet(keris, tiuk, mal) di aep basange' 
kang n tali us 
kangar n sr kedis kukungan ane gede' 
kangen a kangen 
kangka n 1 abian gambir; 2 tongos ngirim gambir 
kangkang a, terkangkang 1 ningkang; 2 pesak (jalr); 
mengangkang 1 pengkang; 2 nylangkang: wanita itu - 
berboncengan, anak luh ento nylangkang megandé'ng; 
mengangkangi ngangkangin: dia berusaha semua pakerjaan 
itu, ia magiet ngangkangin gegae'nn' makejang ento 
'kangkung n gadagan 
2kangkung n kangkung, Ipornoca reptane 
kangmas n bp beli 
kangsa n gangsa 
kangsar n ad punyan-punyanan, Hibiscus flocosus 
kanibal n anak anédemen naar be'jlema kanibal 
kanigara n bunga canigara, Helianthusannuus 
kanjang a, berkanjang a itep; seleg 
'kanjar n sr bliung 
2kanjar v, berkanjar v ngigel; kendel 
3kanjar v, berkanjar-kanjar v ngamuk baan jejeh; terkanjar￾kanjar ngamuk baan jejek 
kanjeng n ratu anak agung (pun, keraton) 
1kanji n kanji 
2kanji n kanji huruf --, sastra kanji (Tinghoa) 
3kanji a kapok; tusing bani bum 
kano n jukung kayu katihan 
kanon n mriem 
kantan n sr ja alas, Nicolaia imperalis 
kantang n tanah tuh ulihan aad 
kantar a, berkantar v ngabiur 
kantih n bunga cempaka putih 
kantin n kantin; warung di kantor 
kantong n kantong: -- nasi, bebetukan
kantuk a, mengantuk v ngundap 
kantung n 1 kantong; 2 butuh 
kaok v, berkaok-kaok kauk-kauk; mengaoki ngaukin: tergesa-gesa 
ia - anaknya, magagesonan ia ngaukin pianakne' 
kap n tbéng; té'dé'ng; kap 
kapa ii, kapa-kapa n raab prau; é'mpe'r 
kapah, terkapah-kapah v 1 angkih-angkih; 2 ngejer ulian takut; 3 
sigsigan 
kapai, terkapai-kapai v k1'pat-kk'pat 
kapak n kandik; dapak 
kapal n kapal; -- selam kapal silem; perkapalan 1 kekencan kapal; 
2 tongos ngae' kapal: dia bekerja bagian -, ia megae' di tongos' 
ngae kapal 
'kapan n kasa pengaputan sawa terkapan makaput (lelet) aji kasa 
2kapan adv ipidan; buin pidan; kapan-kapan buin pidan ja: -- 
datanglah mampirlah di rumah saya, buin pidan mesinggah ja ke 
umah tiangé' 
kapangan n kepaangan 
kapat n sasih kapat (bulan September) 
'kapar n Iuu mal an anyud di tukade berkaparan makacakan: 
sampah di halaman rumah, 1uun makacakan di natah, 
terkapar nylempang: pukulan itu tepat men genai hulu hati 
sehingga ia , pas di u1uatin kena jaguran nganti ia nylempang 
2kapar n tundun pedang 
kaparat n banten penebus dosa 
kapas n kapas, sr Gossypium 
kapasitas n kapasitas; kekuatas(mesin); bayunne: -- rumah sakit itu 
hanya 50 orang, umah sakite'ento ngidaang nampi 50 din 
1 kaper n be/ karper 
2kaper n sr kekupu cenik 
kapi n p1 krk; tokal 
kapir n kapir 
'kapitai n kamulan gedé (pipis) 
2kapital n gede (unduk tastra A, B, ma!) 
kapitan n 1 nakoda; 2 kaptn 
kapituIasi n berkapitulasi v nyerah kalah; nyerah atos 
godogan 
kaok a kapok 
kapri n kacang kapri 
kapstok n kapstok (pengantungan baju) 
kapuk n kapuk 
kapuiaga kaiapaga 
kapur n pamor; kapur; -- barus kapur barus; mengapur 
(mengapuri), mamorin; nglabur: sendirian ia - rumahnya, 
padidiana ia niabur umahné pekapuran ngembong (tongos ngae' 
pamor) 
kar n peta; gambar gumi 
kara n 1 kekara, Dolichos lablab 
karabin n (bedil) karbe',
karam a keleb; kiebu: kapal Belandane yg -- pelabuhan Buleleng 
jadi tahanan Raja Buleleng, kapal Belandane/ 
 ane
,- keleb di 
Buleleng dadi tawanan raja Beleleng 
'karang n kaang berkarang 1 makaang; 2 maakah (gering) 
2karang ii berkarang v ngrncetin (bunga); mengarang 1 
ngrctin; 2 ngawi; karang-mengarang mekekarangan: tekun 
sekali dia -- geguritan, seleg pesan ia mekekarang geguritan 
pengarang pengarang; pengawi 
3karang n pekarangan; tongos (tegak) umah 
karag ii pane cenik (wadah yh daar) 
karantina n tongos nyje'ang penumpang kapal yadin ubuhan an 
kena gering ngelalah; karantina 
karantinawan n anak anl mega' di karantina 
karas n punyan garu; tengkaras; Aguilatia mallacensis 
'karat n tain besi; berkarat makarat; matai 
2karat n, mas 24 =, mas tu1nn 24 bagi 
karap n serat; suah dipekakas tenunné' 
'karah n ketul-ketul di (kulit, gigi, don, ma!) cara kulit penyu, 
bekicot; berkarah ada ketul-ketulné' 
2karah n sr tiing ane' gedé', ane dadi anggon saka(tampul) 
karau v aduk; aru; berkarau madukan: beras dan jagung jad
sans, baas ngajak jagung' madukan dadi abesik; mengarau 
ngaduk; ngaru 
karbit n karbit 
karavan n kreta and' matekep anedadi anggon umah nuju luas joh 
karbol n karbol; mengarbol 1 nyiam aji karbol; 2 memisuh; matbat 
karbon n karbon 
karburator n karburator (mesin motor) 
karcis n kercis 
kardamunggu n sr punyan kapulaga, Elettaria cardamomum 
karbonado n inten ané warnané selem ané'dadi anggon ngetep kaca 
kardia n id jantung; pusuan 
kardiograf n pekakas an anggona ngukur kedutan pusuan 
kardioIogi n id dokter ahli jantung(pusuan) 
kardus n dluang tebel; karton 
kardinal n kardinal; uskup agung; RK 
karena p sawiréh; ulihan; krana 
karangga n ad sr jaran 
kareseh-peseh fkareseh-pesehl n rnapaumongan nganggon basa 
Belanda 
Karet n kart 
karib n kuma (melah pesan) 
karih n karau 
karikatur n karikatur; gambar bebaudan; jejailan 
karil n sr buron terwilu 
karim a olas asih; pramah (ramah) 
karimah a melah; kapuji 
karma n karma: hidup mi sekedar melakukan darma dan -- sbg umat 
Tuhan, idupedi gumin(wantah nglaksanaang kwajiban tur megaé 
kartika bintang kartika 
karton n karton 
kartotik n kekencan nabdabang kartu (buku, mal) 
kartu n kartu; 
-- pos, kartu pos; -- besar, lelangan; -- ceki cokian 
kartun n pilem mental-mentul 
karun n brana ane'tusing ada nglahang 
karung n karung; berkarung-karung karung-karungan: kopinya - 
sekarang dijua4 kopin'jani karung-karungan adepa 
karunia n 1 olas asih; 2 paica (widhi) 
karut berkarut a tusing karuan; sempuut; 
-- marut ingih; ibuk 
karyah 1 desa; 2 listrik 
karya n 1 gad; gaw 2 pagae 
kas n tongos nyimpen pipis; kas 
'kasa n kasa 
2kasa n tongos mayah tur nerima pipis 
3kasa n angkasa; langit 
'kasab n - kasap 
2kasab n benang mas (perak) 
kasabandiah n bangk ane'tileh diapin suba makelo metanem 
kasad n nyet; tetujon; mengasadkan ane nyetang: gadis itu yang 
saya -, anak Iuh bajang ento an nyetang tiang 
kasai n sr borh (lemurud) an miik 
'kasah -> kasa 
2kasah n tikeh 1ant (tikeh penyalin) 
kasak-kisik v kasa-kisi 
1kasap a kasap 
2kasap n anak an( ngurusin dedaaran (di kapal) 
kasar a kasar 
kasasi n ih pemucehan putusan kerta 
kasa0 n iga-iga 
kasang a tuh 
kasbuk n bp buku kas 
kasesat a sebet 
'kasi v baang; dikasi baanga: tadi dia sudah - makan, ibusan ia suba 
baang medaar 
2kasi a cula 
kasian n bp pe 
kasidah n Is! gending(sastra) Arab; berkasidah magending kasidah 
kasih a sayang; asih berkasih-kasihan madedemenan: sepasang renlaja 
itu sedang -, anak( bajang ento paduduanan sedeng madedemenan
kasim a cula; mengasim nyula: secara bergotong-royong dia - 
sapinya, aji megotong-royong ia nyula a sampinn( 
kasip a kase'p; sepanan 
kasir n kasir (kakencan anak ngisi pipis) 
kasmaran n kasmaran (anak cenik, anak luh) 
kaspe /kaspe/ n kasela sawi, Manihot utilissima 
kasrah n panganggo sastra Arab masuar "i" 
kasta n kasta; wangsa 
kasti n kasti 
kastrasi v neres; nyula 
kastroli n kastroli (Sr ubad urus-urus) 
kasturi n bunga gandapura, Tapeinochilus ananassue 
kasur n kasur 
kasualitas a sengkala (ngemasin mati) 
kasuan n kedis kasuari, Casuarius galeatus 
kasus n unduk; paundukan 
kasut n kasut; slep 
kastal n punyan kayu ane tumbuh di gurun (tanah ané' tuh) 
kata n omong; 
-- sambutan panyambrama; 
-- pengantar, pamabah; berkata ngomong; mapomongan 
mengatakan ngorahang; nuturang: tepat sekali dia 1wl itu, 
beneh pesan ía nurutang undukkë ento 
katai a kate; katek 
katak n katak; 
-- kuak katak an(gede gadagan 
kataIogus n daftar adan buku-buku(gambar) 
katang-katang n katang-katang 
katedral n grja ged 
kategori n bagian; sorohan; orongan 
katek n sipah; gé'den; gc&an 
katal n kekawa enggong 
katos n gedang 
kati n kati (= 617,5 gram); katian katian 
katimaha n punyan katimaa (kayu 
katimumul a katimumulan 
katimun n ketimun 
katir n katir 
katirah n katirah 
Katolik a Katolik 
katrol n kerek 
'katung n penyu, Dermochclys coriacca 
2katung terkatung-katung v 1 glimbang-glimbeng: layangan itu -- 
layanganne' ento nglinus; 2 nasib mereka masih -, klayalaya 
(singkaruan) 
katup n tekep; penekepan 
kaul n sesangi; sesaudan 
kaum n kadang; orongan; 
-- keluarga kadang warga 
-- atasan sr anak tegeh-tegeh; -- federal walek pederal; 
kaus n kaos; 
-- kaki kaos 
kawah n kawah 
kawak a tua gudgud: pemain --, ngelah pemangguh; 
kawakan tua gudgud 
kawal n jaga; mengawal ngebag; nyaga; pengawal gegabah; 
pejagaan 
kawan n timpal; 
-- sekerja timpal tunggal gae; kawanan rerumpiukan; orongan; 
berkawan matimpal 
kawasan n wewengkon 
kawat n kawat 
kawi n kawi 
kawibawan a kawibawan 
kawin a makurennan; 
-- gantung kawin gantung 
'kaya a sugih; ngelah; kekayan kasugihan 
2kaya a buka; cara 
kayak 42 kaya 
kayangan n kayangan 
kayap a ik sr koréng; kerek 
kayau v punggal 
'kayu n kayu; kayu-kayuan kekayon -- mauls kayu manis, 
Glycyrhiza giabra 
2kayu n gebog: biacu se --, blacu agebog 
kazanah n 1 arta brana; 2 panyimpenan arta braha 
ke ka: -- Surabaya, ka Surabaya 
kebabal n ketéwl (buah nangka ane' muda) 
kebah a peluh pidit; ongkeb 
kebal a 1 teguh; 2 nglepun; kekebalan keteguhan: dukun itu 
memperlihatkan - nya, balianné ento ngédegang keteguhan 
kebambam n -+ kebembem 
'kabas a rumpuh; 2 sr semutan 
2kebas v menebaskan ngampigang: Jan gan - kain itu di depan saya, 
eda ngampinggang kambenné' di aep tiangé' 
kebat n cekelan gonda; mengebat ngaput; medmed: rapikan - 
lukamu, melahang medmed berung caine' 
kebaya n kebaya (bajun anak luh) 
kebel n sr punyan kayu di pasisi, Eurycoma ion gifolio 
kebembem n poh, mangifera adorate 
keblenger a paling; kliru; bingung 
kebiri v cula; teres; mengebiri nyula neres: dia sudah biasa -- anak 
babi, ia suba sesai neres kucit 
kebuli n nasi kalimoto 
kebun n abian 
-- bunga kebonan; -- binatang kebon binatang tonges ngubuhin sr 
beburon) berkebun megaé di abian; perkebunan kekencan abian 
kaburu a mageso-gesonan; 
-- nafsu bes ngaet 
kebut n kebut 
-- kebut tukang kebut (sepak bola); mengebut 1 nyapsapin buk 
aji sapu bulu; 2 ngebut 
kabyar jw a, berkebyar v ngendih; galang; kebyah 
kecak n, berkecak-pinggang v majengnking 
kecak /kecak/ n adan igel-igelan di Bali 
kacam v, mengecam v wada; nguada; nyadcad 
kecambah n kecambah; toge embutan 
kecamuk v berkecamuk v ngaéigang(siate) 
kecandan n gonjakan; berkecandan magonjakan; macanda 
kecap n 1 cicip; 2 ciplak; mengecap-ngecap ciplak-ciplak; 
mengecapi nyicipin 
kecap n kecap 
kecapi n 1 punyan sentul, Sandoricum koecape; 2 buah sentul 
kecak n maukik; macaple 
keceIe /kecele/ a kuciwa; sekel -, kecewa 
keceng a peceng (ngidem eneh); kacek; sekcng, akijepan 
kecepek /kecepek/ n bedil segsegan 
kecer /kecer/ n sr gamelan 
kecewa Jkecewa/ a keciwa; sekel 
'keci /keci/ n sr kapal layar 
2keci n /keci/ lakar kaci 
keciak berkecia v kiak-kiak (munyin pitik) 
kecibak v, berkecibak v ngenjekang tiapak batis di endutte 
kecibling kejibeling 
kecik n cenik 
kedil n cenik; cerik -- had kimud; jejeh; takut; terkecil paling cenik, 
cerik; kecilkan cenikin; cenikang; 
kecit n bp necik 
'kecoh /kecoh/ v, mengecohkan v melog-melog; nguluk-nguluk; 
nayanang 
2kecoh /kecoh/ a uyut mabyayuhan 
kecong a - 1 kecoh 
kecoak n tembuyukan 
kecuali n sajawaning: tidak ada yg -- sing ada sejawaning 
kecubung n kecubung, Datura fastousa; 
kecuh-kecah a uyut mabyayungan 
kecumik, berkecumik ngemikmik 
kecundang n pecundang; kalah; terkecundang kapecundang 
kecup n diman (baan bibih) 
'kecut a kisut; gelgel; 
hati jejeh; takut; ngeri; 
2kecut a masem klicung 
kedabu n ad sr punyan kayu 
kedadak n ik gering ngutah bayar 
kedai n warung; penggak 
kedak n sr gering kulit 
kedaIuarsa a kedasawarsa; kadaluarsa 
kedang v ngentangang lengen 
kedangkai n ad sr entik-entikan 
kedangsa n limo; juuk purut 
kedap a kerep tur empet 
Af 
- air, mapepet sing dadi celepin yeh; -- udara barang mapepet 
sing ngidaang celepin angin 
kedasih n (kedis) kadasih 
kedaung n punyan kayu ane buahne dadi anggon ubad Parkw 
biglokosa 
kedok /kedek/, kedek-kedek v majalan srayang sruyung 
kedekai n woh-wohan dadi anggon ubad, Terminali chebula 
kedeiai n kedel( Glycine max 
kedempung n 1 buka munyin barangeThiung di yéhé; 2 berek 
kedengkang n munyin tongé gebug 
kedengkik a berag tuh 
keder a takut; jejeh 
keder a paling: krn pertama kali saya datang ke kota mi, saya 
sempat --, ulian tumben tiang mai ke kota tiang merasa bingung 
kedera n sr b( pasih, Holocentrum rubrum 
kederang n entik-entikan madui, Cundrania javaneis 
kedi n 1 bancih; 2 kedi (anak Iuh an( btusing tain kotur kain) 
kedidi n kedis trinil 
kedik n cengkd 
kedip, terkedip-kedip v kijap-kijap; kedipan kijapan 
kedok n tape!: dipakai -- saja, anggona topeng dogéi; berkedok 
matapel 
kedodoran a gomboh; gobog (unduk baju) 
'kedobak n ad sr punyan kayu 
2kedobak n ad sr b(pasih 
kedongdong n punyan kayu ane'buahne'munung rasanne masem￾manis dadi anggon rujak (kedondong) 
keduduk n ad entik-entikan, sr Melastoma 
keduk v keduk; mengeduk ngeduk: petugas kebersihan tiap han -, 
sampah itu, tukang sampate ento sebilang wai ngeduk Iuunneento 
kedung n tibuan 
'kedut n gelgelan (diluang, kulit, mal) 
2kedut n kedutan; seh 
3kedut v, mengedut v ngrebutin; megalin 
kajai n sr punyan karé't berkejai kiad-kiud 
kejam a 1 ngidem; 2 gemes: Belanda dan Jepang sama -- nya 
Belanda ngajak Belanda patus gemesn( 
kejamas n ambuh 
kejang a kekeh; 
-- mulut caket; raket; kekejangan semutan: kaki saya - kalau 
terlalu lama duduk, batis tiange'semutan yen bes makelo negak 
kejap n kejap; mengejapkan ngijepang kejapan kijapan: dilihat dan 
- matanya anak itu pasti nakal, tingali uli kijapan peningalanne 
anak cerik ento pasti beler 
kejar v uber; kepung berkejar-kejaran mauber-uberan; mengejar 1 
nguber; 2 mamrih; 3 ngalih; ngulahang mengejar-ngejar nguberin 
kejat - kejang 
kejen /kejen/ n kejen (matan tenggala) 
kejer a ngeling jerit-jerit 
keji a nista tur jelé 
kejibe ling n entik-entikan (don kacibling); 
kejora n bintang siang 
keju n keju 
kejur a 1 kekeh; 2 sosoh(bok) 
kejut a 1 kejut; 2 makejangan; terkejut tengkejut; makasib; 2 
sikej Ut; padang getap-getap 
kek 4 kak(k 
kekah n sr irengan malina lantang, Prosbytes famoralis 
kekal a langgeng; teteg 
kekang n padangal; mengekang negul; ngangkangin; terkekang 
kategul 
kekapas n kedis, sr Chioropsis 
kekar a 1 kembang; 2 geser; 3 siteng 
kekar a kerep (tt tenunan, ulatan) 
kekau v bangun nyluat 
kekeh /kekeh/, terkekeh-kekeh v kedé'k ngakak 
kekek /kekek/ a, terkekek-kekek kede'k ngakak 
kekek /kekek/ n kedis dengkok; Halcyon chioris 
keker /keker/ n keker; corong 
keki /keki/ a merasa tusing luung teke'i gelah anak; in 
kekok /kekok/ a singkuh; kikuk; segul; sogol 
keIabak, kelabakan a 1 kle'pat-klé'pat; 2 bingung 
keIabang n lipan; mengelabang ngulat(bide); mlintirang bok 
keIabat n kalabet 
kaIabau n ad sr be' tukad; Ostechilus kelabau 
keAabu n kula; mengelabui mata, melog-melog 
keIadak n degdegan; tanekan 
keiadau n ad sr punyan kayu alasan 
keIadi n kiadi; Cplocasia esculensa 
'keIah n 1 pasadu; 2 dedalihan; mengelah nalih: jangan seenaknya 
orang, eda aluh-aluh nalih anak 
ke1ah n ad sr be' 
keiah /kelah/ v melajj; tamasya; berkelah Was melali: se/ama lima han 
ia - ke Surabaya, limang dma makelonnuia melali ke Surabaya 
kelahi, berkelahi v magerengan; miegan; perkelahian piegan: 
ramai benar - itu, tadi malam, rame' gati pieganne ibi sanja 
,nemperkelahikan unduk ane'makrana mieggan 
keIai v mapl(g; glayah-glayah 
'keIak adv manian; buin pidan 
2keIak n ad sr kedis, Macrophigia assimilis 
keIakar n gegonjakan; geguyonan; berkelakar magegonjakan; 
mageguyonan 
keiakkeIing n rotikalung 
keIak-kelung v ilah-iluk 
keialang n caratan (wadah y'h aji tanah) 
keIaIap a kelebu 
'keIam a peteng; -- kabut 1 peteng ulihan limut ngremeng; sarumua; 2 
bingung -- pekat peteng dedet; selem blolotan; selem jenget; 
mengeiapkan metengin (apang peteng): perawat sengaja - kwnar 
untukpasien sakit tetanus, mula jelap perawate metengin kamare'ento 
lakar tongos anak sakit tetanus kekelaman kepetengan: dia tidak 
menyangka akan di jalan ia tusing medaya lakar kepetengan di jalan 
2kelam n besi anE anggon paket penyambung(kayu balok, ma!) 
berkelam nganggo paket besi: sambungan balok-balok itu semua 
-, makejang sambungan balok-baloke'ento nganggo paket besi 
keIambit n bukal; Pterocarpus edulis 
kelambu n k!ambu (serung pasarean) berkelambu; nganggon kJambu 
keIamin n 1 jodo; 2 muani; 3 prana 
keIana n pangumbara; berkelana ngumbara 
keIandara n gelang-gelang aji tali di tiang praune" 
keiangkang n tulang prana; langkang 
keIang-keIok v ilak-iluk 
keiantang v, mangelantang v nglantang; majemuh 
kelap-kelip a kelap-kelip 
keIapa n nyuh, Cocosnucifira; -- gading, nyuh gading -- hibrida 
nyuh ebrida; -- buan nyuh encehin bulan 
'keiar n platar; berkelar, berkelar-kelar, maplatar: mudah sekali dia 
mernanjat pohon kelapa itu karena sudah -, aluh pesania menek 
punyan nyuhe' ento sawiréh suba maplatar 
2keIar a pragat (ngarap) 
keIara n ad sr be/ tukad 
keiarah n uled di tengah woh-wohanne 
keIerai n rerdaan 
keiari n ad sr be'tukad 
'kejas n 1 kelas (buruh, ma!); 2 tingkatan; berkelas-kelas makelas￾kelasan: tenaga kerja yg dibutuhkan perusahan itu -, pegawe ane 
aliha tekén prusaanne' ento makias-kiasan 
2keIas n paileh pasang muah surut, 
keiasa n punuk di baung sampine, mal 
kejasi n kelasi; mantrus; anak, biasa magae di kapale" 
'kelat n 1 tali ani anggona ngedeng prau; 2 tali and' anggona 
matetulung ngedeng punyan kayu 
2keIat a rasa sepet(biyu matah, ma!) 
3keiat n punyan-punyanan and' makayu katos, Eugenia 
4keiat ii, -- bahu gelang an meanggo di lengen beduur (igel-igelan) 
keIati n kacip 
ke!awar -, kelelawar 
kelayan n entik-entikan ng1pa di rawa-rawane (kangkung) 
keIayang n kedis selem (sesapi) 
kelayu n punyan klayu, Erioglossum rubiginosum 
keiabat /kelebet/ n, sekelebat mata akijapan; ajahan 
keIebek n lepitan; pelitan(tepin sprai, ma!) 
kelebu a kelebu; ke!eb 
keIebuk n sr punyan aa 
keIebut n penyangkaan(sepatu, mal) 
keiedai n kide; sr jaran cenik 
keIedang /ke!edang/ n Sr punyan nangka; Artocarpus rigitda 
keledar /keledar/ v, bekeledar v sayaga ngarepin baya (nyaga dewek) 
keIedak /keledek/ n séla bun, Ipomoes batatas 
kelek /kelek/ kelek-kelekan n penyangga lengen(dikeretege, ma!) 
kelekatu n dedalu 
keIe lap a kelebu; ke!eb 
kelelawar n le!awah 
keieiot /kele!ot/ v, berkelelot v nye!erang (layah) 
keiemayar n ka!imayah 
keiemayuh n 1 ad punyan-punyanan; 2 gering u!ian isi berek 
kelembahang n punyan kemumu, Alocasia ovalifolia 
keJembai n sr memedi, banaspati 
kelembak n sr entik-entikan akahne'miik 
kelembui n temisi 
kelemumur n kepur, Tinea furfuracea 
keIempai v, terkeiampai v nglayah, bah nglemet 
keIeneng n 1 ke1e'nngan(genta); 2 gongsIng 
kelengar a kienger; nyeati 
kelengkeng /kelengkeng/ n puriyan kayu buahné' dadi daar, 
Nephalium litchi 
2keJengkeng /kelengkeng/ n ad sr kedis cerik 
kelening n kiening 
kelenjar n bebagian ditengah dwé'k manusane' ane'ngadakang ye'h￾yehan ane buat pesan; klenjar 
keIentang n kientang (munyi) 
keienting n kienting; konco (pura Cina) 
kelentit n tiktik; bunga teleng, Clitoria ternate 
kelenteng n klintum(akse'n), reng, leg, cedut, raos) 
kelentungan n kientung; kelentungan kulkul: bunyi - itu sangat 
keras kedengarannya ngilis gati munyin kulku1 ento 
kedingehang 
keIerung n 1 klenung; 2 kenong 
keiepai v, berkelepai v ng1ebr; Ie'pk; terkelepai ngleber, lepek 
keiepak /kelepak/ a nglbr; kpk 
keIepek n lepit 
kelepik n munyi mekiepik 
keIepuk n munyi makiepuk 
keiepur, mengelepur v glepur 
keierek n klé're'k (juru tulis) 
keIereng n batun krerek; guli 
kelesa /kelesa/ n klius, ad sr be'pasih 
keIesek /kelesekl n kupas (kulit punyan biu ane' tuh) 
keletah /keletah/ a monyer; nglanyig: tidak baik seorang gadis 
diikatkan --, tusing luung awak bajang(luh) orahange' monyer 
keIetak n kietak (munyi): -- begitu saya dengar kepalanya kena 
batu, kietak keio dingeh tiang batunn6 ngenain sirahne 
keletang n kientang (munyi): -- baru dilihat ternyata can gkulnya 
kena batu, kientang, mare tingalin tambahe'pungak kena batu 
keIetuk n munyi kietuk 
keiewang n klwang: semua membawa -- setelah mendengar bunyi 
kentongan, makejang pesu ngaba kiewang mare ningeh munyi 
kulkul bulus 
keli n ikan -- ad sr be' pasih 
kelian it klian: -- dusun itu sekarang sedang dihukum krn korupsi, 
klian banjare' ento jani ukuma sawirh korupsi 
keliar, n berkeliaran v makluyuran, masliweran 
kelibeng v, berkelibeng(an) sliwer; pasliwer 
'kalibat n sr dayung 
2kelibat n - libat 
kelicap n kedis cenik mabulu melah 
kelih v, mengelih v ningalin, ngawasang 
kelik, terkelik v krak-kre'ok(munyin basang seduk) 
keliki n jarak kliki; Ricnus communiis 
kelicik v, terkelicik v meserod 
kelijak n 1 bulun paningalan; 2 bulu getar (tentang binatang air) 
kelikik v, mengklikik v kedk ngrikik, (ngregeh) 
klikir n 1 klikir; 2 gelang-gelang aji penyalin 
kehJing n ileh; sekeliling makaileh; mengelilingi ngilehin; ngiterin; mebeng 
keliIip n, kelilipan n sipennan 
kelim n kelim lepitan; mengelim jait kelim: tolong kain sarung 
saya mi, tulung jait kelim kamben sarung tiange' ene' 
kelikun n rerumpiukan 
keIinci n klinci, Oryctolagus caniculus; -- percobaan klinci ané jelap 
ubuha lakar manggo percobaan 
kelindan n 1 talin jantra; 2 pleting (benang) 
'keling a anak keling 
2keling n besi paku 
kelingking n kacing 
kelingsir a aud; keprok 
kelinik n klinik (tongos maubat) 
kelinting n gongsé'ng 
kelip n 1 kelip-kelip, kelip-kelip(mata); terkelip-kelip 1 pakanyit￾nyit; 2 dluang mas; 3 kunang-kunang; 4 pipis kelipan; klip 
1 kelir n kelir (wayang); 
2kelir n warna 
keliru n sliweg; pelih; kekeliruan kapelihan: kejadian itu akibat - 
nya sendiri, unduké' ento ulian kapelihan ia padidianna; 
mengelirukan melihang; mingungang, keterangannya orang 
lain, satuannngaé'anak len bingung
kelit v kelid; mengelit makelid: sakeizg mahirnya dia - sehingga dia 
tidak tertangkap 
keliti n sangket dayung 
keliti n wayang --, wayang togog 
keli wat - liwat 
kelobot n kulit jagung 
1keiocak v, mengelocak v makiumpusan; mablulangan 
2kelocak v berkelocak v nglcok 
kelodan n 1 kes ad panah; 2 sr lipi aon 
keIok /kelok/ n belok; lekok; likuk; berkelok 1 mablok; 2 
melingkung 
kelola v, mengelola ngencanang; nabdabang; pengelola anak an( 
nabdabang 
keIom n bakiak (sandal aji kayu) 
kelambang n jaja klembn 
kelompok n rumpiukan; orongan; berkelompok-kelompok 
merumpiuk-rumpiukan; morong-orongan 
'keioiong n, terkelolong v dumengkel (woh-wohan) 
2keloIong v, terkelolong v sukak; selekutan 
kelon jw, v, mengeloni v nyangkutin 
keIoneng /keloneng/ n munyi klé'neng-kléneng 
keionet -+ kelumit / 
kelong /kelong/ n bubu gede 
kelongkeng n kuud; kelongkongan pongpongan 
keIongsong n blongsong; 
-- ular kules lipi 
'keiontang ii munyi klontang-kiontang 
2keiontong n klontong-kiontong: barang-barang --, barang-barang 
an( manggo sesai: cangkir, sikat gigi, mal 
keIonyo(r) n bp klonya 
kelop a bp cocok; patuh 
keIopak n kelupakan 
kelor /kelorl n kelor, Moringa oleifera 
keIorak n ad sr entik-entikari 
keIos n krék (pengulungan benang) 
keloyak, berkeloyok a mekiupasan 
keIu a, terkelu v kamegmegan 
keIuai n lubak, Paradoscurus 
keIuak n pangi, pan gium edule 
keluan n tlusuk (sampi, kebo); mengeluani niusuk 
keIuang n bukal, Ptecocarpus edulis 
keluangsa n kalawangsa 
keIuar v pesu; 
keIuarga n kalawarga; penyamaan; berkeluarga makurenan; 
kekeluargaan penyamaan 
kelub n 1 kelup: -- persibu; 2 balebanjar; bale masyarakat 
keJubi n sr punyan salak, Zalacca conferta 
kelubung -+ selubung 
keiuburan n bangbang pengejukan gajah, mal 
keIuh n, kesah maselselan; ngrengkeng (ulian kewé'h) 
keJul n ad sr entik-entikan bagunnI dadi anggon tali, Bohemeria nivea 
keIuih n punyan sukun, Artrocarpus communnis 
keluk a lengkung; iluk 
keIukup n ad punyan kayu dadi anggon ramuan umah, Shorea exmia 
kelulus n sr prau 
keIukur berkelukur v babak; ke1ét 
kelulut n kalisosoan; tabuan, Melipona minuta 
keIumit, sekelumit n agetung; abedik; akikit; amedang 
keiumpang n sr punyan kayu dadi anggon prau, Sterculia foetida 
keiuna n ad entik-entikan, Smila lebferi 
keiunak n sr ubi, Dioscorca oppositifolia 
kelung n 1 mlengkung di tengah; 2 nyelung(piring) 
keIupas v, mengelupas v 1 mklupakan; melut; 3 miulangin 
kelupur 4 gelupur 
keluron jw v nglabuhang 
keiurut a biulan 
kelus a, makelus v maklosetan 
kelut a sempuut; buut 
keIutum n ad sr punyan nangka, Artocarpus altissimia 
keluyur jw v, berkeluyuran v ngumbang; ngluyu
kemah n, berkemah 1 unduk' nga' kemah; 2 kumpulan kemah 
pasukan 
kemak-kemik a kemak-kemik; ngerimik 
kemal a beseg; belus 
kemaIa n manik kumala 
kemam v, mengemam v ngemu; nyanggem 
kemamang n kumangmang (tonya) 
kemana n kija 
kemenakan n keponakan 
kemandang n tanguran 
'kemang n sr punyan wani, Mangifera caesia 
2kemang n sr tonya ane'kereng ngaduk rare' 
kemangi n punyan kencarum, Ocimum sanctum 
kemarau n masan panes 
kemaren -, kemarin 
kemari v mai 
kemarin n ibi; 
-- dulu ipuan; -- sore ibi nyanjaang 
kemaruk a kemaruk 
kemas a 1 cepil kaputann 2 gampil; berkemas-kemas magegampil 
kemawan n dugdugan gulem 
kebayat n kamben alus tenunan Dombai, Gujarat 
kembal n kembal (wadah nasi aji tiing maulat) 
kembaIi v matulak; mwali; melipetan; 2 susuk; 3 bum: bertanya --; 
menarik --, nyasap; muceh mengembalikan 1 nglihang; 2 
menehang; 3 nyumuin: peristiwa tidak bisa dikembalikan 
pengembalian undukne' nguliang 
'kembang a, berkembang v kebat; 
-- kempis ngangsur angkihanne terkembang kebat (makebatan); 
perkembangan 1 pejalan lelintihan; 2 engkedne' pengembang 
anaké and' ngemajuang (usaha); 
2kembang n kembang; bunga; -- gula manisan; -- serdadu entik￾entikan, Locneora rosca 
kembar a kembar; ngembari ngembarin; nandingin; berkembaran 
mesandingan; meambyaran 
kembara, mengembara v ngumbara 
kembi 4 kambi 
kembiIi a umbi ane'dadi daar, Dioscorea aculeat 
kembiri n tingkih 
kemboja n punyan jepun, Plumia acuminata 
kembok n pakobokan 
kembol v, mengembol v mangembol 
kembu a dungki (wadah be') 
'kembung a kembung 
2kembung n ad be' pasih; Scombeckanakusta 
kemeja /kemeja/ n baju kemeja 
kemejan sr kakia, Zhinobatidae 
keinelut n paundukan gering ane'ngaruanang idup matin anake gelem 
kemenakan n kepoilakan 
kemendaiu n kepasilan 
kemendikai 4 mendikal 
kemendir 4 kemendur 
kemendit a 4 kendit 
kemendur n 1 komendan; 2 sahbandar; 3 mandor 
kemeni ran a kemeniran Phyllanthus inuri 
'kemenyan a menyan Slyrax benzoin; 
2kemenyan n ad entik-entikan, Dioscorea Pyrifolia 
kemidi n komodi (crita banyol) 
kemih n enceh; berkemih ngenceh 
kemiiau 4 kilau 
kemiri n tingkih, Alcurites moluccana 
'kemis n warespati (dma kelima sad wara) 
2 kemis v mengemis magegeidong; ngindih-ngindih; pengemis 
gegIndong 
kemong n kemong 
kempa n panepesan; pamesengan; kempaan panepesan; pamesengan 
kembal a kempel; pedet 
kempas n ad punyan kayu koompassia malaccensis 
kempek /kempek/ n kampek; gandek 
kamplang n kamplang; mengemplang ngamplangin 
kempes 4 kempis 
kempis tusing misi angin(ban, bola, ma!) 
2kempis n botol mabedbed ulatan penyalin 
'kempit n sr jun 
2kempit v, mengempit v ny!epit 
kempot a 1 cekok (pipi); 2 telah; kedas; bersih 
'kempul n kempul (gong) 
2kempu) a berkempul-kempul a v sengal-sengal 
kempunan n 1 meled; dot; 2 inguh; ibuk pesan 
'kempung a cekok(pipi) 
2kempung n bebetukan; kembungan; kembungan enceh 
1kemu berkemu v makemuh 
2kemu mengemu ngemu 
kemucing n sapu bulu 
kemudi n kemudi; stang; pengemudi 1 juru kemudi; 2 supir 
kemudian n suud keto; buin akesepan; buin pidan; buin ajahan 
kemeIandingan n b!andingan; lamtoro, Leucaenaglauca 
kemukus n tabia bun, Piper cubeba 
kemul n saput pules; saput godog 
kemumu n 1 sr !umut pasih; 2 kemumu 
kemuncup n ad sr padang 
kemung n kemong (gong) 
kemuning n 1 kemuning; 2 kuning(buka) masé' 
kemunting n ad entik-entikan, Rhodomyrtus tomentosa 
kemut v mengemut 1 kijem-kijem; ciplak-ciplak; 2 srayang-sruyung 
terkemut-kemut kijem-kijem; srayang-sruyung 
kemutul n ad sr punyan kayu, Cratoxylon formosum 
ken n gelar anggon nyinggihang anak Iuh/muani: -- Dedes, -- Arok 
kena v kena; nepk: artinya tidak --, artinne tusing nepek; 
-- emas, maan tombokan; -- hati demen; -- sembur 1 kena 
pasangan; 2 wilma; berkenan nepek; mengenai 1 ngenain; 2 
unduk (buat); mengenakan nyaluk(baju) 
kenal v tawang; memperkenalkan matawangang; ngenalang; 
terkenal kasub; kenalan timpal; kekasian; patawangan 
kenalpot n knalpot (perkakas motor) 
kenan, berkenan v demen; lega; memperkenankan ngadungin 
kenang v, terkenang v inget; kenang-kenangan pinget temen-temen 
kena nga n sandat, Canangium odoratum 
kenantan -) kinanten 
kenap n sr meja cenik 
kenapa pron cak kenapa; ke'nkn 
'kenari n punyan kenari, Canarium commune 
2kenari n ad kedis mabulu kuning, Serinus canarius germanicus 
kenas n sr gerang kakul 
kencana n kaka mas 
kecang a 1 kenyatanga; 2 baret (angin) 3 benceng (plaib) 
kencar, terkencar-kencar a kamemegan 
kenceng /kenceng/ n génséng; jambangan 
kencing n enceh 
kencong /kencong/ n ad sr entik-entikan, Ellipeia nervosa 
kencur n cekuh, Kaemgeria galanga 
kandaga n peti kayu macukli 
kendak -9 gendak 
kendal n punyan kendal, Cordia obligua 
kendali n us; mengendalikan 1 ngetakang; 2 negul; 3 ngenterang 
'kendang n kendang; gupekan 
2kendang n wadah nyepel temako; gula; kertas sekedang, arim 
kendara n, kendaraan tegakan (motor, dokar, ma!) men gendarai 
negakin: dng - apa kamu ke man, negakin apa cai mai; 
pengendara ane' negakin; supir 
kendatipun p jat ja; yadiapin 
kendeka /kendeka/ punyan lindur, Avicennia Officinalis 
'kenderi n 1 saga --, saga (timbangan mas); 
kenden n punyan sagawa, Adenanthera microsperma 
kendi n caratan (wadah yé'h aji tanah) 
kendil n payuk; pincuk 
kendit n sabuk, kendit; mekendit mesabuk: saya terbiasa akalau Ian 
memakai --, tiang kadong suba biasa yn mlaib mesabuk 
kendong 4 gendong 
kendor -+ kendur 
kenduduk n ubi keduduk, Dioscorea alata 
kendur a enduk; lemet; Ioyo 
kenduri n magegaenan; berkenduri ngelah gegaen: Pak Rahmat 
banyak sekali tamunya yang hadir, Pak Rahmat ngelah gegaeng 
anake nekain rame 
kenek /kenek/ n kernet 
keneker /keneker/ n guli 
kenes Ikenesi a nglinyag; mrenyang 
kengkeng /kengkeng/ mengengkeng v ngongkong; nyakal (kuluk) 
kenidai n ad sr entik-entikan, sr Bridelia 
kening n alis; gidat 
kenini -) kina 
kenong n komong(gong) 
'kenop n 1 kenop 
2kenop n kancing baju 
3kenop n palu karet 
kenor -, kenur 
kensel /kensel/ v cak mengensel muungang; ngilangang 
kental a kentel 
kentang n sentang; kentang 
kentar n sr timbangan (mas) baat 
kentara a kentara; galang 
kentong -* kentung 
kentung n kentungan kulkul(aji tiing, kayu, mal) 
kentut n entut; daun --, kesimbukan Poederia foetida 
kenung n ks Jawa 
kenur n tali aji benang kasar 
kenyal a, mengenyal v menjotan; magenyellan 
kenyam v, mengenyam v nyicipin; maliin 
kenyang a wareg; betek (basang); kekenyangan waregan: 
betekan(kelebihan medaar) 
kenyat-kenyit n ketug-ketug 
kenyi(h) a manying; knyih; krinyi 
kenyir a dot (makita madaar) 
kenyit n kejit; mengenyit makejit: dasar dia sudah bersekongkol baru 
- sudah beres; kemula ia suba patuh daya makejit dogen suba be'rs 
kenyut v, mengenyut v nyedot nyonyo; kenyutan potokan; dot aji 
karet 
keok /keok/ n 1 keok-keok; 2 bp kalah; jerih 
keong /keong/ n sr temisi 
kepada p katuju(tek'n) 
kepah n sr kremis 
'kepai -+ kapai 
2kepai n testes 
'kepak n kampid; 
-- pintu bungan jianan; berkepak-kepak ngabkabang kampid: 
ayam jantan itu - ketika betinanya dikejar pejantan lain, siap 
manuké ento ngabkabang mare panginan uber manuk lénan 
2kepak v, mengepak v nyingal 
3kepak v, terkepak v lung, bengkot 
kepal n kepel; kepalan 1 kepelan; 2 gemelan; sekepal agemel: 
akhirnya saya berikan juga beras --, dadianë' baang tiang masi 
anaké idih-idih ento baas agemel 
kepaJa n 1 sirah; tendas; 2 kelian; perbekel; -- batu bengkung; -- 
kereta api, lokomotif; -- negara presiden; -- dua, sangut (nyangut) 
kepalang a 1 abedik; tuna; nyalah-nyalah; bes 2 sa!ah-salah 
kepam a apek; oongan 
kepang /kepang/ n ketimus (jaja aji kesela) 
kepang n plintiran bok; ulatan; berkepang maplintir; meulat 
kepar n be karper, Trichogaster gasciata 
kepar /keparl n kamen kiper 
'keparat a keparat; tulah-tangah 
2keparat v nglempana 
kepayang n pangi, pangium idule 
kepek /kepek/ a pegpeg; cekok 
kepeng /kepeng/ n cak pipis bolong (pipis Cina) 
kepepet /kepepet/ a katandes; kejepit 
keperancak n kapurancak; mandara 
kepergok -+ pergok, 
kepet /kepet/ a tonden mabaseh; mreket; kepes 
kepetang adv ibi 
kepiaIu n sakit sirah sanget 
'kepik n cekok tusing sanget dalem (deke) 
2kepik n sr keppii 
kepiat n usam 
kepil a mejalan mambiar sambil madesek 
kepincut a dot pesan: entah krn apa ia sampai -- kpd gadis itu ulian 
kenkén kaden ia dot pesan tekë'n anak luh bajang ento 
kepinding n titih, Cimez rotuandanus 
keping kepehan; berkeping-keping kepéh; kephan mebrarakan, 
kedua pesawat itu tabrakan dan hancur -, kapa1é ento kedadua 
makapug nyag kepehanne mebrarakan 
kepingin a makita; manyet: aku -- sekali pulang kampung, tiang 
makita pesan mulih ke desa 
kepinis n jempinis, Sloetia clongata / 
kepinjal n klimpit; ketekul (dikuluke) 
kepis n dungki 
kepit v slepit 
kepLting n kepiting; yuyu, Scylla serrata; kepiting batu ketket; demit 
pesan 
kepodang n kedis cilalongan, Oriolus chinansis 
kepoh n, kepok tepis; mengepokkan nepis: - kelelawar adalah 
merupakan hobinya, nepih lelawah mula ded(menanné' 
kepompong n kacut; kiesot 
kepot Ike pot! a nyemah 
kepruk, jeruk --, juuk pere; tukang --, tukang age! 
'kepuh a, mengepuh v kembung; miembung: kakinya yg kena air 
panas itu --, batisn ane'kena yeh anget ento kembung 
2kepuh n punyan kepuh, Sterculia foetida 
3kepuh n, kepuh-kepuh n pabuan (wadah base -) 
'kepuk n sr wadah nasi 
2kepuk a cekok; cedok 
3kepuk n baju jekei 
kepul, mengepui v miepug; makedus 
kepuiaga n kepulaga, Amomum cardamomum 
kepundan n endut api pesu uli kawah gunung(
kepundung n kepundung, Andropogon nardus 
kepung v, berkepung v makiter; mengepung ngiter; ,ngurung: 
masyarakat dng serentak pencuri itu, masyarakatê cepokan 
ngurung malinge ento; terkepung mekiter; mekurung: pencuri itu 
krn merasa - terpaksa menyerah, malinge' merasa mekurung 
lantas ia nyerah 
kepurun n bubuh sagu 
keputren /keputren/ tongos para istrin rajan' di pun (bangsawan) 
kera n bojog 
kerabat n penyamaan 
kerabik a uek; / mengerabik(kan) ngoekin: supaya ,jelas dilihat ISI di 
dalamnya sebaiknya suruh saja ia bun gkusannya, apanga jelas 
tawang isinn tundé'n dogé'n ia ngoekin kaputanne' 
kerabm n karben (bedil) 
kerabun n sr subeng mas tipis 
keracak a 1 encog-encog (ban girang); 2 laju (prau) 
keracap n cedar-cedaran; lom-loman (aji tiing) 
1kerah n, mengerahkan v ngedabang: Pak Lurah - semua penduduk 
untuk memperbaiki bendungan yg jebol itu, Pak Lurah ngedabang 
masyarakate' lakar menain empelanne' an uug ento 
2kerah n kerah (baong baju): rapikan berpakaian lihat itu -- nya 
rapiang mebaju tingalin ento kerah (baong bajune') 
kerahi n -- ketimun gede; Cucumis melo 
'kerai n kere' 
2kerai v, mengeraikan v ngematiang(api): mereka terban gun dan 
ikut - api yg sedang berkobar itu, ia ngadejang bangun bareng 
ngematiang apine'ane' sedeng ngabiur ento 
kerajang a, emas -- mas sepingan 
'kerak n entip; berkerak mentip: setiap masak nasi ditinggal ngobrol 
baru -, sebilang nyakan nepeng kelaina ngorta mara mentip 
2kerak n -- kerik -- keruk keruk-keruk (munyi) 
kerakal n krikil (batu ant' cenik-cenik anggon nga beton) 
kerakap n base' kapkap (bass' anIngle'pa wayah) 
keramba n sr keranjang wadah be 
keram v, mengeram v ngeem: sudah lima belas hari ayam betinanya 
-- belum juga menetas, suba limolas dma panginané'ngeem kone' 
kondé'n masi lekad pitik 
kerama n pastu: dia melarat semata-mata kena -- orang tuanya, ia 
tiwas de'gdeg mirib tepen pastu pengelinsirné' 
keramas v ambuh; mekeramas mambuh: setiap minggu ia dua kali 
-, pitung dma pindo ia mambuh 
keramat a tenget; angker; suci (unduk tongos) 
kerambil n nyuh, Gocoa micifera 
keramik n kramik 
keramunting n ad sr punyan bunga, Rhodomyirtus tomentosa wight 
kerampagi n tiuk pengurisan; tiuk kacip 
'keran n keren; anglo 
2keran n keran ploncor (ye'h ledeng) 
'kerancang n tetenunan bolong-bolong 
keranda n peti sawa tanpa dasar 
'kerang n kerang; kaang 
2kerang n jembangan gede 
kerangka n 1 wangunan tulang-tulang jlema(buron, mal); 2 
wewangunan kapal, mal ane' merupa iga-iga; 3 gambar rerancangan 
kerangkai n ad punyan kayu, kayunéT kanggo roda muah patin 
tambah, mal, Quercus rajah 
kerangkang - kelangkang 
kerangkeng /kerangkeng/ n krangkeng; bui; penjara 
kerani n juru tulis; klerék di kapal 
keranjang n kranjang 
keranji n 1 punyan kewanji Dialium indum; 2 ad punyan-punyanan 
ané' buahné' masem 
kerata n sr kutun anaké'ngantiang mati 
kerantong n kerantung 
-- buluh kulkul tiing 
'kerap a 1 pepes pesan; 2 busan kerapn pepesnt 
-- kali pepes pesan 
2kerap n, kerap-kerup kriet-kriet; kriuk-kriuk 
kerapu n ad sr b(pasih, sr Serranus 
'keras a 1 katos: besi itu termasuk barang yg --, besine ento tuah 
meadan barang-barang katos; 2 pageh: imannya san gut --, 
nyetn(pendiriann) mula pageh; 3 sanget: ayahnya se/wrung 
sedang sakit -- sehingga dia ridak masuk kantor, bapanni jani 
sedeng gelem sanget ento mekrana ia tusing masuk kantor 
kekerasan katosné gemesn pepaksaanne; kekehn; bersikeras 
bengkung; makerat-keratan; mekenyat-kenyatan 
2keras, buah -- tingkih; Aleurites moluccana 
kerasan a nau: saya -- tinggal di rumah nenek, tiang nau ngoyong 
di urnahne' dadong 
'kerat n keet; -- mulut melmel; mengerat 1 ngeet; 2 nugel: tekun sekali 
dia - tebu; jemet gati ia nugel tebu; sekerat atugel: bagikan tebu itu 
kepada seriap anak -, dumtebuné' ento atek cerik-cerik' ento 
gukud atugel 
2kerat n karat (ukuran mas, soca, ma!): berapa -- cincin ii?, kudang 
karat bungkunge' 
keratm n punyan(buah) besar 
keraton n kraton; kedaton; pun 
kerau n sok yadin keranjang (tiing) 
'kerawai n 1 kalisosoan (umahn baan tanah); 
2kerawai n subia (sr entik-entikan buahnngenitin), Mucuna pruriens 
kerawak n kapkapan, Sciurus bicolor 
kerawang n tenunan bolong-bolong; krawang; menerawang, n 
!angit ngajap tawang 
kerawat n (ta!in gender ma!) jangat: 
kerawit n krawitan Entorobius ver,nicularis 
kerbang n sukun, Artocarpus elastica 
'kerbat v, mengerbat v medmed 
2kerbat ki n sr kantong ye'h aji blulang 
kerbau n 1 kebo; 2 sas belog dongong; -- keras, (-- melukut), sr, kebo 
and cenik; -- benuang sr kebo gede (kebo ombongan); -- jalan 
kebo a!asan; sas -- punya susu, sapi punya nama, buka kedis 
silangjanan(ngakuin tain roang 
kerbuk v, mengerbuk v ompong: tupai -- nyiur, semal mompong nyuh 
kercut n ad sr entik-entikan, katik donn(dadi anggon ulat-ulatan, 
Scirpus mucronatus 
kerdak n 1 ampas; tanekan; 2 barang-barang tanpa aji: cepat sekali 
besar-besar babin,ya pada hal makanannya hanya -- tahu dan 
batang pisang, enggal pesan ged'-ged' ce'léngné ajin amah￾amahann ampas tahu tekë'n gedebong 
kerdil a pedit; katk: orang itu -- pd hal umurnya sudah tua, anake' 
ento pedit sujatinn' umume' suba tua 
kerdip v, mengerdipkan v ngijepang(mata) 
kerdut n gelgelan gidat yé'n mecuk alis 
kerdom v, berkerdom-kerdom v matbat; misuh; ngwlang 
kere n keré lanse'pasang saja -- supaya tidak langsung kena sinar 
mata han, kenaang dogen keréne' apang tusing panesan 
kere bok v, mengerebok v ngukang: ia -- peinbungkus itu, ia 
ngukkang pengaputanne' ento 
kereceng /kereceng/ v, mengerecengkan v kijap-kijap 
keredak n tapuk cunguh; dakin cunguh 
keredep /keredep/ a, berkeredep v ngré'dep: kain son gket itu --
kelihatannya dr jauh, kamben songkete' ento ngrédep ngenah uli 
joh; mengeredep ngredep 
kere dok n gado-gado aji sayuran matah 
kere dong /keredong/ n, berkerdong makrudung: sangat 
menakutkan malamnya bertemu dng orang , nakutin pesan 
peteng-peteng nepukin akan mekrudung 
kerek -, kerik 
'kerek /kerek/ n kek; mengerek ngerek: kasihan setua itu setiap han 
air dalamnya 20 meter, pedalem anake tua ento sabilang wai 
nger'k yeh dalemne'duang dasa meter 
2kerek /kerek/ n té'mpkan l&mpéngan gula Bali; sekerek tumpukan 
gula Bali dasa lmpéng 
keregah - kerkah 
kereket -+ kerekut 
keram -+ keram 
kerami n (acing) krawitan: bp tidak boleh banyak makan kelapa 
nanti --, tusing dadi liu-liu naar nyuh nyanan krawitan jite' 
keremot a gelgel mageet-geet (mua) 
kerepagi n sr tiuk pengundulan (ané' dadi jepitang)
keremunting 4 kemunting 
keremut 4 keremot 
keren a galak; bransongan; kenceng malaib(jaran) 
kerendang n ad entik-entikan, dadi amah jaran, Paozolzia zcylanica 
kerengga n sumangah, Oècophylla smaragdina 
kerengkam n sr lumut pasih 
kerengkiang n sr glebeg (tongos ngampen padi, jagung, ma!) 
kerenyit 4 kernyit 
kerenyot a bé'ngor; mengerenyot (mulut) nge'wein; nyé'ngin; 
nye'g&in: anak kecil dari tadi kakaknya, anake' cenik ento uli 
tuni ngwerin embokné' 
kerenyut 4 kernyut 
kerepai 4 kerpai 
kerepek' keripik 
kerepes a, mengerepes v megadaban: ia kemalaman dan lupa 
membawa lampu senter terpaksa ia --, ia kepetengan buina engsap 
ngaba lampu senter dadinné' ia megadabban 
kerepot a megeet-geet (cara memecuk alis) 
keresek -+ kerisik 
kereseng a engkag; siag 
keresot -+ kerisut 
'kereta n 1 kreta; dokar; -- an gin, sepeda 2 gerbong(sepur); 3 crorot 
2kereta n be' gerita 
dereta 4 geretan 
keresek n roko krhe'k 
keri n kiskis; mengeri ngiskis; mejukut: kalau kebetulan hari minggu 
saya ikut - di sawah, yening nuju dine redit tiang milu masih 
mejukut di cariké 
keriap berkeriapan v paklunyuk: geli aku melihat mayatnya - 
ulatnya, nyh tiang ningalin sawnné' paklunyuk u!edne' 
mengeriap paklyunyuk 
kericai ark n panjak paling nistana a 
kericau, n berkericau v mabececotan; mabiyayuhan (kedis 
cerukcuk); mengericau mabececotan; mabiyayuhan / 
keridas n sr gering korng ni genit pesan; korng kerek 
keridik n sr jangkrik bisa mekeber; dangap-dangap; 
-- pesan-pesan sr gumatat-gumitit ane mranen 
kerik n kruak-kruek (munyin bojog) 
kerik v mengerik v ngerik: ibunya sedang -- pisang, namun anaknya 
sudah tidur, memenne sedek ngenk biu nanging pianakne suba 
sirep 
kerikal n kk pinggan tembaga gede'ane mebatis 
kerikam n kain(lakar) 1nen kasar 
kerikil n - kelikir 
kerikit v, mengerikit v morot: 1w/au habis hujan biasanya tupai mulai 
-- kemir4 yen suud ada ujan pepes gati semale"morot tingkih 
kerimuk - kerumuk 
kerimut -+ keremot 
kerincing n krincing (munyi) 
kennan a ketengaian (bangun telat) 
kerinding n suling (melakar aji papah jaka) 
1kering a tub; 
-- kerontang tuh gait; tuh latuh; mengeringi ngenyatin: ia segera 
harus - sawahnya krn padinya sudah menguning, ia prejani 
apanga ngenyatin carikné' sawirh padinné suba kuning; 
mengeringkan nyemuh apang nganti tuh 
2kering n kring munyi(b1 sepeda, telepon, mal) 
keringat n peluh; berkeringat mepeluh; pesu peluh: krn takutnya 
sendirian di rumah, dia men gunci kamur sampai -S, ulihan 
takutne'padianna di jumah ia maubet jelanan nganti pesu peluh 
kerinjal n buahan (jejeroan) 
kennjang v, mengennjang v dangkarang-dingkrik (cara anak mencak) 
kerinjing n punyan gintungan 
kerintil a mrenctan; maijengan 
kerinting n kakul megerang 
keripik n (jaja) kripik 
keriput a - kerut 
keris n kadutan; danganan; 
-- pen darah kadutan sakti 
kensi n ikan --, ad sr be' pasih, Syanagris 
kerisik n, kersk (don) kraras(don biu and' suba tuh 
kerisut a gelgel-gelgel: baiklah mengaturnya supaya tidak --, 
melahang milpilang apang tusing gelgel-gelgel; kricat-kricut 
kricat-kricut: sepertinya tidak pernah dikasi gemuk mobil itu --
bunyinya, miribang tusing taen gemukina motors' ae'ng munyinn 
kricat-kricut 
keritik 4 kritik 
keriting a kriting; kribo: orang Irian Jaya biasanya rambutnya 
kebanyakan --, jiema Irian Jayané liunnan boknd kriting 
keriuk v, berkenuk v makekruyuk (siap) terkeriuk makekruyuk 
kerja n 1 gaé gegaé'n; pekerja buruh; anak magae 
-- rodi ngayah; -- paksa ngayah 2 magegaenan: -- nikah; 
kerjantara n prantaran anake ngalih gegaé'n tekern anake ngalih buruh 
kerkah v, inengerkah v ngilang; nyegut; makpak: sapi itu tenang ia 
tidur di kandangnya sambil --, sampine' ento jemet gati dem di 
badane' sambilanga ngilag 
kerjap n kijap: -- mata 
kerbau v, mengerkau v ngroges; nyagrep: kucing itu dng tepatnya - 
- tikus itu, meonge'ento dueg gati nyagrep bikulé 
kerke ling n roti kalung(senjata) 
1kerlap v, berkelapan v megilap; makenyor; mengerlap mengilap; 
makenyor barang itu dari jauli kelihatan --, blakasnento uli joh 
ngenah megilap 
2keriap, terkelap v ngrejep; masriep 
kerling n sledet; mengerling 1 nyledet; 2 kenyit-kenyit: meskipun dia 
bersama dng istrinya sempat juga - den gan gadis lain, yadianja 
suba bareng marrod ngajak ané' luh ngidaang dogén masih lede't 
anak luh 1nan 
kerlip n 1 kijap(an); 2 krédé'pan; sekerlip mata akijapan: sudah 
dapat menyelesaikan pekerjaan itu, akijapan suba pragat baana 
gegaene ento 
kermak n ad sr entik-entikan, Eclipta alba 
kermi n cacing krawitan 
kernai v, mengernai v ngiis; nektek: pinjam sebentar pisau saya --
jeru/ç nyilih kesep tiuk( lakar anggon tiang ngiis juuk 
kernet /kemet/ n krenet 
kernyat-kernyut n kriat-kriut (munyin jianan) 
kernyih n kejengit (bojog) 
kernyit n, mengernyitkan v mecuk alis: sukar sekali dia 
menyelesaikan soal matematika itu sampai dia --, sukeh gati ulesne' 
nyawab matematikané'ento nganti ia mecuk alis 
'kernyut n kisut: kelihatannya kulitnya sudah -- pd hat umurnya 
masih muda, pengenahne' ku1itn' suba kisut sujatinne umurne 
anak flu nguda 
2kernyut n kriet-kriet (munyin giginn): sering kalau dia sedang 
tidur sering sekali saya dengar giginya --, sesai tiang ningeh 
giginne muflyi kriet-kriet 
'kero /kero/ n ro (ad sr ranjafig besi) 
2kero /kero/ a so(peninga1an): dia -- akibat sakit panas terlalu 
tin ggi (step), ia séro ulian gelem kebus bes sanget(step) 
kerobak a uek; kerobak-kerobak brengbeng: kasihan orang tua itu 
bajunya , pedalem pesan anake'tua ento bajunne'breigbe'ig 
kerobek /kerobek/ v, mengerobek v nyetset; nyitsit cenik-cenik 
keroket n kroke'i (jaja) 
kerokot n punyan kese'gsegan, Portulaca oleracea 
keromong n sr trompong barangafi 
'keroncong n 1 kookan; krincingari; 2 (gending) kroncong 3 gelang 
batis magonsecig; 
2keroncong, kerencongan n gere1g-gee'1gan, Crotalatia striata: - 
baik sekali untuk menyuburkan tanah, punyan geréng-gereganné 
Iuung pesan anggon ngemokohang tanah 
3keroncong n layah bubu; mengeroncongkan (bibir) mujuhang 
bibih: mungkin km sudah menjadi kebiasaannya setiap dia bekerja 
masti - bibirnya tanpa disadari, mirib kadong kebiasaansebi1ang 
ia megarapan tusing aséina bujuh bibihne 
keroh /keroh/ a tusing jujur; makeneh tusing melah (beler) 
keroncor n sr yuyu muani gedé Limulus moluccanus 
kerong-kerong n ad sr be' pasih, sr Therapon 
kerongkongan n kolongan 
kerongsang n sr bros (periasan baju) 
kerontang -+ kering 
keropak n keropak(an) (sr, wadah ental, ma!) 
keropeng n sr tapuk berung 
'keropok n, sekeropok n majeijel, makiompok: di kiri kanan jalan 
-- orang menunggü kedatangan Bapak Gubernur, di sisin ja!ane 
majeijel anake'ngantiang Bapak Gubernur 
2keropok a 1 apuh; usak; oongan; 2 puyung; metalang: sepertinya 
buah kelapa mi -- krn ringan sekali rasanya, mirib puyung nyuhe 
, , ne sawire h ung asanne/ 
kerosin n lengis gas 
kerosak n kréék 
kerosong n kules (lelipi, lasan); mengerosong mesalin kulit: ular 
akan - biasanya dipagi hari lelipine' yen lakar mesalin kulit 
biasanne' semengan 
kere tot a pabronyot: kepalanya -- penuh korengan, sirahn 
pabronyot bek misi berung 
keroyok v, mengeroyok v ngembulin; ngrebut: sering sekali di daerah itu 
menangkap pencuri atau berkelahi dengan sisrim --, sesai di tongos( 
ento yen ngejuk malmg utawi mejaguran aji ngernbulin dogen 
kersang n tanah kored; tuh gaing; jerang (bok) 
kersik n biah jlijah 
kerbang n ad sr be'pasih, Epinephelus pantherinus 
kertas n dluang; kertas; 
-- embun isep 
kertau n punyan besar, Morus indica 
keruan a karoan; 
-- saja pantes 
kerebung v grenyeng; ngruyung: ketika pesawat terbang itu mendarat 
penduduk desa di sekitarnya --, dugase'pesawat terbangé'melabuh 
gruyunga tekn anakëdi desa ditu 
kerucut n kojong; krucut 
'keruh a putek; puek: air di sun gai mulai -- akibat banjir, yéhé di 
tukad nyansan puek ulian blabar 
2keruh n ngerok; kekeruhan benyut: - keluarga itu sulit diatasi, 
benyut keluargan( edto keweh ngtengahin 
keruing ii ad punyan kayu, sr Depterocarpus 
keruk v 1 keruk; keduk; tolong ca/c, besok -- kotoran yg ada di 
belakang kandangnya itu, fling tulung mani keduk tain jaranne' 
andi dunn badané'ento; 2 munyi keruk-keruk: krn keenakan dia 
menggaruk kepalanya hingga kedengaran --, ulian bes jaanne ia 
ngasgas genit sirahné nganti munyi keruk-keruk 
kerukut a liking; 
kerucil n sr ad wayang (baan kayu) biasann ngigelang cerita panji 
kerul a bp kerul, lebihan tekn inggel 
kerumun v ngrunyung 
keruntung n c'I(ngan aji fling 
'kerupuk n krupuk(an); 
2kerupuk a inguh; bingung: krn biasanya jam dua belas sampai di 
rumah namun jam dua belum juga datang sehingga orang tuanya 
--, ulian benehne'jam roras suba teked jumah seke'wala suba jam 
dua kondeii masi teka nganti me"me bapanne' bingung 
kerut pecuk; mengerut gelgel; kisut: semua bajunya masih - km 
dia belum sempat menyetrika, makejang bajunne enu gelgel 
sawireh ia sepanan nindes 
keruyuk n kruyuk (munyin siap) 
kes a kontan 
kesah n deesan; ibukne' para tmansmigran bercerira tentang awal - 
- sehingga berhasil, para transmigrannt Iiu nyatuaang unduk 
deesan(baan kewehné) ganti ia ngleaang ngasilang 
kesal a nyelsel; mepangenan; ngrengkeng 
kesambet n bebaian; kranjingan; gelam ayan-ayanan 
kesambi n kayu kesambi luung anggon adeng, Schcichera oleosa 
kesan n tampak bais; Iaad: bagiamana -- mu di sana, kietegan (keneh) 
kesana pron kema; - keman, kema mai: waktu saya masih muda 
senang bergaul -- mencari pen galaman, dugasi tiang flu bajang 
demen mebraya kema mai ngalih perigalaman 
kesandung v 1 kandung: dia kemarin tidak bisa hadir km -- hujan, 
ia ibi tusing ngidaang teka mai sawiréh kandungang ujan; 2 , 
ketanjung; kakinya -- batu hingga kukunya lepas, batisne 
ketanjung nganti kukunné kebe's 
kesatria n 1 kesatria (wangsa); 2 satria (serdadu) 
kesak v mengesak v makesh; mengesekkan ngshang mad'ngan: 
ia berhasil almari itu, ia ngidaang ngséhang lemarin ento 
kesang v, mengesang ngebré'sang (ténge's) 
kesap-kesip a kijap-kijap 
kesasar v paling; kesasar, tusing kena baan kangin kauh 
kesatria a satria 
kesed n keset; -4 keset 
keseIeo a kajengklok; lih(batis,lima, ma!) 
kesemek n punyan kasmok, Diospyros kaki kesmek 
keset v, mengeset v 1 meset; 2 ngelet; melulangin 
kesiap a kesiab; tengkejut 
kesima ii, terkesima kemegmegan: ia menjadi -- baru melihat 
perempuan cantik itu, ia dadinne" kemegmegan mare ningalin 
anake jegeg ento 
kesimbukan n bun kesimbukan (bonne' cara entut), Saprosma 
arboreum 
kesini pron mai: nanti malam saya pasti membawakan buku itu , 
nyaan peterigne tiang ngabaang bukune ento mai 
'kesip a ngamph; ngumpe'n; tusing maisi batun kebanyakan --
rambutan itu, liunan ngampn buah buluanné' ento; mengesip 
nyepsep: anak itu karena kebiasaan tan gannya, anakI cenik 
kadong suba biasa nyepsep limanné' 
kasiur v, berkesiur v masuir: asik sekali dia mandi di kali sambil --, 
kelangen pesan ia mandus di tukad sambilangan masuir 
keskul n wadah nasi aji kau(piring), biasanne anggona idih-idih 
kesohor a kasub; kloktah: I Cokot salah seorang seniman (ukir) --
di Bali, I Cokot mula seniman ukir suba kasub di Bali 
kesomplok a 1 matoplok; mekaplug: sudah tiga kali seingarku 
sepeda motor itu --, suba ping telu seinget tiange metomplok 
sepë'da montor ento; 2 kedas; telah(pipis): baru tan ggal sepuluh 
-- gajinya, mara tanggal dasa suba kedas gajihne' 
kesrakat n miarat; sengsara; lacur: potensi desanya minus dan 
kehidupan rakyatnya sangat --, penghasilan desane" cenik buina 
keidupan masyarakatne' miarat 
kesumbe n 1 punyan kesumba: -- keling, Bixa crorellan dan -- bukit, 
Trichosperma kuzzii; 2 kesumba (barak wayah) 
kesusu jw a mé'ncol-encolan; gagesonan; mespan-sepan 
kesut ark a terkesut-kesut v kweh tur takut (jehjeh) 
ketai a, terketai-ketai v sétst (kamben): ia lari tunggang langgang 
akizirnya hanya kainnya saja --, ia melaib patikepug uber kuluk 
sake'a1a kambenne'dogeci stsé't; ketrampalan: banyak saya dapat 
minta -- dr tukang kayu itu, liu tiang maan ngidih ketampalan tekn 
tukang kayune ento 
ketakung n sr punyan penyalin, Nepenthes ampullaria 
'ketam a kapit; 
-- mulut raket; caket: ciri-ciri orang sakit tetanus antara lain 
mulutnya --, cecirin anake'gelem tetanus umpamanneraket(bibihne); 
2ketam, mengetam v manyi: anggota subak bersama-sama --, krama 
subaki bareng-bareng manyi; pengetam anggapan; 
3ketam n serut 
4ketam n yuyu / 
ketambak n ad sr be pasih, Stromateus niger 
ketan n ketan, Cryza sativa 
ketap -) ketam 
ketapang n punyan ketapang, Terminalia catappa 
'ketar a sepet (buah sabo, biyu, mal) 
2ketar a jejeh; takut pesan; berketar-ketar ngejer; ngepe'kpk (ulian 
takutn): pencuri itu ketika tertangkap basah oleh polisi -, 
malinge'ento ugane tapetanga tekn po1isin ngejer 
ketara a ketangehan; kedapetan; ketara 
ketarap n ad sr b pasih, Oseudoscarus gholbam 
ketat a 1 seket; 2 tuon; teer 
ketawa n kedk; mentertawakan ngedtkin: tidak baik - orang 
ridak punya, tusing luung sing ngedEkin anak tuara ngelah 
'ketaya n bobok (melakar aji buluh) 
2ketaya n talin baong (sampi, kebo, jaran) melakar aji penyalin 
ketaton v metatu; kena sengkala: ia men gamuk seperri banteng --, ia 
ngrudeg cara sampin muani metatu 
ketek n sipah; gede'gan 
ketegar a sigug; bingut; sepok 
ketel n ketel, wadah ye'h 
keteia n ubi --, kesia bun; -- kayu, kesa sawi 
keteter a 1 kecag joh dun; 2 tusing ngidaang ngelawanin 
ketemu jk v matepuk; mengeteinui nepukang: siapa sebenarnya 
dia den gan anak saya mi, nye'n sebenehne' ane' nepukang ia 
ngajak pianak tiangd mengetemukan nepukang 
keteng /ketengl n tengah sén; pé'r 
ketepeng /ketepëng/ n punyan ketepeng, Cossia alata 
keti num keti (satus tali): dua --, duang keti 
ketiak n sipah 
ketiau n ad sr punyan kayu, Genua motleyana 
'ketik - tik 
2ketik batis balang (jangkrik) 
ketika p nadak: se -- itu dia kembali ke sekolah, nadak ia mebalik 
ke sekolahan; dugansë' ento: berkat bantuan masyarakat 
pencurinya -- itu dapat di tan gkap, ulian tetulung masyarakate' 
maIingé dugase ento bakat baana ngejuk 
ketilang n kedis sepit gunting (bulunne' selem) 
ketimbul 2 timbul 
ketimbung n berketimbun v macimplungan 
keting n ganjet (batis, jagut) 
ketip n, mengetip v ngintil: mengeiti sekali anjing itu perintah 
majikannya sehingga -- salah, dueg pesan kuluke' ento tekn 
mekelné' nganti ngintil dogi 
ketipung n katipluk (kendang cenik ane mekatik) 
ketirah n bun katiran, Leca indica 
ketitir n titiran (kedis); ketitiran titiran 
ketola n (buah) pare", Luffa cylindrica 
ketombe /keombe/ n kepur; keluungan (dakin sirah) 
keton n ad sr punyan -kayu, MItragynta speciosa 
ketonggeng /ketonggeng/ n ketonggng 
ketopong n tetopong; 
-- besi topong(topi) waja 
ketoprak n ad sr dedaaran khas di Jakarta 
ketu n ketu; -- udeng udeng blangkon 
ketua n 1 penua; 2 kelian; pangeiter: 
-- muda pangliman; mengetuai dadi panua: siapa yg koperasi 
tani mi berdasarkan hasil rapat anggota, nyén ja dadi penua 
koprasi tanin eni ulian hasil pemragat sangkep anggotané 
ketuat a sr bubul (baong, jit, lima, ma!) 
ketubah -, khotbah 
ketuban n 1 lamas (rar); 2 yeh nyom 
ketuir n ad sr entik-entikan dadi anggon ngilangang upas; 
Clarededron inerme 
'ketuk v ketek; mengetuk ngetok: saya sudah biasa - pintu kalau 
mau masuk ke ruangan Bapa/c, tiang suba biasa ngeok jelanan yen 
!akar mecelep ke ruang Bapak; 
2ketuk n petuk; kenok 
ketumbar n ketumbah; Carriandrum sativum 
ketumbi n muncuk tai 
ketumbit n ad sr entik-entikan donne dadi anggon ubad tatu, Leucas 
zeylanica / 
ketungging n ketunggeng; Heterometrus cyanus 
ketupat n ketipat 
ketupuk n kedis kokokan 
ketur n pamoosan (wadah poos); pamaasan 
ketut ad ririgan nomer papat; kutus; enem belas, ke!uarga Bali 
kewaIahan v bekbekan(tusing ngidaang maplawanan ngarap) 
kia n be kakia, Rhibatis 
kesi n 1 kiai; 2 anak an suba putus 
khwatir a jejeh; nyeh; awas 
khazanah n 1 arta brana; 2 penyimpenan arta brana 
kiak-ki-ak n sr semut ged' selem (sidem) 
kiamat n pra!aya; kiamat, gumi neked isinne nyag 
-- kubra 1 buung; tusing payu; 2 konden putus (pragat kerta); uug; 
bubar (soka) 
kiambang n entik-entikan an idup di yehe (endute); kapu-kapu 
kian n sumingkin; 
-- kemari kema-mai 
kLas n 1 sesawangan; 2 sesimbingan; arti --, kata --, pari basa 
2kias n keririhan nesti 
kiat v, berkiat bebiulan; kekeh 
kibar v, berkibar v ngebirbir; berkibaran ngebirbir 
kibas n domba; bin-bin 
kibir a sombeng; merkak; ngasenang iban paling bisa, kuat, mal 
kibiat n, berkiblat v maulu ke Mekah 
kibul n kibul (siap); mengibuli ngu!uk-uluk; me!og-melog: jangan 
kamu orang tua, eda cai ngulu-uluk anak tua 
kicau v, berkicau v 1 ngucicak; 2 ngrecak 
kidal n kée kbot (lima kebot, ngbotin) 
1kilang 1 pangi!ingan; 2 pabrik; (2) yeh tebu; 
2kilang n yéh tebu; tuak 
kiIap n kilap; kilat (petir); kiped (tatit): sebaiknya kamu jangan main 
di lapangan krn mendung tebal disertai --, me!ahnë' ecla cai 
maplalian di lapanganne sawir'h gu!em gedl tur ada kilap; 
berkilap makenyah: dr kejauhan kelihatan pedangnya --, uli joh 
ngenah makenyah pedangné 
kiIar n kakul(dadi daar) 
kilas n slingkad: cepat sekali dia memanjat pohon pinang itu km 
memakai --, enggal pesan ia menek punyan buah ento ulian 
nganggon slingkad 
kilat n kilat: secepat --, enggal pesan; berkilat ngredep makenyor; 
makenyit: penari itu pakaiannya penuh permata, praginane' 
ento makenyor penganggonnI bak misi permata 
kiIau a, berkilau-kilauan v ngréie'p; makenyor 
kLli n kili-kili v tlusuk; gelang aji penya!in 
kilik v, mengilik-ngilik v 1 ngéce'kin; 2 nguntikin (dui) 3 ngilinin; 
metajepin 
kiIir n, mengilir v ngangih; 
-- taji nyangih muncuk taji 
kiio n kilo (ukuran); 
kiiometer n kilometer, ukuran dawa, joh (jarak) 
kiIogram v ukuran baat: berapa beratmu sekarang, kudang kilo￾gram baat cainé'jani 
kimbang v, terkimbang-kimbang v 1 ngindang: burung merpati itu 
selama dua jam -, kedis dedarann( ento duang jam ngindang; 2 
bimbang: dia selalu -- kalau diajak pergi, ia tetap bimbang yen 
ajak luas 
kLdang n kidang 
kidul n kaja (turah Buleleng) 
kLdung n kidung; gending 
kijai n ad sr punyan kayu, Santiria griffithii 
kijang n kidang, Cervulus muntjac 
kik n prabot tunum 
kikik, terkikik-kikik v ngrikik (ked) 
kikil n batis (kebo, sampi, mal) 
1kikir n kikir (penyangd'han regaji) 
2kikir a demit pesan; pripit; pait: orang yg -- tidak punya kawan, 
anak ane'demit tusing ngelah timpal (nyawa braya) 
'kikis v kerik; bersihin: tolong -- kelapa itu akan dipakai jalan, 
tulungin kerik nyuhIento lakar anggon jaja 
2kikis a telah; ilang; mengikis nelahang: dia yg kekayaan 
mertuanya, ia ane nelahang kesugian matuannI 
kekitir n surat uli perbekel bukti ngelah tanah (carik, pekarangan, ma!) 
kikuk a sogol; senglad; kekikukan kesogolan; kesengladan: dia 
tidak diijinkan lagi sebagai pelayan km - nya melayani pembeli, 
ia tusing baangina dadi pelayan sawirh kesogolann ngayahin 
anak meblanja 
'kiIan n Iangkat; mengilan nglangkatin: ia men gukur bambu itu dng 
-, ia ngukur tiinge'ento aji nglangkatin 
2kiian v, terkilan v menyet; makele'p: selalu - di hatinya, meskipun 
sudah lama tidak berjumpa, terus menyet yadiapin suba makelo 
tusing matepuk 
kimia n kaweruh kimia 
'kimah n harga; aji; terkimah mapete'ic metk: tidak jumlah 
penonton pd pertandingan sepak bola itu, tusing kena baan metek 
anak( mabalih pertandingan sepak bo1an ento 
2kimaha kuang lebih; jek liwat; asan-asananga: - begitulah 
ceritanya, kuang Iebih keketo satuann 
kimono n kimono (adan bajun anak'di Jepang) 
kimpal a padet; mengempal ngedal (ngebug): tiap han 
pekerjaannya - sabut untuk keset, sebilang wai gegaenne ngedal 
sambuk anggona ngaé keise 
'kimpul n sr kiadi, Hanthosoma violaceum 
2kimpul n tas cenik wadas pipis (tas tIntegan) 
Una n punyan kinina, Cinchona sucirubra 
kLnantan n siap sa tulus; sa kedas 
kinasih a ané' pedalemma: ia adalah murid -- krn rajin, ia muride 
ane"paling pedalemma ulian jemet 
kincah v, mengincah v ngocok; nyakcakang; ngediang reged benez 
kincir n tentara; 
-- air roda mlinder baan bayun ye/ h; -- angin mlinder baan bayun 
angin; sr jantra 
kincup a cupet; rupet 
kini n jani; -- nand kini, jani kene nyanan keto; hingga --, kanti jani; 
aj anianne 
kintal n enggung (Sr katake ane
 ngdaang ngedenang basangne) 
kinyang n sr manik banyu 
kLong n sr omang-omang 
kios n sr penggak tongos meli buku, gula kopi, mal; kios 
kipar n lakar sr kipar 
kipas n ilih; 
-- angin pindekan listrik; mengipaskan ngutilang: sapi itu untuk 
menghalau lalat den gan - ekor saja, sampine ento yei ngulahin 
buyung tuah ngutilang ikutné' dogn 
kiper n kiper; pemain sepak bo1an ane' tugasnt nyaga gawang 
kir n cak unduk pemerksaan sr motor; kir; 
kira n, kira-kira n mirib; jenenga; asannanga: sudilah -- nyu, Ie'dangan 
pesan; berkira-kira nyuatan; mengira-ngira nakeh; nyuatah; 
ngreginga; terkira, tak --, tusing sida baan ngitungang 
(ngenehang); perkiraan tetakehan(prab) 
kirab n majalan mebaris marerod rame-rameanak pawae) 
'kirai v, mengirai v ngampeggang; ngengsagang; ngingsah; 
napinin(baas); nyeksek; ngargarang(padi); ngabkabang(kampid) 
kirai n lajuran kedawa (kiantang lakuna): roti --, sr makaroni 
(dedaaran melakar tepung trigu dadianga sup) 
3k1rai n punyan jaka, Metrixylon 
4kirai v belas(cerai); mengiraikan malasang: krn setiap hari dia 
cecok dng istrinya orang tuanya - perkawinannya, bas sabilang 
wai majajal ngajak kurenné' mara anak tuanné' malasang 
makurenan 
kirana n 1 sinar; 2 jegjeg; 3 nglangennin 
'kirap v, mengirap v 1 ngkab-ngkabang (kapiu); 2 nepis-nepisang 
tamiang / 
2kirap, mengirap v ilang: roh orang mati itu -, atmanne ilang uli 
badan kasarné (j asadn') 
kiras n ad punyan kayu dadi anggon umah, Carcinia colebic 
kirau a enu matah; katos (buah) 
kirbat n sr juh kulit wadah anggur; 
-- es wadah es aji karet anggona ngomprels sirah (basang) anake' 
gelem 
kiri n 1 kes; kebot; 2 sas sial; kepelan 
kirik n konyong (panak kuluk flu cenik) 
kirim v kirim; berkirim-kiriman saling kirimin mengirim ngirim; 
penginm ane
/ ngirimin 
kirip n siput --, sr temisi di pasih (dadi daar) 
kisa n 1 sr jaring cenik; 2 sr kanteng cenik (wadah siap) 
kisar if a lenged; berkisar 1 mlinder; 2 makiseran kisaran usehan 
-- angin linus 
kisah n satua; ketuturan; meng(k)isangan nuturang; nyatuaang 
kisas n walas; balas; mengisas ngwalesang sakit ati 
kisat a, mengisatkan v nyemuhin apang nyak tuh 
kisi, kisi-kisi n jaro; pagehan besi; berkisi(-- berkisi-kisi) majaro; 
(2) u/ar --, ad sr lelipi ge/es 
2kisi, ular -- lelipi geles 
'kisik v, mengisik v nebuk ngadeIig-ngadeg 
2kisik n, kisikan n kisi-kisi(ngomong) 
kismat n tuduh; nasib; gantin; tuara dadi kelidin 
kismis n kismis (daar bareng roti) 
kisut a kisut; Iayu 
kita n iraga jak makajangan 
kitab n buku (bacaan, gamba, ma!) 
kitang n, kitang-(kitang) ad sr b pasih, Scatophagus 
kLtar n lenged; sekitar sakuub; anteran; uraan; mengitar(i) ngelehin; 
ngurung; ngiterin 
kitik v, mengitik-(ngitik) v ngecekin; nginikin 
kitir kitiran n pindekan; cakra 
ki0 n kiur (tungked penomplokan bola bilias) 
klakson n klakson; be! (moto) 
klakras n kraras (don biu ane tuh) 
klarinet n kiarine (Sr suling aji kayu) 
k)asifLkasi n tangkepe" nyorohang; milih 
klasik n 1 seluiring ane" kuna tur utama; 2 dasar anggon tuladan 
kiep n tekep an6 nye'nt1 (mesin, pepusuan, ma!) 
kleptomani n ik gering buduh demen memaling 
Idik a, berklik-klikan v makadang-kadangan 
klimaks puncak; muncuk: pertentangan itu sudah mencapai --
tungkasne' ento sayan ngaengang tur teked di puncak 
klinik n klinik (tongos maubadan di pamrentah) 
klip n kacip 
klise n 1 k!isd; 2 paribasa ane pepes manggo 
Mop a bk cocok; adung; anut: kiranya sudah -- perinasalahannya yg 
dibicarakan, mirib suba adung paundukannI ane' satuanga 
ko, kaum -- : anake' matampih bareng tekén Belanda dugas revolusi 
koaci n sr amik-amikan koaci (aji batun semangka, jagung) 
koak n, berkoak-koak v kauk-kauk: gelar-gelur tusing karoan 
koaIisi n kabinet -- kabinet gabungan parteparte anè' laad mamusuh 
kobak n main matembing; macontok; makobok 
kobar v, berkobar-kobar v 1 mrombagan; murub, ngabar-abar; 
mengobarkan 1 ngendiang nganti ngurub; 2 gumana ngidupang 
sumangat 
kober a se!a; kober 
kobas n tuan rumah 
koboi n cak koboi; pengangon sampi; koboi-koboian masolah 
tingkah cara koboine' 
kobra n sr lelipi (lipi sinduk) 
kobik n, kobokan n kobokan; mangkok 
kocak-kacik a busan-busan re'pot, ada dogn an kripitanga 
'kocak n, berkocak v makocok: bunyi air -- di kaleng; -- tanda tak 
penuh; ombak -- di pantai, magadabius; 
-- hati obah kenehn 
2kocak a 1 macene's; Iuung pesan; soroh melah; 2 sombong; 3 ngae 
bebaudan; mabebanyolan 
kocar-kacir a sempiar; megaburan; nungkak; tusing pragat 
kocek n kantong (baju, mal); kocokan kantong 
'koci n ad sr gering ulian kongkangan 
2koci n kucing (ad gumi di Indo Cina) 
kociiembik n sr gering sefilis 
kocoh a, terkocoh-kocoh v magagesonan; pati kaplug 
kocok v, mengocok v 1 ngocok; 2 ngucut; 3 sas ngadukang; 4 
ngancuk-ancukin (apanga magerengan) 
kocolan n becotek aneanggone barn mancing 
kocong n 1 kamen putih ané kanggon ngrubungin sirah sawa; 2 
bongicosan ane'lantang, tur mategul di sebilang tanggu mengocong 
1 ngaput sawa aji kamben putih; 2 negul (ngiket) muncuk kariing; 
moncongin 
kocor v, mengocor v membah; ngecor; kocoran pancoran; gerojogan 
kodak n kodak (pemotrtan) 
kode n wangsit; ceciri 
kodi n kodi (duang dasa bidang) 
kodeks /kodeks/ n naskah kuno, tulis lima (Sr prasasti) 
'kodok n katak; gadagan; dongkang 
2kodok n, mas --, mas putih, platina 
kodrat n 1 tuduh widhi; 2 kawisésan; 3 aban-aban numadi 
koe /koe/ n kas cai; iba 
kohesi /kohesi/ n dedautan 
kohir n surat pajeg; kohir / 
'koja n sr caratan ané tusing maisi penyretanne; gonja 
2koja n jiema India 
3koja n kain tenun ane' anggona nyeet sirah (olih jiema Badui)
kojang n sr gering siap / 
kok p cak adi: -- demikwn berkata, adi keto ngomong 
kokang v kokang; metatang 
kokah n sr boj og Simnopithecus siamensis 
kokat n sangket; mengokat ngehkeh; ngeruk; nyakar: ganas sekali 
ayam betina itu -, gemes pesan panginane' ento nghkéh; terkokat 
dempet: anak keluar siam itu kepalanya yg --, anake' kembar siam 
ento sirahnéan dempet; 
koki n juru jakan (ane tingkat mewah) 
'kokok n kruyukan siap ngedaslemahang; berkokok makruyuk 
2kokok n, -- beluk celepuk 
'kokol n sr entik-entikan paku 
2koko!, mengokol v kukul (cara batis guling; giatan) 
kokosan n sr Iangsat 
1 koI n ku!() 
2kol n sr pestol 
3kol n kp kolonel (pangkat ABRI) 
kolaborasi n mesaing teke'n musuh 
koIabulator n anak ane'mesaing teke'n musuhne' 
koIak n kolek; mengolak ngolek; ngai kolek 
ko!am n 1 tiaga; 2 bak (tongos yeh) 
-- kaca, bak kaca tongos ngubuh be 
'koiang-kaling n bluluk (buah jaka) 
2koiang-kaling v menek-tuun 
koieh-koieh n ad sr jaja melakar aji tepung 
koJek-koiek n sampan golek; berkoleh-kolek kembang; glimbang￾glimbeng 
kojeksi /koleksi/ n pepupulan (gambar); punduhan; tambunan 
kolektif /kolektif/ a sebarengan; acepokan 
keiombeng /kelombeng/ n jaja k1embn (miakar aji tepung trigu, 
taluh, ma!) 
koIong 4 kolek 
koJera n sr gering ngutah mising (ngalalah) 
koIese /kolese/ n kuliah (pengajah maha guru teken mahasiswa di 
fakultas); dewan mejelis 
koIesom Ikolesom/ n sr akah ane dadi anggon ubad kuat; gingseng 
koIok, kolokan a manying; dernen ajum; manja / 
kolom n rongan di buku-bukune muah di surat kabare 
kolone n rerodan pasukan (tentara) 
koIonel /kolonel/ n ad pangkat sr angkatan bersenjata; kolonel 
'koIong n 1 rongan; beten umah; 
-- tikah, anggon tongos ngebet timah 
2koIong n, kolong-kolong n kolong-kolong; kolongan kolong￾kolong 
3koIong n -- layar sr kain mal ane matulis semboyan; sepanduk / 
koJoni n 1 (gumi) jajahan; 2 pepupulan jiema tunggal; orongan ane 
kakisid ka tongose tunggal 
koloniaI a tangkepe' nguwa (nyajah) gumih anak !en 
kolonisasi n kekencan ngisidang jiema ke selat pasih 
kolot a belog tur ketinggalan unduk kemajuan; kolot 
kolportir n anak an ngalih Iangganan masang Man; yadin anak 
nanjaang majalah, buku, mal ka umah-umah anak 
'koma n carik besik (koma) 
2koma, koma-koma - komkoma 
3koma a nye1' ati; ngengsap; pinsan 
komandan n komandan (kepala pasukan) 
komat-kamit v ngemik-mik; ngemukmuk (bibihnne) 
kombinasi n adung-adungan 
komeng /komeng/ a pedit; keped; sekomeng akikit; aketek: adiknya 
meininta - saja tidak bole/i, adinn' ngidih akikit doge' tusing 
baanga 
komentar n tetakehan; tetanggepan; katerangan; mengomentari 
nakeh; masanin; negesin 
komentator n juru nerangang unduk orti-orti, paundukan, mal 
komersiil a gumanti manut cara dagang 
komidi n sr sandiwara ané' banyol (bioskop); 
-- kuda sirkus; komidi jaran 
komis n komis (jabatan wiadin pangkat pegawe'kantor) 
komisariat n 1 kekencan komisaris; 2 kantor komisaris (polisi) 
komisaris n anak an kapiserahin ngentarang usaha
komisi n 1 pepupulan juru nitenin ngamongin gega seken; 2 
barang doldolan 
komite /komitel n pepupulan juru nitenin 
komitmen n janji lakar nglaksanaang kekencan; kontrak 
komodo n komodo (Sr alu gedé' di Pulo Komodo) 
komodor n senapati sikep ambara 
kompak a kompak; sibarengan; mabesikan; acepoak 
1 kompas n kompas (perkakas ane'matujuang kaja kelode) 
2kompas v, mengompas v caki, nagih pipis (barang mal) aji ngerak 
nakut-nakutin 
kompeni n 1 kompeni (seka dagang Belanda); 2 pamrentah 
Belandane dugasé' né nyajah Indonesia; 3 serdadu Belanda 
kompensasi /komposasi/ n 1 pasilih; 2 ngutasang utang aji barang 
len 
kompe ten /kompeten/ a wewenang; berkompetan ngelah 
wewenang; ngelah kebisan 
kompetisi n mabarung; mapadu; 
-- gong, gong mebarung 
kompi n pasukan ane' kapimpin oleh kapten (hun pasukanné' 150 --
200 ukud) 
kompleks /kompleks/ a 1 kompleks; liu mebanjuran dadi abesik; 2 liu 
kekencane an mekada paundukane mabrusutan / 
komplikasi n kamula suba gelem katindih baan gering ane makada 
sumingkin ngewehin 
komplit a tegep; genep 
komplot n sekongkelan jiama madaya je1; komplotan sekongkelan 
jiama madaya jelé' 
kompol a, mengompol v kereng ngencehin (sedekan pubes); 
kompos n sr lemekan melakar baan Iuu, don-donnan ané' suba berek 
(metanem) 
komponen /komponen/ n komponen; bebagian ane ngwangun 
saluiring wewangunan (motor, umah, mal) 
kompong a kepêh; cepong; tukung; camus 
komponis n komponis;,juri karang musik, mal 
kompor n kompor; keren (nganggon lengis gas)
komposisi n 1 awi-awian; (ke)karangan gending;2 wewangunan 
kompres /kompres/ n kompres (Sr tetulungan teken anak gelem) 
kompromi n pada naros; pada mapatut; mapaitungan 
komunike /komunike/n pidarta resmi 
komunis n, 1 kekencen wewangunan sosial ane madasar patokan 
saluiring ane' ada pagelahan ajak makejang; 2 endag-endagan 
politiké and' tetujonné' nyapsap pagelahan adiri-adiri 
komutator n pekakas anggon nyambung muah megatang aliran 
listrik 
kenang 4 kunang 
konan v, mengonani v nyagurin; ngbugin ajak liu ngrebut 
konco n timpal; rcang; pengayah 
kondai n -) kundai / 
kondang a suba liu anake nawang; kasub 
kondangan v luas kundangan (nekain anake"ngelah gag) 
konde n pacekan bok anak luh; pusung 
kondektur /kondektur/ n kondektur (juru pereksa karcis sepur, bus, mal) 
kondisi n 1 paundukan (déwék, ma!); 2 pangidihan an6 patut 
keisinnin 
konfeksi /konfeksi/ n panganggo-panganggo dagangan ane' suba 
pragat / 
konferensi /konfenrensi/ n peparuman; sangkepan gede 
konflik n patungkas; memusuh 
konfrontasi n maap-maapan; pada nangkah 
kongkalikong a kongka!ikong; paundukan; patuh daya 
kongkang n -) kungkang 
kongkol n -4 sekongkel / 
'kongkong n sr blagbag; k1ete'k 
2kongkong v, mengongkong ngogkong (kuluk); nyakal 
kongkuren(si) n mebarung; mandog-endogan; pepaduan 
kongres /kongres/ n paruman agung; pesamuan agung (ged) 
kongsi n 1 kongsi; 2 seka dagang; berkongsi maseka medagang 
konkusi cutetné pragatné' 
konkret /konkret/ a (an) nyata; an bakat tinga!in aji peningalan 
konkurensi /konkurensi/ n 1 koneç reko 
konon adv kone; reko; memperkonon melog-melog; nguluk-uluk 
konosemen /konosemen/ n surat muatan (ant kirima tekn kapa1) 
konprensi -+ konferensi 
konsekuensi /konsekuen/ n paundukane/ tindih teke
/
n janji (satia 
wacana) 
konsep /konsep/ n rencana; rancangan 
konsepsi /konsepsi/ n isin rerancangan pepineh 
konser /konser/ n bebalih-balihan sr musik 
konservatif /konservatif/ a kolot; anak and' enu demen ngemanggehang 
dresta kunane' 
konsolidasi n unduke"mapikukuhin 
konsonan n sastra wianjana 
konstituante n panitia ane"nga awig-awig jagat' 
konstruksi n carann ngewangun; wewangunan 
konsul n prayogia ané kawenangang ngurasang warga negarané di 
gumin anaké kongsul 
konsulat n kantor kongsul (perwakilan) 
konsuler n ane marep teké'n kongsul 
konsumen /konsumen/ n an nganggon barang-barang pabrik 
konsumsi n pidabdabé nganggon barang-barang pabrik, sangu, mal 
muah an lénan 
kontak n 1 kontak; 2 macunduk; 3 matemu mengontakkan 
ngontakang; nekedang 
kontal-kantil 1 g!ayut-glayut; 2 kalunta-lunta 
kontan a 1 konten; 2 acepokan: dijawab dng --, saunttina cakpisanan; 
mengontan 1 ngonten; 2 nual cakpisanan 
kontang-kanting a glayut-glayut 
kontes /kontesl n mapadu (kajegegan, mal) 
konte a keped; pedit; her-her; tusing bisa kehih 
kontol n ad pranan anak muani; celak 
kontra a nglawan; matembung; mabarung; tusing (ng)adung(in) 
kontradiksi a 1émpas; tusing adung; matembung 
kontrak n kontrak; pasubaya masengker 
kontras a tusing; anut: di lukisan itu ada warna yg --, dilukisanne 
ento ada warna ane" tusing anut
kontribusi n iuran; paturunan 
kontrol n panurksan; mengontrol 1 mreksain; ngringa; 2 glandar￾glendir; kema-mai 
kontrolir n 1 kontelir; 2 panureksa 
konvoi n rérodan (motor, kapal, mal); mabalapan 
konyol n nyem-nyeman; belog-belogan 
konnyong sekonyong-konyong n nadak; dedadakan; tanpa naen 
koperasi - koperasi 
koordinasi n 1 tangkepe ngatur ane' melah tur pantes; 2 runtutan 
Iengkara ane patuh isinn mengkoordinasikan ngatur mantesang 
apang melah 
'kop -, kup 
2kop n mengekop ngekop (ngaplugin bola aji sirah) 
'kopah berkopah-kopah v tusing nyat-nyat pesunne'(pesu getih) 
2kopah, mengopah v melut; nelahang; nguugang 
'kopek /kopek/ a Iambih (buat nyunyu); mengopek menyonyo di 
nyonyoné ane'suba puyung 
2kopek /kopek/ v pelut; mengopek melut; nelasin 
3kopek /kopek/ n ad pipis di Rusia 
koper n koper; peti (wadah pengganggo) 
koperasi seka meusaha dedagangan, mal; koprasi 
koprak n kekepuakan; keplok 
kopral n kopral (adan pangkar serdadu) 
kopet /kopet/ a cupek; kesek 
1 kopi n kupi: -- bubuk, serbuk kopi; 
-- andalan punyan sunting, Cassia occidentalis; -- Arab punyan 
kacang Arab, Abelmolschus esculentus 
2kopi n 1 turunan surat, gambar, mal; 2 kopi; kekawin ané' lakar 
kacetak 
kopiah n sr capil; songko 
'kopok n ki sr gambelan kayu yadin perunggu 
2kopok curek (nanah sakit kuping); kopokan curek 
kopor n peti wadah penganggo; koper 
kopra n nyuh maseluh ané'majemuh nganti tuh; 
kopyor n kopior (kuud) 
'koran n koran; surat kabar 
2koran n - kuran 
korban n 1 aturan babantennan (nampah kambing diketujune' 
Lebaran Au); 2 an sengkala; berkorban mecaru (banten, 
pecaruan, ma!) / 
korden Ikordenl n langsen jianan yadin jende"Ia 
korek n Ikorekl mesuang yadin nyungkil apanga pesu uli tongosn 
-- gigi, sesulit ane' anggon ngediang seletan gigi; mengorek 1 
molongin; mompong: tupai itu - buah kelapa, semale ento 
mongpong nyuh; 2 numbeg; 3 ngeruk; 4 ngupita; 5 ngorék (pipis), 
luu, ma!); ngalih bati Hu / 
koreksi Ikoreksil v mreksain tur menain (cacetakan yadi karangan) 
koreng /koreng/ a poleng; belang; berung; bograg 
kores - gores 
korespondensi /korespondensi/ n surat-menyurat; surat-suratan; 
saling kiriman surat , 
koret /koret/ n sisa (ane paling durina); nomor --, nomer kebol 
koridor n rurung pentasan pesu mulih 
korma n sr buah ane' daar anake' nyalanin puasa (umat Selame) 
'kornel /kornel/ n bk kolonél 
2kornel /kornel/ n bk kornèl; tendangan bola uli bucu (mlanggar) 
'kornet /kornet/ n kernet (motor) 
2kornet /kornet/ n be sampi belekan (meka!'ng) 
korok n aungan; rorongan; mengorok nga aungan (rorongan): 
supaya air itu bisa lewat perbukitan itu harus -, apang ngidaang 
yehe ngliwatin bukit ento musti ngaé aungan 
korsel /korsel/ n bk jaran-jaranan, mal ané dadi linderang 
korum --4 kuorum 
korup a demen nrima tombokan; linyok 
korup,si n pabetan nelahang (nglinyokang) pipis 
korvet /korvet/ n sr kapal perang cenik ané pajalanne becat (engga!) 
'kosa n sr tungked mesangke't anggon ngetakang gajah; 
kosak-kasik n 1 krasak-krisik; 2 kisar-kiser; kasad-kisid 
kosar n ad punyan kayu, dadi anggon ngae'umah, Artocarpus rigida 
kosek /kosek/, mengosek v 1 nye'ksék; 2 nyangih (tiuk) aji grinda; 3 
ngpé1 nganggon sikat; nyikatin 
kosel /kosel/ terkosel-koseL v ngomong andet-andet (kredat-kredat) 
cara anak keta 
'kosen /kosen/ a wanén; dira; bani; kekosenan kawanean; kebanian: 
tidak rertandingi -, tusing ada ngarepin kewanenann 
2kosen /kosen/ n jejeneng; kongsen - 
kosmografi n ilmu bumi ane'ada ubungann' teken ilmu pasti 
kosmopolit n anak an( tusing ngelah kwarga negara nasional 
kosong a puyung; tusing maisi; mengosongkan muyungin: mulai 
besok kamu harus - rumah mi, uling buin mani cai apanga 
muyungin (ngedinin) umah enë' 
kostum n panganggo luih tur patuh; penganggo sandiwara; 
penganggo !uhluhë di Eropah; mal 
kota n 1 kI gelar yadin béteg anI kakiter ban dinding batu; 2 kota; 
3 kota praja; -- besar pamrntahan kota praja 
kotah a, sekotah ki makejang; makaukud 
'kotai a 1 nu ngatut (dicarang yadin di ta1in) 2 berag arig; berag 
ngkngk: kasihan anak itu kekurangan gizi sehingga --, peda!em 
pesan anake' cerik ento kuangan gigi nganti berag ngékngk; 
1kotak n 1 rong(an); laci-laci; tebih(an); 2 kotak 
-- sorong sorog-sorogan; laci-laci 
2kotak v, kotak-kotak v gerak-gerik 
kotamara 11 1 sr dinding di kapale' keanggon nebengin anake 
masang mriem; 2 dinding duur bnt6ng 
kotapraja n wewengkon pamrentahan an( tingkatnl masaih teken 
propinsi; kotapraja 
kotbah - khotbah 
'kotek /kotek/ n ikut ane mabulu; berkotek maikut 
2kotek /kotekl v ngatekok (cara munyin panginane) 
koteng /kotengl terkoteng-koteng a padidian; clantung-clantung 
kotes /kotesl v pikpik; mengotes mipik: setiap sore hari anak-anak 
kumpul bekerja - bunga cengkeh, sebilang sanja cerik-cerik( 
merumpiuk megae' mipik katik cengkeh; sekotes abedik pesan; 
akikit: kasihan kasilah dia - saja, peda!em baang ja ia ngidih 
akikit 
kotong a tukung; cepong: baju --, baju kutung, an'me!engen bawak; 
dana --, katok 
kotor a moong; usah; je1k: namanya sudah --, adanne"suba je1e' 2 
sas tusing nawang tata krama; tusing patut; 
kotrek /kotrekl n sr prabot ane anggona ngabut tekep botol (lakarne 
aji kawat) 
kowak - kork 
kowo -*koe - - 
koyak a uk; kebes; grémeng; s'tsét; mengoyak ngué'k; ngeset: karena 
jengkelnya pd tukang jahit ia - baju yg baru saja dia terima, ulian 
bes gedeg basangné ia nguék bajunne an6 mara trim ana ento 
koyam n bubuh aji ketan gajih 
koyan n timbangan baat (barang) ane !ebih kuang 27 -- 40 pikul; 
koyan 
1 koyok n sr ubuan (kuluk) ane'tusing ada mekelne'(ané ngubuh) 
2koyok n ubad tempel (salonpas) anggon ngilangang sakit rematik 
kram a bk semutan; mluang; kekeh 
krasan -+ kerasan 
kredep - keredep 
kredit /kredit/ n ngadep wiadin meli ulian aji nyicil mengkreditkan 
bk masilihang pipis nganggo kantah, tur nyilcil;madepan tur 
nrima pipisne' saka bedik (nyilcil); perkreditan kakencan 
masilihang pipis 
krematorium /krematorium/ n sr prabot pangosengan sawa 
kreolin /kreolin/ n sr karbol (anggon ngep1, ngedasin kamar mandi 
mal) 
kriminal n kriminil: terlihat --, kenakekencan pidana, sawireh 
nglempasin hukum 
kraminoIogi n ririh teken kekencan ukum pidana 
krisis n 1 kapiut: keadaan rumah tangganya sekarang sangat --, 2 
genting; buut 
kristal n kristal(sr batu permata; soca) 
Kristen n (agama) Kristen 
kretirium n ukuran ané keanggon mastiang apa-apa luiré' 
kritik n pangupita: kebijaksanaan pemerintah -- oleh partai oposisi, 
upitama; 
mengkritik ngupita; maboya; nidongin  
kritikus n anake'juru ngupita; anak ane ririh •nimbangin apa-apa 
luire 
kroket Ikreketl n sr amik-amikan melakar aji kentang; kroket 
krol n bk (bok) inggel ulihan gegaenan; kerul 
1kromo n basa singgih 
2kromo n gelar rakyate' an flu katindes 
kronik n kronika keturunan an 6 satuanga mruntung kronik 
kroncong 4 keroncong 
kronis a geriflg ane keweh ngubadin sawireh suba dadi reraksaan 
(nge' suba meakah); kronis 
kropok - keropok 
krupuk n - kerupuk 
ksatria - kesatna 
'ku - aku 
2 k n ad jaja 
kuaci n amikan melakar baan batun semangka; koaci 
kuah n kuah (y'h jukut, ma!) 
'kuak a piak; berkuak, terkuak mapiakan (sebilang samping); 
2kuak n kedis krekuak 
kuaia n 1 soan: bayi orok itu ditemukan oleh nelayan itu di --, anake' 
cerik (lekad mati tur flu nguda) ento bakatanga di soané tek'n 
tukang pancing', 2 campuan 
kuaIat a 1 tulah; 2 nepukin sengkala ulian kena kutuk 
kuali n pengorngan; wajan 
kualitas a j4 melah (paundukkan) 
kua ion n koa!an: anak --, pianak kualon; ibu --, mm kualon 
kuang n sr kkér (siap ala) 
kuangkiut n ad sr kedis 
kuangwung n nyungah; musi (anë'sesai di punyan nyuhe) 
kuantitas n bedik liu (barang-barangé) 
kuantum a makeliurin 
kuap n uab; menguap muaban (unduk anak suba kiap) 
'kuar a, menguar-(nguar)kan v patijuiju! (nganggon tungked) 
2kuar - kuak 
kuartal a aprapat tiban; telu bulan; apah empat tiban 
kuarto n apah empat bidang 
'kuas n perkakas ane'anggona ngecet; koas 
2kuas n sr setrup botolan; yh juuk 
3kuas, kuas-kuas v, ngnkeh kema-mai 
kuasa n 1 sida; sanggup; sekuasa-kuasanya, sesida-sidane; 2 kuasa; 
wewenang: siapa -- thd barang itu, nyEn wewenang tekén 
barangé ento; berkuasa nguasang; ngawenangang; mampuh 
kuat a kuat; kereng; bakuh; teguh; sakti; kekuatan; bayu; keteguhan 
kuatir -+ khawatir 
kuan n kékr(siap alas) 
kuaya n nyali 
kuayah n ad punyan woh-wohan 
kubah n lengkung (eneb, ma!); berkubah meneb mlengkung 
kubak v, berkubak (ma)pelut(an); (ma)klost(an); 
terkubak (ma)pelut(an) 
kubal - gubal 
kubang n clegongan endut tongos kebon makekipu (mememan); 
berkubang mememan sambilangan makipu di endute' 
kubat -+ kubah 
1 kubik v, mengubik v nglupakin (kulit juuk, kasela, ma!) aji kuku 
2kubik n liunni pangkat te!u 
kubin n dangap-dangap, Draco volans 
kubis n kol(e), Brassica okracea 
kubit v mengubit 1 nyigit; ngebit; 2 ngu!apin (ngaukin); sekubit 
agetung; akikit; abedik 
kubra 4 kiamat 
'kubu n 1 pagehan kayu ane mapopol baan tanah sat ge!ar; 2 gelar; 
bIntëng; 3 tongos ane'makiter baan pagehan, gumanti kanggon 
ngejuk gajah; terkubu kena jebag; bakat juk (gajah) 
2kubu suku bangsa ane' enu ngalas (Jambi, Palembang) 
3kubu n sr entik-entikan Freycinetia javanica 
kubung n sr buron mirib bojog 
kubur n 1 bangbang(sawa); men ggali --, mangbang; 2 gegumuk: 
meletakkan bunga di atas -- ayahnya, ngejang bunga di duur 
gegumuk bapann (pe)kuburan soma; stra 
kubus n sr dadu; mong-mongan 
kucai n kucai, aillium odorum 
kucak a goyang; ocak; obah; ogah; mengucak ngogah 
kucam a acum; gemang lemlem 
kucek h kucek; mengucek(-ngucek) 1 ngucek; 2 ngocok-ngocokang 
(pangtingan) 
kucil v, mengucil (kan) 1 nglontodang; 2 nundung; nyepekin; 
terkucil pesu (uli gookn); ke1e's; 1mpas (uli rurungé) 
kucing n meong; mng; 
-- jalang mahmah; kekuuk; -- belanda, terwilu; kelinci; -- pekak 
(tuli), sr jebag bikul 
kucing-kucingan n bebikulan (lengan, batis); 
kucir n kuncir; jambot 
'kucup 4 kecup 
2kucup a cakup; cukup; mengucupkan nyakupang; nyukupang 
kucur v, berkucur v makecor; ngrocok; mengucur ngecor: kulihat 
darah - dari hidungnya, tiang ningalin getih ngecor uli cunguhne' 
mengucuri ngecorin; nyorcor: tolong saya tan gan saya masih 
ada sabunnya, tulungin ja tiang ngecorin liman tiangé'nu liu misi 
sabun 
kuda n (1) 1 jaran: -- beban, jaran pengalu; jaran pondongan; --
tunggangan, jaran ane biasa tegakin; -- pacu, jaran ané' biasa 
anggona pepaduan(mebalap); -- belang (loreng), jaran polé'ng; Zebra, 
Equns Zebra; -- sembrani, jaran bana; kuda-kuda 1 tiang yadin 
canggah mabatis tetelu; 2 ad agem pencak: masang - memperkuda 
mrabotang (anak) sakita kenehné'; (2) kayu kuda (kayu) kapal, sr 
kayu mentik di pasisi, Zanea grandis 
kudai n 1 sr kembal yadin sok penyalin; 2 slongsong slaka; wadah 
base' miukunan 
kudap n, kudap-kudap, kudapan ceclemikan; amik-amikan; 
mengudap maceclemikan; meamik-amikan 
kudeta n (coup d'etat) perebutan pamrecitahan ulian paksa yadin alus 
kudi n sr madik 
kudidi n ad kedis; 3 kedis 
kudil 4 kudis 
kudis n (korng, krk) ane'nglahlah 
kudrat -> kodrat 
'kudu a musti; tusing dadi tusing; pantes; kodu 
2kudu n sr cat barak, an1 anggona nguarnain kamben batik miakar 
baan akah wiadin blulang kayu mengkudu 
kudung n (ke)kubun; krubung 
kudus n suci; tusing reged; 
kue /kue/ n jaja 
-- basah sr jaja and' makuskus, luire' lapis, ma!; -- kering sr jaja 
ane menyahnyah yadi mepanggang 
kui n sr prabot pengleburan emas, mrupa panadahan cenik 
kuiI n sr pura (tongos mamuja-muji Ida Sang Hyang Widhi) 
kuing n kuing, munyin kuluk kesakitan 
kuini n poh wini, Mangfera odorata 
kuintal n satus kilogram; apikul 
kuis ii, menguiskan v 1 ngampes: pemain itu -- bola ke luar garis, 
anake' main ento ngampes bola ngliwat garis; 2 ngehkeh: ayam 
beranak itu -- kotoran di bawah lumbung, siap panginanl ento 
nghkh luune' aneZ di beten glebegge 
kuit n -- gamit ngebit(- ngebit)ang lima, maciri ngaukin; -- kapai 
nghkeh (nyakar) Iuu 
kuitansi n surat tanda nyerahang yadin nerima pipis 
kuja a - koja 
'kujur sekujur n makaukud: -- badanku merasa sakit, awak icange' 
makaukud merasa sakit; 2 kekeh; kalu 
2kujur n sr tumbak pengejukan be 
kujut v, berkujut v 1 ngantung iba (nyeetang tali di baongne); 
mategul (u!han sisip): kau pilih sekarang mau -- dalam penjara 
atau men gaku terus terang, cai ane' ké'nke'n ketagih mategul di 
penjara apakIngaku dog6n sebehné' 
kuk n ad sr pekakas sampi lakar anggo matekap; uga 
kukang - kungkang 
kuku n 1 kuku; 2 ad sr entik-entikan; sr zat tanduk ane ada di 
muncuk jrijine'(!ima yadin batis) 
kukah a tehir; bakuh: pendiriannya sangat --, pakenehne tehr 
pesan; berkukuh mapikukuhin; nindihin; tehr(teken) 
kukul - kokol 
kukup n kampihan bejugan endute 
kukur n pengukuran (kuud); mengukur 1 ngurkur; 2 nge'sge; 
ngokor; 
kukuran pengukuran (kuud) 
'kukus n ku(s)kus; andus; kudusan: roti --, roti ane mekuskus; 
berkukus 1 pesu andus; 2 makuskus; kukusan kuskusan (marupa 
krucut, miakar aji tiing maulat) 
2kukus n sr lubak an suba mabo (suba wayah) 
3kukus n sr wob-wohan ané buka langsaté' 
kul n sr entik-entikan dadi anggon sayur (masakan); kul (e) 
kuJa n titiang (jaba) 
'kulah n jeding (tongos nyimpen yeh) 
2ku1ah n sr capil ane'tegehan 
3kuIah n sr punyan poh 
'kudai (berkulai(an) v nglayut; lung sekewala flu ngatut: buah 
man gga itu -- di atas, buah poh ento paglayut beduur 
2kuIai n sr kerang mutiara Turbomarmoratus 
1kuIak n céeiig; penguan baas 
2kuiak n - tengkulak 
kulakasar n ki sekancan prabot umah, muatan, mal 
kuIan n ad punyan kayu ane dadi anggon prabot umah; Payena ceeri 
kujari --> kelari 
kuIasentana n ki kulawarga; penyamaan 
kuIat n sr oong; berkulat oongan; tumbuhin oong 
kulawangsa n keluarga; nyam tunggal 
kulawarga n keluarga 
kuli n ks kuli; buruh 
kuliah ii, kuliah v kuliah pepelajahan di sekolahan tinggi 
kuIik-kuIik n kedis culik-culik (memunyi kulik-kulik) 
kulikat n agol; tingkah; bikas; pabetan 
kuIim n ad punyan kayu ané dadi anggon umah, Scodecarpus 
borneensis 
kuIir n sr ctong (prabot tukang batu) 
kulit n kulit; blulang; mengulit 1 mesalin kulit; 2 makules; 
menguliti 1 ngaput (buku); 2 ng1osin; miulangin; melut; --
lawang kayusena, Cinnamomum culitlaawan 
kuLkas n lemari es (penyimpenan bé'muah woh-wohan) 
kulon n kauh 
kultur n kebudayaan; keluihan 
kuIuk n sr tengkuluk wiadin tetopong agung 
kulum v, mengulum v 1 ngemu (kemanisan, mal); 2 ngemukmuk 
kulur n timbul, Artocarpus Cummunis 
kuLzum n, laut -- Laut Merah 
kumakuma n kunyit (Sr bungkil-bungkilan) 
'kumai n 1 ukir-ukiran; reringgitan paatan; 2 sebeh; mengumaikan 
ngukir; kumaian 1 ukir-ukiran; 2 sebeh 
kumal a bucek; moong; daki: sarung bantalnya -- krn sudah lama 
dipakai dan tidak dicuci, saung galengne' moong sawiré'h suba 
makelo manggo tur tusing taé'n maumbah 
kumala -+ kemala 
kuman n 1 sr kutun gering; 2 sas barang geles pesan (buk) 
kumandang n kumandang; tangeran; berkumandang, menguinandang 
ngumandang; matanguran; mengumandangkan gembar-gemborang 
kumanga n barang-barnag pecah belah melakar baan tanah 
kumat a kambuh; ngentah: karena udara din gin -- sakit asmanya, 
ulian awané bes gesit ngentah gelem asmannI 
kumayan 4 kemenyan 
'kuba n jun / / 
2kumba n isi ane ngleber di jantuk gajahe 
kumbah v umbah; mengumbah ngumbah; mersihin (aji yel, lengis, mal) 
kumbang n tambulilingan; 
-- nyiur nyungah; musi 
kumbar n ad sr punyan-punyanan, Zalacca wallichiana 
kumbik n punyan tingkih, Alcurites moluccana 
kumbu dungki 
kumbuh n sr padang glagah, Scirpus mucronatus 
kumis n kumis 
-- kucing punyan kumis kucing, Orthosiphon grandiflorus 
kumpai n sr glagah, Panicum, stagninum 
kumpal -gumpaI 
kumpar n gulung; mengumpar ngulung: Adik disuruh -- benang adi 
ngulung benang kumparan kérk; pl6ting (pengulungan) 
kumpi n kumpi (meme bapanne kaki yadin idadong) 
kumpul v kumpul; berkumpul kumpul; mapunduh; mabesikan; 
mengumpulkan ngumpulang; munduhang; perkumpulan tóngos 
kumpul; seka 
kumur n kemuh; berkemur mekemuh: sedap sèkali rasanya habis 
makan - dng arak, luung pesan asanne suud medaar mekemuh 
aji arak 
kumus n ad sr punyan kayu, Shorca lãevis 
kuna - kuno 
kunang-kunang n kunang-kunang, mirib buyung sekwa1a ngendih 
di jitné kenyit-kenyit di petenge; berkunang-kunang kuneng￾kunengang (dagingë' panes) 
'kunci n sereg 
mating sereg palsu (tetiron;) -- paha bongkol paa, terkunci 
mekancing; mulutnya -, cegem bibihne 
2kunci n temu -- punyan (temu) konci, Kaemferia pandulata 
kuncir n kuncit 
kuncit n jambot 
kuncung n kuncung; jambot (bok makecir menek di aep) 
'kuncup a 1 cukup; cakup: -- hatinya, jejeh, nyeh kenehn 2 pusuh 
bunga (bunga an konden dadi kebah); kedapan; menguncupkan 
nyukupang; nyakupang 
2kuñcup -+ 2 kucup 
kundai n pusung; konde 
'kundang v kundangan; -, kondangan 
2kundang n punyari kayu, Bonea macrophylla 
kundur n bligo, Benincäsa hispida / 
'kungkang n kungkang (sr lutung ane tusing ngelah ikut) 
2kungkangnenggUng j 
kungki n ad punyan kayu Pamefia pinnata 
kungkuiñi4kuthakutha 
kuning n kuning; - 
'kuningan kuningan 
2kuningan n ad punyan-punyanan, Fibrauto chiorolenca 
kunir n kunyit 
kunjung, v berkunjung v madelokan; ngunya; mengunjungi niokin; 
ngunyain; nekain 
kuno a kuna; purwakala 
kunta n kk konta (ad senjata) 
kuntal-kantil - kontal-kantil 
kuntau n pencak silat cara di Cina 
kuntilanak n sr tonya; gamang, mal 
kuntit v, menguntit v nutug (uli dun); nuut - nuutang 
kuntuan n sr kain sutra (mekilap cara sattin) 
'kuntul a 1 buntut; 2 puntul; 3 aywn --, siap sangkur 
2kuntul n kokokan; blekok 
kuntum n 1 pusuh bunga; 2 sas daa; anak bajang; menguntum 
makéiiké'n kebah (kembang) sekuntum akatik 
kuntung n jambot; kuncung 
kunyah v, mengunyah n ngilag; makpak; kunyahan papakan 
kunyit n kunyit; Curcuma domestica; 
kunyuk n 1 lutung; 2 sas anak belog, bengeh 
kuorum n wales hun sekane anhpatut teka maparuman 
1kup n sr tegakan di tudun gajah kekepuh gajah 
2kup a bp pidabdabi ngrebutin (magrengin) kekuasaan pamrentah 
1kupang n 1 kupang (ad pipis); 2 kupang (ad bebaatang timbangan mas) 
2kupang n kupa-kupang, sr Mytihes 
3kupang n punyan kupang, Cassia alata 
kupas v pelut; mengupas melut; ngelasi kulitneterkupas maplutan 
kupat-kupit a kutal-katil 
kupil v, mengupil v nyungkil, muspus (jagung); puspus 
kuping n 1 kuping; 2 sr oong dadi daar sr Aurecalaria; 
menjangan ad entik-entikan, Plantago major; -- tikus, sr oong 
dadi daar, Auricularia buliard 
kupir n bp juru potong penganggo ané lakar majait 
kupon n sr kercis yadin kartu: -- minyak tanah, kartu Iangganan 
lengis gas 
'kupu, kupu-kupu n kekupu; 
-- malam, sundel 
2kupu, kupu-kupu n ad punyan kayu, Bauthinia tomentosa 
kupur n ad entik-entikan, Rubus moluccanus 
kur n 1 munyin kedis kukur; 2 ucapan ngaukin siap 
'kura n limpa 
n, kura-kura kekua; 
-- jendela, sebeh jende'ia; 
-- kaki, -- tangan, tundun batis; tundun lima 
kurabu - kerabu 
kurai n suat-suatan kayu, mariner, kadutan, mal berkurai masuat-suat 
Kuraisy n ad bangsa di Arab 
kurambit n sr tiuk cenik an mlengkung ané'bisa anggon sikep anak 
megerengan 
Kuran - Quran 
kurang a kuang; tuna; 
-- jadi, tusing mupuang; -- jantan, getap; tusing mabutuh; 
berkurang tunaan; ngendukang; medikang; kekurangan (unduk) 
kuangan, tunaan 
'kurap n kurap; bulenan; 
2kurap n daun --, punyan keté'pég, Cassia alata 
'kuras n lepitan dluang ané' lakar kacétak 
2kuras v ingsah; keduk; menguras ngingsahin; ngedukin (wc) 
kurasani n besi -- hesi uli Khorasan 
kurator n panitia panureksan di sekolahan tinggi (Universitas, mal); 
kurator 
kura0 n ad be' pasih, sr Polynomis 
kurban n aturan bebantennan (nampah kambing diketujun Lebaran 
Aji) - 
kurawal n tanda kurung ane gede 
kurasao n ad sr minuman keras ane mecampur baan kulit juuk 
kuratif n ngidaang nulungin nyegerang anak gelem 
kurcaci n 1 sr briong; 2 sas anak anedemen ngulgul; pandu luh 
cenik 
kurik n tultul; brintik; ayam --, siap buik
'kuring n belang; po1ég; - koreng 
2kuring n tiang; icang; iraga 
3kuring n rakyat biasa; rakyat j lata 
kurir n utusan; pamijian gangsar 
kuririk n jangkrik 
kurma n punyan kurma, Phonix dactylifora 
kurnia 4 karunia 
kursemangat n ucap-ucapan teken anak nye1eati (tengkejut) 
kursi n korsi; berebut -- ngrebutin tegak (kuasa) 
kursif n bp tulisan sedh (miring) 
kursus n peplajahan ani wanengn tusing maklo; kursus dikursus 
kajahin 
kurung n kurung; 
-- batang, pepaga (panegenan sawa); berkurung makurung; 
masekeb; terkurung mapangkeng; mabui; kurungan 1 kurungan; 
2 guungan; 3 bui; penjara 
kurus a berag; 
-- kering berag tuh; berag t6gres 
kuruyuk n munyin siap manuk (kruyuk) 
'kusa n angkus 
2kusa n lalang; kusa 
kusal v, mengusal v 1 ngiling; 2 masisig 
kusam a 1 acum; ucem; 2 udep 
kusambi -, kesambi 
kusau v, berkusau-kusau v makebring-kebringan 
kusir n kusir (dokar) 
kusta n kusta; gudih; gering gatel tur nglalah 
kusti v, berkusti v magulet; mauyeng-uyengan 
'kusu v, berkusu-kusu v mrefod-rerod; raya ruyu 
2kusu v, berkusu-kusu v makisi-kisi (mapaomongan gigis-gigis) 
kusus a - khusus 
kusut a sempuut; buut mengusutkan 1 nyempuutang; 2 ngaé buut; 
ngae yeg 
kut n bp ad potongan baju 
kutai 4 kotai 
kutang n baju kutang (bajun anak luh) 
kurbah + khotbah 
kutik, berkutik v makiseran; mekrisikan; mengutik-ngutik 1 mecil￾mecil; 2 ngutil; 3 nguntik 
kutil n ngentil; menguntil ngutgut; sekutil agetul; agetung; abedik; 
aco1kan 
kutilang n kedis culung-culung 
kutip n 1 duduk; 2 angit; mengutip 1 nuduk; 2 nganggit; kutipan; 
anggitan; petikan 
'kutu n kutu; 
busuk titih;-- air sr gering kulit an&"genit (di selag-selagan 
jrijine); berkutu 1 ngelah kutu; 2 makutu; mesiksikan 
2kutu n pepupulan sr dagang, mal 
kutub n pul; kutub; -- syamali (-- kutub utara) norpul 
'kutuk n pastu; puata; cor; terkutuk kena kutuk; kena pastu; tulah 
2kutuk n ad sukatan baas (-- petang gemel) 
kutung a cukung; puntung; kebud 
kuwuk n kekuuk; mahmah; méong demen ngamal pitik 
kuwung n (tja) kuung 
kuyam 4 koyam 
kuyu a 1 um; coong(mua); 2 sedih pliat kalu 
kuyung n sr punyan kayu dadi anggon nga6 umah, shorea eximia 
kuyup a belus makaukud; lucut